Hiuaz Dospanova
| Hiuaz Kayırkızı Dospanova | |
|---|---|
| Doğum | 1922 Atırau, Kazakistan |
| Ölüm | 20 Mayıs 2008 (86 yaşında) Almatı, Kazakistan |
| Bağlılığı |  Sovyetler Birliği |
| Hizmet yılları | 1942-1945 |
| Rütbesi | Teğmen |
| Birimi | 588. Gece Bombardıman Alayı |
| Sonraki işi | Emekli |
Hiuaz Kayırkızı Dospanova (Rusça: Хиуаз Каировна Доспанова, Kazakça: Хиуаз Қайырқызы Доспанова; 15 Mayıs 1922 - 20 Mayıs 2008), II. Dünya Savaşı sırasında "Gece Cadıları" lakaplı 588. Gece Bombardıman Alayı'nda görev yapan Kazak pilot ve navigatör. Sovyet Hava Kuvvetleri'ndeki ilk Kazak kadın subayı olmasının yanında,[1] "Gece Cadıları"nda görev yapan tek Kazak kadındı. 1943'te yerde olan bir çarpışmada bacaklarında birden fazla kırık olmasına rağmen, aktif göreve geri döndü ve doktor tavsiyelerine karşı sortilere katılmaya devam etti. 2004 yılında azmi nedeniyle Kazakistan Kahramanı unvanını aldı.[2]
Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]
Bugünkü Kazakistan'ın Atırau kentinde doğdu, erken çocukluktan itibaren pilot olmayı hayal etti. Ortaokulu bitirdikten sonra yedek pilot olarak sertifika aldı. Dünya Savaşı başladığında Moskova'daki Jukovski Hava Kuvvetleri Akademisi'ne başvurdu. Ancak akademi sadece erkekler için olduğu için başvurusu reddedildi. Onun yerine 1941'de bir tıp enstitüsüne girdi.[3]
Askeri kariyer[değiştir | kaynağı değiştir]
Marina Raskova'nın komutasında yeni kurulan ve tamamı kadınlardan oluşan havacılık alaylarını duyunca Saratov'daki havacılık kolejine başvurdu. 1942'de deneyimli pilot Yevdokia Bershanskaya komutasındaki 588. Gece Bombardıman Alayı'na katıldı. Birliğe daha sonra Muhafızlar unvanı verildi ve sonra adı 46. Muhafızlar Gece Bombardıman Uçağı Alayı olarak değiştirildi.[4]
1 Nisan 1943'te bir görevden sonra iniş yapan Polikarpov Po-2'de yer alan Dospanova ve pilot Yuliya Paşkova, Polina Makagon ve Lydia Svistunova'nın uçağı ile çarpıştı. Diğer uçaktaki her iki pilot da kazada öldü. Paşkova da ameliyat sırasında öldü; Bir süre hareket etmedikten sonra Dospanova'nın da öldüğü varsayıldı, ancak hemşireler, öldüğünü varsaydıktan çok sonra solgunluk belirtileri göstermediği için hala hayatta olduğunu anladılar. Sonrasında birkaç gün boyunca bir dizi ameliyat geçirdi. Bacaklarında kangren gelişti, ancak bir doktor kullanılabileceklerini söyleyerek bacaklarını kesmeyi reddetti. Dospanova, iki bacağına da haftalarca alçı takmak zorunda kaldı ve alçılar çıkarıldıktan sonra bir süre bastonla yürüdü. Altı ay sonra birimine geri döndü, ancak bacaklarını kullanmakta zorluk çekmeye devam ettiği ve uçağa binerken ve uçaktan inerken yardıma ihtiyacı olduğu için kısa süre sonra alayın muhabere şefi olarak çalışmaya terfi etti. Yine de, muharebe görevlerinde yönlendirici olarak uçtu ve savaşın sonuna kadar Kafkaslar, Kuban, Taman, Kırım, Polonya ve Almanya dahil olmak üzere Doğu Avrupa'daki muharebelere katılarak tahmini 300 sorti yaptı.[4][5][6][7]
Savaş sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
Başlangıçta Dospanova tıp fakültesine geri dönmeyi düşündü, ancak Batı Kazakistan bölgesel parti komitesinin ilk sekreteri Minaidar Salin ile görüştükten sonra, bunun yerine komünist parti için çalışmaya karar verdi. Kazak SSR Yüksek Sovyeti Başkanlığı sekreteri de dahil olmak üzere hükûmette çeşitli görevlerde bulundu. Kötü sağlığı nedeniyle erken emekli olduktan sonra, 20 Mayıs 2008'ye kadar öldüğü Almatı'da yaşadı.[8][9][10]
Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kazakistan Kahramanı (7 Aralık 2004)
- Otan Nişanı (7 Aralık 2004)
- Vatanseverlik Savaşı 1. sınıf Nişanı (11 Mart 1985)
- Vatanseverlik Savaşı 2. sınıf Nişanı (22 Şubat 1944)
- Kızıl Yıldız Nişanı (26 Aralık 1942)
- Kızıl Bayrak İşçi Nişanı (28 Ekim 1948)
- "Emek Gazisi" Madalyası (1974)
- kampanya ve jübile madalyaları
Anısına[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir buz pateni pisti ve Air Astana'nın Embraer 190'ı onun adını taşıyor; Atırau Uluslararası Havaalanı onun onuruna adlandırılmıştır.[11]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Казахстанцы в Великой отечественной войне [Kazakhstanis in the Great Patriotic War] (Rusça). Almaty: Ȯner. 2010. s. 434. ISBN 6012091427. OCLC 703356645.
- ^ "Khiuaz Dospanova. The brave pilot". 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Хиуаз Доспанова - Hiyaz Dospanova". www.peoples.ru. 30 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2022.
- ^ a b "Khiuaz Dospanova · The brave pilot". e-history.kz (İngilizce). 19 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2017.
- ^ Записки летчицы У-2 [Pilot's notes U-2] (Rusça). Moskova: Tsentrpoligraf. 2007. s. 62-63.
- ^ Нас называли ночными ведьмами: так воевал женский 46-й гвардейский полк ночных бомбардировщиков [We were called night witches: this is how the female 46th Guards regiment of night bombers fought]. Moskova: University of Moscow Press. 2005. ss. 70-71. ISBN 5211050088. OCLC 68044852.
- ^ Наши сестры [Our sisters] (Rusça). Alma-ata: Казакхское гос. изд-во. 1961. ss. 284-286. OCLC 22148837.
- ^ Небо остается нашим [The sky remains ours] (Rusça). Moskova: Voenizdat. 1976. s. 233.
- ^ Простор [Spaciousness] (Rusça). Alma-ata: Казакхское гос. изд-во кхудож. лит-ры. 2001. s. 107. OCLC 9244585.
- ^ "МӘҢГІЛІК ЕЛ АЛЫПТАРЫ. ХИУАЗ ДОСПАНОВА" [ETERNAL GIANTS OF THE COUNTRY. Hiuaz Dospanova]. Библиотека Первого Президента Республики (Kazakça). Erişim tarihi: 3 Eylül 2020.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Atyrau International Airport to be named after legendary Kazakh female war pilot Dospanova". Tengrinews.kz (İngilizce). 19 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2018.