Gölpınar Hitit barajı
 | |
| Konum | Alaca, Çorum, Türkiye |
|---|---|
| Koordinatlar | 40°13′25″K 34°42′29″D |
| Tarihçe | |
| Kuruluş | MÖ. 1240'lar |
| Devir(ler) | Tunç Çağı |
| Sit ayrıntıları | |
| Arkeologlar | Aykut Çınaroğlu, Elif Genç |
Gölpınar Barajı, bir diğer adıyla Alacahöyük Barajı, Çorum ilindeki Alaca Höyük'te bulunan MÖ. 2. binyıldan kalma bir Hitit barajıdır.
Arkeolojik kazılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Baraj ilk olarak Türk arkeologlar Hamit Zübeyir Koşay, Remzi Oğuz Arık ve Mahmut Akok tarafından 1935 yılında Alaca Höyük kazıları esnasında keşfedilmiş ve kısmen ortaya çıkarılmıştır.[1] 2002-2007 yılları arasında yapılan kazılarla baraj, Devlet Su İşleri işbirliğiyle Türk arkeolog Aykut Çınaroğlu ve Elif Genç tarafından tamamen kazılmış, onarılmış ve aktif kullanıma başlatılmıştır. Sonuç olarak baraj günümüzde yaklaşık 25.000m³ su taşıyabiliyor ve 20 hektarlık tarım arazisini sulamak için kullanılıyor.[2]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Baraj kazılarında bulunan, üzerinde Luvi hiyeroglifleri bulunan bir stel parçası, barajın Tanrıça Hepat'a adandığını göstermektedir. III. Hattuşili'nin eşi Puduhepa, metinlerde "Tanrıça'nın Hizmetçisi" olarak nitelendirilmektedir. Ayrıca IV. Tuthaliya, kıtlık döneminde Hatti ülkesinde 10 adet baraj inşa ettirmiştir.[3] Bu sebeplerden ötürü barajın III. Hattuşili ya da IV. Tuthaliya'nın krallıkları döneminde yaptırıldığı tahmin edilmektedir.[4][5] 15000 m³ su tutma kapasitesine sahip olan bend 2002 yılında restore edilmiştir.
Baraj, günümüzde halkın kullanımına ve ziyaretine açık halde bulunmaktadır.[6][7]
Ancak 2021 yılı itibarı ile baraj bitki örtüsü ile kaplanmış ve bakımsız durumdadır.
Konumu ve yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]
Baraj, Çorum'da, Alaca ilçesinde, Alaca Höyük tepe yerleşiminin yaklaşık 1.5 km güneydoğusunda tepelik bir alanda yer almaktadır. Dikdörtgen şeklindeki baraj, yaklaşık 100 x 110 metre boyutlarındadır. Yaklaşık 2.5m derinliğe sahiptir; günümüzde 25.000m³ olan kapasitesinin daha önceden çok daha fazla olduğu tahmin edilmektedir.[8] Barajın çeşitli kaynak noktaları olmakla beraber, ana kaynak güneybatısında bulunmaktadır. Barajın iki tarafında savaklar bulunup, bir tanesi ise köylüler tarafından tahrip edilmiştir.[2] Havuzun tabanı kille kaplıdır.
Barajın batısında, üç adet kaideli duvar bulunmaktadır; bu duvarların biri kumdan, ikincisi kireçten ve üçüncüsü ise andezitten yapılmıştır.[9] Bahsi geçen Hepat'a adanmış stel burada bulunmuştur. Bunun yanında altından bir takı da bulunmuştur ve bu takı Çorum Müzesi'nde korunur haldedir.[8]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- "Alacahöyük, Gölpınar Hitit Barajı". Sutema.org. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
- "Çorum Alacahöyük Hitit Barajı". Türkiye Kültür Portalı. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
- "Alacahöyük". Hittitemonuments.com. 8 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]
- Remzi Oğuz Arık: Les fouilles d'Alaca Höyük entreprises par la Société d'histoire turque. Rapport préliminaire sur les travaux en 1935. Ankara 1937.
- Aykut Çınaroğlu, Elif Genç: "Alaca Höyük ve Alaca Höyük Barajı Kazıları 15 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.," Kazı Sonuçları Toplantısı Vol. 25.1 T.C. Kültür Bakanlığı, 2003, syf. 278–288.
- Aykut Çınaroğlu, Elif Genç: "2003 Yılı Alaca Höyük ve Alaca Höyük Barajı Kazıları 1 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.," Kazı Sonuçları Toplantısı Vol. 26.1 T.C. Kültür Bakanlığı, 2004, syf. 265–276.
- Aykut Çınaroğlu, Elif Genç: "2004 Yılı Alaca Höyük ve Alaca Höyük Barajı Kazıları 1 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.," Kazı Sonuçları Toplantısı Vol. 27.1 T.C. Kültür Bakanlığı, 2005, syf. 1–6.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ İnal, İnci. (2009). a.g.m, syf. 11.
- ^ a b Üke, Ayşe. (2018). a.g.m, syf. 1533.
- ^ Ş. Üstün; K. Yasemin. (2009). a.g.m, syf. 2110.
- ^ Üke, Ayşe. (2018). a.g.m, syf. 1544.
- ^ İnal, İnci. (2009). a.g.m, syf. 23.
- ^ ""Anadolu'nun ilk barajı" ziyarete açılacak". TRT Haber. 2018. 3 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
- ^ İnal, İnci. (2009). a.g.m, syf. 9.
- ^ a b İnal, İnci. (2009). a.g.m, syf. 25.
- ^ İnal, İnci. (2009). a.g.m, syf. 21.
Genel[değiştir | kaynağı değiştir]
- Şahin, Üstün; Kuşlu, Yasemin (2009). "Water Structures in Anatolia from Past to Present" (PDF). Journal of Applied Sciences Research (İngilizce). ss. 2109-2116. 25 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
- İnal, İnci, (Ed.) (2009). "MÖ. 1250'den Günümüze Hitit Barajı" (PDF). DSI Genel Müdürlüğü. 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
- Üke, Ayşe (2018). "Filolojik-Arkeolojik Veriler Işığında Hitit Dönemi Su Bentleri ve Havuz Yapıları". Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 11 (2). Hitit Üniversitesi. ss. 1529-1551. 9 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.