Fort Henry Muharebesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Fort Henry Muharebesi
Amerikan İç Savaşı

Fort Henry, Tenn'in bombardımanı ve ele geçirilmesi, Currier ve Ives tarafından 1860'lardan litografi
Tarih6 Şubat 1862
Bölge
Stewart ve Henry ilçesi, Tennessee ve Calloway ilçesi, Kentucky
Sonuç Birlik zaferi
Taraflar
Amerika Birleşik Devletleri Birlik Amerika Konfedere Devletleri Konfederasyon
Komutanlar ve liderler
Ulysses S. Grant
Andrew H. Foote		 Lloyd Tilghman  (esir)
Güçler
15.000
7 gemi		 3.000-3.400
Kayıplar
40
1 Demir zırhlı ciddi hasarlı		 79


Fort Henry Muharebesi, Amerikan İç Savaşı sırasında 6 Şubat 1862'de Donelson, Stewart ilçesi, Tennessee'de yapıldı. Batı Cephesinde Birlik ve General Ulysses S. Grant için ilk önemli zaferdi.

4 ve 5 Şubat'ta Grant, Tennessee Nehri üzerindeki Fort Henry'nin hemen kuzeyinde iki bölüme indi. (Grant altında hizmet veren birlikler, Birliğin başarılı Tennessee ordusunun çekirdeğiydi, ancak bu isim henüz kullanılmamıştı.[1]) Grant'in planı, 6 Şubat'ta Bayrak Subayı Andrew Hull Foote tarafından komuta edilen Birlik savaş gemileri tarafından eşzamanlı olarak saldırıya uğrayan kaleye doğru ilerlemekti. Doğru ve etkili deniz silahlarının bir kombinasyonu, şiddetli yağmur ve neredeyse yükselen nehir suları ile sular altında kalan kalenin zayıf yerleşiminin bir kombinasyonu olarak Komutan Tuğgeneral Gen. Lloyd Tilghman, birlik Ordusu gelmeden önce Foote'a teslim oldu.

Fort Henry'nin teslim olması, Tennessee Nehri'ni Alabama sınırının güneyindeki Birlik trafiğine açtı. Kalenin teslim olmasını izleyen günlerde, 6 Şubat'tan 12 Şubat'a kadar, Birlik baskınları, Konfederasyon nakliye ve nehir boyunca demiryolu köprülerini yok etmek için demir zırhlı tekneler kullandı. 12 Şubat'ta Grant'in ordusu, Fort Donelson Muharebesi'nde Konfederasyon birlikleriyle savaşmak için karadan 12 mil (19 km) ilerledi.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

1861'in başlarında, kritik sınır eyaleti Kentucky, Amerikan İç Savaşı'nda tarafsızlığını ilan etmişti. Bu tarafsızlık ilk olarak 3 Eylül'de Konfederasyon tarafından ihlal edildi. General Gideon J. Pillow, Tümgeneral Leonidas Polk'un emriyle hareket ederek Columbus, Kentucky'yi işgal etti. Nehir kıyısındaki kasaba, o noktada nehre komuta eden 180 fit yüksekliğindeki kayalıkların üzerinde yer alıyordu; Konfederasyon, Mississippi Nehri üzerinden Belmont'a kadar bir mil boyunca uzanan 140 büyük silah, su altı mayını ve ağır bir zincir yerleştirdi ve 17.000 Konfederasyon ile kasabayı işgal etti böylelikle kuzeydeki ticareti güneyde ve ötesinde kestiler.[2]

İki gün sonra, daha sonraki kariyerini karakterize edecek kişisel inisiyatifini sergileyen General Ulysses S. Grant, Tennessee Nehri ağzındaki demiryolu ve liman tesislerinin önemli bir ulaşım merkezi olan Paducah, Kentucky'yi ele geçirdi. Bundan böyle, ne rakip Kentucky'nin ilan ettiği tarafsızlığa saygı duymadı ve Konfederasyon avantajı kaybedildi. Kentucky'nin Kuzey ve Güney arasında sağladığı tampon bölge artık Tennessee'nin savunmasına yardımcı olmak için mevcut değildi.[3]

1862'nin başlarında, tek bir general, Albert Sidney Johnston, Arkansas'tan Cumberland Gap'e kadar tüm Konfederasyon güçlerini komuta etti, ancak kuvvetleri geniş bir savunma hattına çok ince yayılmıştı. Johnston'un sol kanadı, 12.000 adamla Columbus'taki Polk'tu; onun sağ tarafı 4.000 kişiyle Kentucky, Bowling Green'den General Simon Bolivar Buckner; merkez, komutasındaki iki kaleden, Fort Henry ve Donelson'dan oluşuyordu. Komutan Gen. Lloyd Tilghman, yine 4000 adamla. Henry ve Donelson, sırasıyla önemli Tennessee ve Cumberland Nehirlerini savunan tek mevkilerdi. Bu nehirler Birlik askeri trafiğine açılırsa, iki doğrudan işgal yolu Tennessee ve ötesine çıkardı.[4]

Batı'daki Birlik askeri komutanlığı, birleşik komuta eksikliğinden muzdaripti ve üç ayrı departmana ayrıldı: Tümgeneral David Hunter yönetimindeki Kansas Departmanı; Tümgeneral Henry W. Halleck yönetimindeki Missouri Departmanı; ve General Don Carlos Buell komutası altında Ohio Departmanı. Ocak 1862'ye gelindiğinde, Batı Cephesi'ndeki operasyonlar için bir strateji üzerinde anlaşamadıkları için ayrılık açıktı. Buell, Birlik yanlısı doğu Tennessee'yi istila etmek ve elinde tutmak için siyasi baskı altında, Nashville yönünde yavaşça ilerledi. Halleck'in bölümünde Grant, dikkati Buell'in gerçekleşmemiş olan planlanan ilerlemesinden başka yöne çekmek için Tennessee Nehri'ne çıktı. Halleck ve Batı'daki diğer generaller, Washington'un doğum gününe kadar (22 Şubat) genel bir saldırıya katılmak için Başkan Abraham Lincoln'ün politik baskısı altındaydılar. Tedbir geleneğine rağmen Halleck, sonunda Grant'ın Fort Henry'ye karşı hareket etme teklifine olumlu tepki verdi. Halleck, bunun rakibi Buell'e karşı duruşunu iyileştireceğini umuyordu. Halleck ve Grant, Konfederasyon Generali P.G.T.'nin yakında 15 Konfederasyon alayıyla gelecek söylentilerinden de endişe duyuyorlardı. 30 Ocak 1862'de Halleck, Grant'e Fort Henry'yi alma yetkisi verdi.[5]

Grant, 2 Şubat'ta Mississippi ve Ohio Nehirlerinin birleştiği noktada, Cairo, Illinois'den ayrılarak zaman kaybetmedi. 4 ve 5 Şubat'ta Tennessee Nehri'ne ulaşan işgal kuvveti, iki tümen içindeki 15-17.000 kişiden oluşuyordu. General. John A. McClernand ve Charles F. Smith ve Amerika Birleşik Devletleri Donanma Bayrak Subayı Andrew Hull Foote komutasındaki Batı Savaş Gemisi filosu. Filoda, Foote'un doğrudan komutası altında dört adet zırhlı savaş gemisi (amiral gemisi USS Cincinnati, USS Carondelet, USS St. Louis ve USS Essex) ve Teğmen Seth Ledyard Phelps yönetimindeki üç ahşap kaplamalı (ahşap) savaş gemisi (USS Conestoga, USS Tyler ve USS Lexington) bulunuyordu. Tüm ordu birliklerini tek bir operasyonda teslim etmek için savaşın bu kadar erken dönemlerinde kaleye ulaşmak için nehir yukarısına iki yolculuk gerektirdi.

Fort Henry[değiştir | kaynağı değiştir]

Fort Henry, Kirkman'ın Eski Kenti yakınlarındaki Tennessee Nehri'nin doğu kıyısında 10 dönümlük (0,04 km²) alanı kaplayan beş kenarlı, açık burçlu bir toprak yapıydı.[6] Konumu, Panther Creek'in yaklaşık bir mil yukarısında ve Big Sandy River ve Standing Rock Creek'in ağzının yaklaşık altı mil aşağısındaydı.[7]

General Cullum tarafından hazırlanan Fort Henry kabartma haritası

Mayıs 1861, Tennessee valisi Isham G.Harris, eyaletin başsavcısı Daniel S.Donelson'ı general olarak atadı ve onu Orta Tennessee nehirlerinde surlar inşa etmeye yönlendirdi. Donelson uygun mevkiler buldu, ancak o zamanlar hala tarafsız bir eyalet olan Kentucky sınırları içindeydiler. Donelson, Tennessee sınırının hemen içinde nehrin yukarısına doğru ilerlerken, Cumberland Nehri üzerindeki kalenin adını taşıyacağı yeri seçti. Tennessee Birliği Mühendisler Birliği'nden Albay Bushrod Johnson bölgeyi onayladı.[8]

Fort Henry Seferi

Fort Donelson inşaatı başladığında Donelson Tennessee Nehri'nin 19 km batısına gitti ve Fort Henry'nin mevkisini seçti, adını Tennessee Senatörü Gustavus Adolphus Henry Sr'den almaktadır. Fort Donelson, Cumberland'ın batı yakasındayken, Donelson, ikinci kale için Tennessee'nin doğu yakasını seçti, böylece bir garnizon aralarında seyahat edip her iki konumu da savunabilirdi. (Donelson, iki kaleye aynı anda saldırılmasının olası olmadığını düşünüyordu.) Cumberland'daki benzerinin aksine, Fort Henry alçak, bataklık bir zeminde bulunuyordu ve nehrin karşısındaki tepelerin hakimiyeti altındaydı. Avantajına göre, nehrin aşağısında 2 mil (3,2 km) engelsiz bir ateş alanı vardı. Donelo'nun araştırma ekibi - bir inşaat mühendisi olan Adna Anderson ve 1. Tennessee Piyade Alayı'ndan Binbaşı William F. Foster - bölgeye şiddetle itiraz etti ve açıklanamaz şekilde onaylayan Albay Johnson'a başvurdu.[9]

Kale, orduların savaş sırasında kullanacağı büyük ölçekli piyade saldırılarına dayanmak için değil, nehirdeki trafiği durdurmak için tasarlandı. İnşaat, 10'uncu Tennessee Piyade Alayı ve köleler kullanılarak Haziran ortasında başladı. İlk top 12 Temmuz 1861'de test edildi. Bu hareketlilik telaşından sonra, 1861'in geri kalanı çok az eylem gördü, çünkü Mississippi Nehri'ndeki kaleler, adam ve topçu almak için daha yüksek önceliğe sahipti. General Polk ayrıca, Kentucky, Columbus'u savunmak için Forts Henry ve Donelson'u ihmal etti. Aralık ayının sonlarında, 27. Alabama Piyade'sinden ilave adamlar 500 köleyle birlikte, Fort Henry topçu menzilinde, Stewart's Hill'de nehir boyunca küçük bir sur inşa etmek için geldi ve oraya Fort Heiman adını verdi. Ocak 1862'de General Lloyd Tilghman, 4,900 kişilik birleşik kuvvetle hem Fort Henry hem de Donelson'un komutasını devraldı. Fort Henry'de, iki tugaydaki yaklaşık 3.000-3.400 adam Albay Adolphus Heiman ve Joseph Drake tarafından komuta edildi. Adamlar öncelikle 1812 Savaşı'ndan kalma antika çakmaklı tüfeklerle silahlandırıldı.[10]

Savaş sırasında Fort Henry'ye on biri nehri kaplayan ve diğer altı tanesi bir kara saldırısına (18 pounder düz uçlu) karşı savunmak için yerleştirilmiş on yedi silah monte edildi. İki ağır top vardı, 10 inç (250 mm) Columbiad ve 24 pounder yivli top, geri kalanı 32 pounder düz deliklerdi. Ayrıca iki tane 42 pounder vardı, ancak bu kalibreye ait hiçbir cephane mevcut değildi. Nehir normal seviyelerdeyken, kalenin duvarları 20 fit (6.1 m) yukarıda yükseldi ve tabanda 20 fit (6.1 m) kalınlığında, korkulukta yaklaşık 10 fit (3.0 m) genişliğe kadar yukarı doğru eğimliydi. Bununla birlikte, Şubat 1862'de şiddetli yağmurlar nehrin yükselmesine neden oldu ve barut deposu da dahil olmak üzere kalenin çoğu su altındaydı.[11]

Konfederasyon, o zamanlar savaş tarihinde benzersiz olan bir ek savunma önlemi uyguladılar: birkaç torpido (modern terminolojide, bir deniz mayın tarlası), geçen bir gemi tarafından dokunulduğunda patlayacak şekilde teçhiz edilmiş ana nakliye kanalında yüzeyin altına demirlendi. (Torpidoların metal kaplarındaki yüksek su seviyeleri ve sızıntılar nedeniyle bu önlemin etkisiz olduğu ortaya çıktı.)[12]

Muharebe[değiştir | kaynağı değiştir]

Fort Henry Muharebesi ve Fort Donelson'a hareketler

Grant, 4 ve 5 Şubat'ta tümenlerini iki farklı yere indirdi. McClernand'ın bölümü, garnizonun kaçışını önlemek için, kalenin 3 mil (4.8 km) kuzeyinde, Tennessee Nehri'nin doğu yakasındaydı. C.F. Smith'in bölümü, nehrin Kentucky tarafındaki Fort Heiman'ı ele geçirecek ve topçularını Fort Henry'ye çevirecekti. 5 Şubat gecesi şiddetli yağmurlar, Birlik birliklerinin kalelere doğru ilerlemesini yavaşlattığında, savaş, piyadeler harekete geçmeden önce sona eren deniz eylemlerine dönüştü.[13]

Tilghman, Fort Henry'nin düşmesinin an meselesi olduğunu fark etti. Bir savunma yapmak için suyun üzerinde sadece dokuz silah kaldı. Birlik savaş gemilerini durdurmak için topçu kalede bırakırken, kuvvetlerinin çoğunluğunun Albay Adolphus Heiman komutasında, 12 mil (19 km) uzaktaki Fort Donelson'a giden karayolu üzerinde yürümesini emretti. Fort Heiman 4 Şubat'ta terk edildi ve bir avuç topçu dışında hepsi 5 Şubat'ta Fort Henry'den ayrıldı. (Birlik süvarileri geri çekilen Konfederelerin peşine düştü, ancak kötü yol koşulları ciddi bir çatışmayı engelledi ve çok az esir aldılar.) Tilghman, geleneği gibi, 5-6 Şubat gecesini kalenin 1,5 mil (2,4 km) yukarısında bulunan Dunbar vapurunda geçirdi. Gece yarısı civarı Johnston'a durumla ilgili bir güncelleme gönderdi, ardından şafaktan hemen önce Fort Henry'ye döndü.[14]

6 Şubat sabahı, Foote'un yedi Birlik savaş gemisi Fort Henry'ye ulaştı ve öğleden sonra 12:30 civarında yerlerini belirledi. Kısa süre sonra 1.700 yarda (yaklaşık 1.554 metre) mesafeden ateş açtılar ve Fort Henry ile bir saatten fazla süren bir silahlı çatışma alışverişi başlattılar. Tilghman ilk teslim çağrısını reddettikten sonra, filo kaleyi bombalamaya devam etti. Bu, yeni tasarlanmış ve aceleyle inşa edilmiş demir zırhları kullanarak ilk angajmanı oldu. Foote, dört demir zırhlı savaş teknesini yan yana dizdi, ardından Seth Ledyard Phelps komutasındaki üç ahşap zırhlıyı, uzun menzil için geride tutulan, ancak kaleye karşı daha az etkili ateş açtı. Nehrin yüksek su seviyesi ve Fort Henry'nin silahlarının alçak yüksekliği, Foote'un filosunun ciddi yıkımlardan kaçmasına izin verdi. Konfederasyon ateşi, zırhlıları yalnızca zırhlarının en güçlü olduğu yerde vurabildi. Bombardıman sırasında, Birlik zırhlılarının dördü de Konfederasyon ateşiyle defalarca vuruldu. USS Essex, Fort Henry'den 32 kiloluk bir atış demir zırhı delip orta kazana çarptığında ve geminin yarısına kaynar buhar yolladığında ciddi şekilde hasar gördü. Komutan William D. Porter da dahil olmak üzere otuz iki mürettebat öldürüldü veya yaralandı. Gemi, seferin geri kalanında etkisizdi.[15]

Sonrası ve Timberclad Baskını[değiştir | kaynağı değiştir]

Bombardıman 75 dakika sürdükten sonra Tilghman, yakın mesafeli bir bombardıman için 400 yarda (370 m) yakınlık içinde kapanan Foote'nin filosuna teslim oldu. Savaştan önce Tilghman, adamlarına kaçmaları için ek süre tanımak için bir saatlik direniş teklif edeceğini söyledi. Barut deposunun su altında olması ve silahların geri kalanı imha edilmesi veya devrilmesi nedeniyle son birkaç tura kadar sadece bir top hala çalışırken Tilghman, Fort Henry'deki Konfederasyon bayrağının indirilmesini ve kalenin bayrak direğine beyaz bir çarşafın kaldırılmasını emretti. Beyaz bayrağı gördükten sonra, Birlik savaş gemileri ateşi hemen kesti. Filodan küçük bir fırlatma, kalenin sally limanından geçti ve Cincinnati'deki teslim konferansı ve töreni için Tilghman'ı aldı. 12 subay ve garnizonun 82 adamı teslim oldu; Kalenin garnizonundaki diğer kayıpların 15 kişinin öldüğü ve 20 kişinin yaralandığı tahmin ediliyor. Tahliye eden Konfederasyon kuvveti, tüm topçu ve ekipmanlarını geride bıraktı. Tilghman hapsedildi, ancak 15 Ağustos'ta takas edildi.[16]

Tilghman, Fort Henry'nin "sefil bir askeri konumda olduğunu raporunda acı bir şekilde yazdı. ... Askeri mühendislik kayıtları bu vakayla paralel değildir. "Grant, Halleck'e kısa bir mesaj gönderdi:" Fort Henry bizim. ... 8'de Fort Donelson'u alıp yok edip Fort Henry'ye döneceğim. " Halleck, Washington, D.C.'ye telgraf çekti: "Henry Kalesi bizim. Bayrak, Tennessee topraklarında yeniden dikildi. Asla kaldırılmayacak."[17]

Grant ve birlikleri saat 3 civarında Henry Kalesi'ne ulaştı. McClernand'ın bölümü yaklaşık 30 dakika sonra kaleye ulaştı. Bu arada, Smith'in tümeni terk edilmiş Heiman Kalesi'ne ulaştı. Grant dikkatli olsaydı ve ayrılışını iki gün erteleseydi, savaş asla gerçekleşmezdi. 8 Şubat'ta Fort Henry tamamen su altındaydı. 7 Şubat'ta Birlik savaş gemileri Cincinnati, St. Louis ve Essex, Fort Henry'nin ele geçirdiği Konfederasyon bayraklarını ters çeviren ıslıklarla Cairo'ya döndü. Chicago Tribune, savaşı "dünyanın savaş tarihlerinde en eksiksiz ve sinyal zaferlerinden biri" olarak ilan etti.[18]

Fort Henry, ele geçirildikten sonraki sabah, 6 Şubat, Henry Lovie'nin eskizinden

Fort Henry'nin düşüşü hızla Tennessee Nehri'ni Birlik savaş gemilerine açtı ve Alabama sınırının güneyinde nakliye yaptı. Teslim olmanın hemen ardından Foote, Teğmen Phelps'i askeri değeri olan teçhizatları ve malzemeleri yok etmek için nehrin yukarısındaki bir göreve yolladı. (Filonun zırhlıları Fort Henry bombardımanında hasara maruz kaldı ve Konfederasyon gemilerinin takibi de dahil olmak üzere, daha yavaş ve daha az manevra kabiliyetine sahiplerdi.) Baskın Muscle Shoals'a kadar ulaştı, nehrin gezilebilir sınırı olan Florence, Alabama'yı geçti. Birlik timberclads ve onların baskın ekipleri, malzemeleri ve Memphis ve Ohio Demiryolunun 25 mil (40 km) yukarısındaki önemli bir köprüsünü yok etti. Birlik timberclads ve onların baskın ekipleri, malzemeleri ve Memphis ve Ohio Demiryolunun 25 mil (40 km) yukarısındaki önemli bir köprüsünü yok etti. Ayrıca, yapım aşamasında olan Sallie Wood, Muscle ve Eastport gibi çeşitli güney gemilerini de ele geçirdiler. Union savaş gemileri 12 Şubat'ta güvenli bir şekilde Fort Henry'ye döndü. Florence vatandaşları, Phelps'ten kasabalarını ve demiryolu köprüsünü korumasını istedi. Phelps, köprünün askeri bir önemi olmadığını görerek kabul etti.[19]

Fort Donelson'un 16 Şubat'ta Grant'ın ordusuna düşmesinden sonra, Batı Konfederasyon'daki iki büyük su yolu olan Tennessee ve Cumberland Nehirleri, birliklerin ve malzemelerin taşınması için Birlik su yolları haline geldi. Grant'in şüphelendiği gibi, Birlik iki kaleyi ve nehirleri ele geçirdi, Konfederasyon güçlerini Columbus'ta kuşattı ve kısa süre sonra onların bu şehirden ve batı Kentucky'den çekilmesine neden oldu.[20]

Muhafaza[değiştir | kaynağı değiştir]

Fort Donelson ile yakından ilişkili olmasına rağmen, Fort Henry sitesi, Fort Donelson Ulusal Savaş Alanı'nın bir parçası olarak ABD Ulusal Park Servisi tarafından yönetilmemektedir. Şu anda Göller Arası Ulusal Rekreasyon Alanı Arazisinin bir parçasıdır. Tennessee Nehri'ne 1930'larda baraj yapılıp Kentucky Gölü'nü oluşturduğunda, Fort Henry'nin kalıntıları kalıcı olarak su altında kaldı. Kentucky kıyı şeridinden uzaktaki küçük bir navigasyon işareti, eski kalenin kuzeybatı köşesinin yerini işaret ediyor. Fort Heiman, 2006 Ekim'ine kadar özel mülkiyete ait bir arazide yer aldı; Kentucky, Calloway County yönetim ofisi, Fort Donelson Ulusal Savaş Alanı'nın bir parçası olarak yönetim için bu kale ile ilişkili 150 dönümlük (0.61 km²) Milli Park Hizmetine transfer etti. Bazı girişler hala görünür durumda.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Woodworth, s. 10.
  2. ^ Groom, 2012, s. 94
  3. ^ Nevin, s. 46; Eicher, s. 111–13; Gott, s. 37–39; Cooling, s. 4.
  4. ^ Esposito, text to map 25; Nevin, s. 54.
  5. ^ Cooling, s. 9–11; Eicher, s. 148; Gott, s. 45, 46, 68, 69, 75; Esposito, harita 25; Simon, s. 104; Stephens, s. 45; Nevin, s. 61.
  6. ^ Gott, s. 73; Cooling, s. 4.
  7. ^ Map of the Tennessee River for the use of the Mississippi Squadron under command of Acting Rear Admiral S. P. Lee, U.S.N., from reconnaissance by a party of the United States Coast Survey. 1864-'65. Sheet no. 5: 57 to 70 miles above Paducah.
  8. ^ Nevin, s. 56–57; Gott, s. 16–18.
  9. ^ Gott, s. 17–18; Cooling, s. 5; Nevin, s. 57.
  10. ^ Eicher, s. 171; Gott, s. 54, 73; Cooling, s. 12; Stephens, s. 45.
  11. ^ Nevin, s. 62, 67; Cooling, s. 5, 13; Gott, s. 61, 62, 89.
  12. ^ Gott, s. 62, 82.
  13. ^ Woodworth, s. 73–74; Eicher, s. 171; Gott, s. 80; Stephens, s. 46.
  14. ^ Knight, s. 79; Gott, s. 88–89, 91–92; Cooling, s. 13.
  15. ^ Stephens, s. 46; Nevin, s. 63–65; Gott, s. 92–95; Cooling, s. 14–15.
  16. ^ Gott, s. 97–98; McPherson, s. 397; Nevin, s. 67; Cooling, s. 15; Eicher, s. 172. Tilghman, Boston'daki Fort Warren'da hapsedildi ve Gaines 'Mill Savaşı'nda yakalanan General John F. Reynolds ile takas edildi.
  17. ^ Gott, s. 105.
  18. ^ Stephens, s. 46; Gott, s. 105, 117.
  19. ^ Gott, s. 107–14; McPherson, s. 397; Cooling, s. 15–16.
  20. ^ Nevin, s. 101.

Genel[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fort_Henry_Muharebesi&oldid=32618209" sayfasından alınmıştır