Cebel-i Cessasiyye
Cebel-i Cessasiyye (Arapça: جبل الجساسية), Katar'ın kuzeydoğusundaki erken dönem petroglifleri, yerleşim kalıntıları ve çanak çömlek kalıntılarının (15. yüzyıldan kalma) bulunduğu bir alandır. Fosil kum tepelerindeki oymalar geometrik şekiller, hayvanlar ve gemi şekillerini içerir. 580'den fazla numaralandırılmış siteye dağılmış 900'den fazla oymasıyla Katar'ın en kapsamlı kaya sanatı sitesidir.[1] Bu kaya oymaları Mısır'ın Luksor kentindeki Karnak Tapınağı'nda bulunanlara benzerler. Bölgede ayrıca 15. yüzyıldan kalma konutlar ve çömlek kalıntıları vardır.[2]
Adından da anlaşılacağı gibi, kıyı bölgesinin büyük bir bölgesi kayalık tepelerle doludur.[3] Katar Turizm Otoritesi tarafından önemli bir turistik cazibe merkezi olarak tanıtılmaktadır.[4]
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Arapça'da "cebel", "tepe" anlamına gelir. İkinci bileşen, "aramak" anlamına gelen Arapça "jassa" kelimesinden türemiştir. Adını, yüksek rakımı sayesinde gözetleyicilerin yaklaşmakta olan gemileri görmesine olanak sağladığı için almıştır.[5]
Alana genel bakış[değiştir | kaynağı değiştir]
Cebel-i Cessasiyye, Katar'ın kuzeydoğu kesiminde, Fuwayrit'in yaklaşık 3 mil güneyinde yer alır. Yakındaki yerleşim yerleri arasında Safiyaa Fuwairit, Al Marrawnah ve Al Huwailah bulunmaktadır.[6] Kıyı şeridinin yakınında bulunan birçok önemli kireçtaşı cebelinden (kumul) oluşur. Ortalama olarak, cebellerin yüksekliği 7 metreden daha yüksek değildir ve merkezi bir çıkıntı yaklaşık 600 metre uzunluğundadır, bu da cebellerin birleşimini kuzeydoğu yarımadasının en büyüklerinden biri yapar.[1]
Oymalar[değiştir | kaynağı değiştir]
Oymalar ilk olarak 1961'de Holger Kapel liderliğindeki Danimarkalı bir arkeoloji ekibi tarafından keşfedildi.[7] Holger'in oğlu Hans Kapel, 1974'te oymaları araştırdı ve kaydetti. Çeşitli türlerde yaklaşık 900 oymayı açığa çıkardı.[1]
Kupa ve yüzük izleri, oymalar arasında en yaygın sanat formlarıdır.[8][9] Devekuşları, kaplumbağalar ve balıklar gibi farklı hayvanlar da tasvir edilmiştir. Cebel-i Cessasiyye, tekne tasvirlerinin kaydedildiği Katar'daki tek kaya sanatı sitesidir.[10]
Tekne oymaları[değiştir | kaynağı değiştir]
Tekne oymalarını sınıflandırmak için oyma yöntemi ve yorumlamaya dayalı iki ana kategori kullanılır. Oymaların 124'ünü oluşturan birinci kategori planda çizilmiştir. İkinci kategori tekne oymalarının sadece 17'sini oluşturur ve cephe çizimlerinden oluşur. Plan çizimleri esas olarak merkezi sırt boyunca bulunurken, cephe çizimleri öncelikle denize daha yakın olan yüzeylerde bulunur.[1]
Tekneler farklı boyut ve tiptedir ve bazıları kürek içerirken diğerlerinde kürekler görülmez.[11] Cephe çizimlerine iki ana tip Arap yelkenlisi dahil edilmiştir: battiller ve bakaralar. Arkeolog William Facey, bazı cephe çizimlerinin, teknelerin küreklerinin öne çıkması nedeniyle sedefli el sanatlarını temsil ettiği sonucuna varmıştır.[12] Battiller ve bakaralar dümen içerdiğinden, cephe çizimlerinin M.S. 1000-1200'den önce oyulmuş olamayacağı sonucuna varır.[13]
Daha sonraki oymalarda tekneler yelkenli olarak ortaya çıktı. Kaya oymalarının bir kısmında yelkenler teknesiz görünmektedir. Eski oymalardan bazıları daha sonraki dönemlerde şekil değiştirdi, teknelere halat ve çapa gibi araçlar eklendi.[14][15]
Oymalar için en erken menşe tarihi kesin değildir.[14][16] Arkeolog Muhammed Abdul Nayeem (1998), oymaların en eski olanını geçici olarak M.Ö. 3. yüzyıla tarihlerken,[17] William Facey (1987) en eski plan ve cephe çizimlerini M.S. 10. yüzyıla tarihlendirdi.[13] 2012 yılında tekne oymaları da dahil olmak üzere dokuz oyma örneğini test eden bir araştırma, örneklerin en eskisinin asgari yaşının 300 yıldan az olduğu sonucuna varmıştır. Çalışma, oymaların bin yıl öncesine ait olduğu görüşünü destekleyecek hiçbir kanıta ulaşamadı.[6]
Yerleşme[değiştir | kaynağı değiştir]
Cebel-i Cessasiyye'in 18. yüzyıldan önce yerleşim gördüğü düşünülmektedir. Bölgenin denize yakınlığı tekneler için kolay erişim olanağı sağladı. Alan, yüzeye yakın temiz yeraltı suyu içermektedir ve çevresinde birkaç kuyu bulunmaktadır.[18] Beatrice De Cardi'nin arkeoloji ekibi, 1974'te iki yerleşim höyüğünün ve çeşitli dönemlere ait birkaç çanak çömlek parçasının varlığını bildirdi; kaydedilen en eski çanak çömlek parçaları M.S. 10. veya 11. yüzyıla tarihlendi. William Facey, Cebel-i Cessasiyye'in 18. yüzyılda Zubarah'ın yükselişinden önce Katar'ın en büyük şehri olan Al Huwaila'ya olan yakınlığına (4 mil) dikkat çekmektedir. Bölgenin, gelen sedef tekneleri için bir gözetleme noktası ve depolama istasyonu olarak işlev görebileceği tahmin edilmektedir.[19]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d William Facey (1987). "The boat carvings at Jabal Al-Jussasiyah, northeast Qatar". Proceedings of the Seminar for Arabian Studies. 17: 199 of 222.
- ^ "Places of Interest and Tourist Attractions in Qatar". Angloinfo. 8 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2016.
- ^ "Tourism". Embassy of Bangladesh in Doha, Qatar. 8 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2018.
- ^ "Al Jassasiya rock carvings". Qatar Tourism Authority. 11 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2018.
- ^ "District map". The Centre for Geographic Information Systems of Qatar. 9 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.
- ^ a b Raid Hassiba, Gerald Benjamin Cieslinski, Brandon Chance, Faisal Abdulla Al-Naimi, Michael Pilant, and Marvin W. Rowe (2012). "Determining the age of Qatari Jabal Jassasiyah Petroglyphs". QScience Connect. 4. doi:10.5339/connect.2012.4. 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020.
- ^ Abdul Nayeem (1998), p. 221
- ^ Abdul Nayeem (1998), p. 220
- ^ Bibby (1965). "Arabian Gulf archaeology". Kuml: 104.
- ^ Abdul Nayeem (1998), p. 234
- ^ Abdul Nayeem (1998), p. 233
- ^ William Facey (1987). "The boat carvings at Jabal Al-Jussasiyah, northeast Qatar". Proceedings of the Seminar for Arabian Studies. 17: 200 of 222.
- ^ a b William Facey (1987). "The boat carvings at Jabal Al-Jussasiyah, northeast Qatar". Proceedings of the Seminar for Arabian Studies. 17: 201 of 222.
The battil and baqqarah at Jabal al-Jussasiyah cannot therefore be earlier than 1000–1200 AD.
- ^ a b Abdul Nayeem (1998), p. 243
- ^ Qatar Archaeological Report. Excavations 1973. Oxford University Press. 1978. s. 190. ISBN 9780199200788.
- ^ Arryan (1983). "Rock carvings at Jabel Jusasiyah, Qatar". Qatar National Museum Journal.
- ^ Abdul Nayeem (1998), p. 244
- ^ William Facey (1987). "The boat carvings at Jabal Al-Jussasiyah, northeast Qatar". Proceedings of the Seminar for Arabian Studies. 17: 203 of 222.
- ^ William Facey (1987). "The boat carvings at Jabal Al-Jussasiyah, northeast Qatar". Proceedings of the Seminar for Arabian Studies. 17: 205 of 222.
Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]
- Qatar Prehistory and Protohistory from the Most Ancient Times (Ca. 1,000,000 to End of B.C. Era). Hyderabad Publishers. 1998. ISBN 9788185492049.