Asker imparator
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Asker imparator ("kışla imparatoru" olarak da adlandırılır), komuta ettiği birliklerin desteği sayesinde iktidarı ele geçiren Roma imparatorlarına verilen isimdi. Asker imparatorlar, özellikle Alexander Severus'un öldürülmesiyle başlayan Üçüncü Yüzyıl Krizi sırasında 235'ten 284'e kadar olan dönemde oldukça yaygındı. I.Maximinus'tan başlayarak geçen 33 yılda, yaklaşık on dört kışla imparatoru vardı ve bu asker imparatorlardan her birinin ortalama hüküm süresi iki yıldan biraz fazlaydı. İmparatorluk makamında ortaya çıkan bu istikrarsızlık, neredeyse sürekli olan iç savaş ve ayaklanma durumu; Roma İmparatorluğu'nu iç karışıklıklar nedeniyle dağılmak riskiyle baş başa bıraktı ve onu dış düşmanların saldırılarına karşı savunmasız kalmasına sebep oldu.
3. yüzyılda Asker İmparatorlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Askeri darbelerle (örneğin her üçü de Equites sınıfından gelen Vespasian, Septimius Severus ve Jül Sezar) iktidarı ele geçiren önceki imparatorların aksine asker imparatorlar, çoğunlukla imparatorluğun uzak bölgelerinde doğan düşük sınıf halktan kişilerdi; ilk kışla imparatoru olan I.Maximinus askeri kariyerine er olarak başlamıştı. Bir kışla imparatoru seçkin bir aile adıyla veya bir devlet adamı ya da kamu görevlisi olarak başarılı bir kariyerle övünemezdi. Daha ziyade, kendisini öne çıkartmak için yalnızca bir askeri kariyere sahipti ve imparator olmasının tek sebebi emirlerine sadık askerlerdi.
Bu asker imparatorlardan nadir sayıdakileri, lejyonları içinde askerlerin iktidar için bir hareketi destekleyebilecekleri yeterli bir nüfuz kazanacak kadar popüler olmuş, Equites sınıfına mensup olan komutanlardı. Ancak genellikle böyle hareketler başlatmak riskli bir girişimdi çünkü askerler desteklerini istedikleri zaman geri çekebilirlerdi ve belki de ilerleyen zamanlarda daha umut vadeden başka bir askeri liderin saflarına geçebilirlerdi.
Asker imparatorlar genellikle sınır komutanları olduklarından, hüküm süren imparatoru devirme ve kendileri için iktidarı ele geçirme eylemi, imparatorluğun sınır savunmasında, Roma'nın düşmanları tarafından kullanılabilecek büyük boşluklar bıraktı. Örneğin asker imparatorların bu eylemleri 260'larda Roma topraklarına Germen istilasına yol açtı. Ve bu da Roma çevresinde Aurelian Surları'nın inşasıyla sonuçlandı. Asker imparatorlar ayrıca askerlerini ödemek için hazinenin parasını kullandılar -silah zoruyla iktidara gelen hiçbir imparator askerlerinin hoşnutsuz olmasına izin veremezdi- bu nedenle bayındırlık işleri ve altyapıya gerekli bütçe ayrılamadı ve bunlar zamanla harap oldu. Devlet, askerlerini hoşnut etmenin ve kendi saflarında tutmanın muazzam maliyetini karşılamak için genellikle özel mülkiyete el koydu, ekonomiye zarar verdi ve enflasyonu artırdı.
Dominatus dönemine geçiş[değiştir | kaynağı değiştir]
284 yılında bir süvari birliğinin komutanı olan Diocletian, bir asker imparator olarak iktidarı ele geçirdi. Diocletianus, imparatorluğu ve imparatorluk makamını istikrara kavuşturmak için tasarlanmış bir dizi reform başlattı, Üçüncü Yüzyıl Krizi'ne son verdi ve Roma tarihinde Dominatus dönemini başlattı.
Her ne kadar başka imparatorlar askerî güce dayanarak imparator olsalar da (örneğin, I. Konstantin , I. Valentinian ve I. Theodosius ), asker imparator kavramı zamanla etkisini yitirdi, Geç İmparatorluk Dönemi'nde ise bunların yerini Stilicho, III.Constantius, Flavius Aëtius, Avitus, Ricimer, Gundobad, Flavius Orestes ve Odoacer gibi gölge imparatorlar aldı. Bu gölge imparatorlar, imparatorluk unvanını bizzat kendileri almak yerine ; imperial generalissimos unvanını alarak zayıf iradeli kukla imparatorları kontrol ederek arka planda ülkeyi yöneten askeri olarak güçlü generallerdi.
Liste[değiştir | kaynağı değiştir]
| Hüküm | İmparator | Notlar |
|---|---|---|
| Şubat/Mart 235 - Mart/Nisan 238 | I.Maximinus | Kendi askerleri tarafından öldürüldü |
| 238'in başları | I. Gordianus | Afrika Valisiydi, yoğun talep üzerine oğlu II. Gordian ile ortak imparatorluğunu ilan etti. Numidia valisine karşı olan savaştaki yenilgiden sonra intihar etti |
| 238 yılının Ocak ayının başı ile 238 yılının Nisan sonu | II. Gordianus | I. Gordian'ın oğlu ve müşterek imparatoru. Numidia valisine karşı olan savaşta öldürüldü |
| Nisan - Temmuz 238 | Pupienus ve Balbinus | Afrika isyanının başarısız olması üzerine Roma Senatosu tarafından müşterek imparator olarak seçilen senatörlerdi. Praetorianlar tarafından öldürüldüler. |
| 238 Mayıs - 244 Şubat | III. Gordionus | I. Gordian'ın torunuydu – Senato tarafından 13 yaşında seçildi. Ya günümüz Irak'ında I.Şapur komutasındaki Perslere karşı yapılan savaşta öldürüldü (Romalı tarihçiler böyle bir savaştan bahsetmiyor) ya da Arap Philip olarak onun yerine geçen Praetorian Prefect Philip tarafından öldürüldü. |
| 240 | Sabinianus | Kendini imparator ilan etti; savaşta mağlup edildi |
| Şubat 244 - Eylül/Ekim 249 | Arap Philip | Günümüz Verona yakınlarında,Decius tarafından savaşta öldürüldü |
| 248 | Pacatianus | Kendini imparator ilan etti; kendi askerleri tarafından öldürüldü |
| 248 | Iotapianus | Hak iddia etti |
| 248 | Silbannacus | Gaspçı imparatordu |
| 249 - Haziran 251 | Decius | Arap Philip tarafından Pacantius'u yenmek için görevlendirildi. Tuna orduları tarafından imparator ilan edildi. Gotlara karşı savaşta öldürüldü |
| 249 - 252 | Priscus | Gotların desteğiyle doğu eyaletlerinde kendini imparator ilan etti |
| 250 | Licinianus | Hak iddia etti |
| 251 yılının başı - 1 Temmuz 251 | Herennius Etruscus | Babası Decius ile ortak imparatorluk yaptı. Gotlara karşı savaşta öldürüldü |
| 251 | Hostilianus | İmparator olarak başarılı olan Herennius Etruscus'un küçük kardeşiydi. Yetkisi Roma'nın ötesine geçmedi ve kısa süre sonra bir veba salgınında öldü. |
| Haziran 251 - Ağustos 253 | Gallus | Decius ve Herennius Etruscus'un ölümlerinden sonra ordu tarafından imparator ilan edildi. Oğlu Volusianus ile birlikte imparatorluk yaptı. Kendi askerleri tarafından öldürüldü |
| Temmuz 251 - Ağustos 253 | Volusianus | Babası Trebonianus Gallus ile ortak imparatordu. Kendi askerleri tarafından öldürüldü |
| Ağustos 253 - Ekim 253 | Aemilianus | Got ordusunu savaşta mağlup eden ve askerleri tarafından imparator ilan edilen Moesia Superior ve Pannonia Valisiydi. Trebonianus Gallus'un intikamını almak için gelen Valerian'ın ordusunu yenemeyecekleri fark edilince kendi askerleri tarafından öldürüldü. |
| 253 - Haziran 260 | Valerianus | Ren eyaletlerinin valisiydi. Gallienus ile ortak imparatorluk yaptı; Persler tarafından ele geçirildi, esaret altında öldü |
| 253 - Eylül 268 | Gallienus | Valerian ile 253 ile 260 arasında ortak imparatorluk yaptı, 260 ile 268 arasında ise tek başına imparator oldu; öldürüldü. |
| 258 - Haziran 260 | Ingenuus | Kendini imparator ilan etti |
| 260 | Regalianus | İmparator ilan edildi. |
| 260 - 261 | Yaşlı Macrianus | İmparator ilan edildi; kaybettiği savaş sırasında öldürüldü. |
| 260 - 261 | Quietus | Hak iddia etti |
| 261 - 261 veya 262 | Mussius Aemilianus | İmparator ilan edildi |
| 268 | Aureolus | Kendini imparator ilan etti; II. Claudius'a teslim oldu |
Daha önceki asker imparatorlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Asker imparator kavramı, ordu tarafından göreve getirilen herhangi bir imparator olarak genişletildiğinde hükümdarlığı 3. yüzyıldan önce olan daha fazla imparator da bu kategoriye dahil edilebilir:
- Praetorian Muhafızlar tarafından tahta çıkartılan bilinen ilk imparator, Caligula'nın öldürülmesinden başa geçen Claudius'tur .
- İmparator Pertinax'ın öldürülmesinden sonra kayda değer bir vaka yaşandı. Praetorian Muhafızlar öyle bir noktaya gelmişlerdi ki, tahtı en yüksek fiyatı verene açık artırmayla satarak o zamanın en zengin Romalılarından biri olan Didius Julianus'a satmışlardı .
