Arnavutluk Özel Mahkemesi
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
.jpg)
Savaş Suçluları ve Halk Düşmanları Özel Mahkemesi (Arnavutça: Gjyqi Special për Kriminelët e Luftës dhe Armiqtë e Popullit) veya genel kullanımıyla Özel Mahkeme (Arnavutça: Gjyqi Special), 1 Mart - 13 Nisan 1945 tarihleri arasında kurulan Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti'nde kurulan “halk düşmanları” ve “savaş suçluları” olarak nitelendirilen kişilere karşı kurulan mahkeme. Anti-Faşist Ulusal Kurtuluş Konseyi tarafından 25 Aralık 1944'te alınan bir karara dayandırıldı.[1] Nazi Almanyası'nın yenilgisinden sonra diğer Doğu Avrupa ülkeleri gibi faşistlere, Nazizm destekçilerine ve savaş suçlularına karşı yoğun tasfiye politikası izlendi ve bu kovuşturmalar inşa edilen Sovyet modeline dayanan toplum yapısının merkezi bir parçası oldu.[2]
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Kasım 1944'te, komünist partizanlar iktidara geldi ve Kurtuluş Hareketine karşı Nazillerle işbirliği yapan faşizm propagandası yapan herkes yargılandı. Bashkimi gazetesi "hainler" ve "halkın düşmanları" olarak nitelenen kişileri başyazı Ocak 1945'te afişe etti.[3] Halka duyurulan bu kişiler Mart 1945'te Savcı Koçi Xoxe tarafından özel mahkemede yargılandılar.[4][5]
Kovuşturma[değiştir | kaynağı değiştir]
Komünist olmayan çeşitli politikacılar mahkemenin hedefiydi: İtalyanlar, Nazi işbirlikçileri, Balli Kombetar üyeleri, önceki Bakanlar, komünizm karşıtları, askerler, Kral Zogoğlu destekçileri, eski yayıncılar, işgal döneminde İtalya Krallığı ve Nazilerle birlikte çalışıp kamu görevi yapan kişilerin tamamı bu mahkemelerde yargılandı. “Halk Mahkemeleri” Aralık 1944'ten beri gerçekleşiyordu, ancak en ünlüsü Tiran Özel Mahkemesiydi.[6] Özel Mahkeme 1 Mart 1945'te Tiran'da başladı ve 13 Nisan 1945'e kadar sürdü. Davalar Arnavutluk Ulusal Tiyatro binasında gerçekleşti. Bu süre zarfında 31 oturum düzenledi ve 60 kişiyi yargıladı.[7] Korgeneral Koçi Xoxe baş yargıç,, tümgeneral Bedri Spahiu ise savcı idi. Jürinin 9 üyesi vardı,[1] diğerleri Beqir Balluku, Medar Shtylla (Ekonomi Bakanı), Faik Shehu, Halim Budo, Gaqo Floqi, Hysni Kapo, Bilbil Klosi ve Gjon Banushi idi.[3][8]
Sanıklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Koço Kota (politikacı, eski Arnavutluk Başbakanı)
- Bahri Omari Amerika Pan-Arnavut Federasyonu aktivisti ve Enver Hoxha'nın hukukçu erkek kardeşi )
- Terenzio Tocci (Arnavutluk Parlamentosu eski Başkanı)
- Tahsim Bişqemi (subay)
- Ibrahim Biçaku (eski Başbakan)
- Fejzi Alizoti (İtalyan faşizmi yanlısı siyasetçi, eski başbakan)
- Anton Kozmaçi (politikacı, eski Korca Valisi
- Xhevat Korça (tarihçi, eski bakan)
- Qemal Vrioni (politikacı, eski bakan)
- Tefik Mborja (eski diplomat, Arnavut Faşist Partisi lideri)
- Zef Benussi (politikacı, eski bakan)
- Shuk Gurakuqi (politikacı)
- Zef Shiroka (politikacı, eski bakan)
- Emin Toro (politikacı, Parlamento Başkan Yardımcısı)
- Aqif Përmeti (politikacı, eski bakan)
- Gustav von Myrdacz (Arnavutluk Ordusu Genel Müdürü
- Hilmi Leka (politikacı, eski bakan)
- Ndoc Naraçi (mühendis, politikacı, eski bakan)
- Shyqyri Borshi (asker ve politikacı)
- Rrok Gera (ekonomist, eski bakan)
- Reshit Merlika (politikacı)
- Javer Hurshiti (politikacı, eski vali)
- Beqir Valteri (politikacı, eski bakan
- Zef Kadaria (politikacı)
- Kolë Tromara (politikacı, eski vali, eski Amerika Pan-Arnavut Federasyonu başkanı)
- Ismet Kryeziu (politikacı, eski bakan)
- Socrates Dodbiba (ekonomist, politikacı, eski bakan)
- Rrok Kolaj (eski bakan)
- Jakov Milaj (antropolog, yayıncı, eski bakan)
- Refat Begolli (politikacı, eski bakan)
- Et'hem Cara (ekonomist, eski bakan)
- Mihal Sherko (eski bakan, Arnavutluk Telgraf Ajansı'nın kurucusu
- Akile Tasi (eski Bakan)
- Mihal Zallari (milliyetçi eski Meclis Başkanı)
- Xhavit Leskoviku (Kral yanlısı politikacı)
- Barjam Pustina (subay)
- Sulejman Vuçitërna (asker)
- Fiqri Llagami (gazeteci, "Shqipnia" "gazetesinin editörü)
- Dik Cami (subay)
- Nedim Kokona (Başbakanlık eski Genel Sekreteri)
- Sami Koka (asker, eski vali)
- Daut Carcani (politikacı)
- Zenel Prodani (eski Kaymakam)
- Zija Bejleri (politikacı, katip)
- Ihsan Libohova (Tiran gazetesi direktörü)
- Koço Tasi (politikacı, eski bakan)
- Vangjel Goxhomani (politikacı)
- Luigj Filaj (besteci, tezgahtar)
- Abedin Xhiku (Kral yanlısı askeri)
- Lazer Radi (faşizm yanlısı yazar, gazeteci, avukat)
- Manush Peshkëpija (yayıncı, anti-komünist)
- Gjergj Bubani (yayıncı, Radio Tirana direktörü]
- Bilal Nivica (asker)
- Sami Visoka (politikacı, eski bakan)
- Mahmut Golemi (eski Vali, Tiran Jandarma Komutanı)
- Abdurrahman Telqiu (politikacı)
- Rifat Tartari (politikacı)
- İsmail Golemi (subay)
- Ded Jakova (foto muhabir)
- Kostandin Kote (politikacı, eski bakan)
Sanıkların birçoğu suçlu bulundu. 17'si kurşuna dizilerek idam edildi, 8'i ömür boyu hapis cezası aldı ve geri kalanı çeşitli cezalar aldı.[7] Abdurrahman Telqiu ve Luigj Filaj, delil yetersizliğinden serbest bırakıldı. Ded Jakova, Zef Shiroka ve Abedin Xhiku 1, 2 ve 1 yıl hapis cezasına çarptırıldı.[8]
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
1949’da Koçi Xoxe’nin ölümüyle birlikte, daha sonra tutuklanacak ve mahkûm edilecekler de dahil olmak üzere, az sayıda mahkûmun kısmen itibari iade edildi. Daha sonraki dönemde benzer davalar ortaya çıktı. Bunların bazıları "Meclis Üyeleri Grubu" (Arnavutça: Grupi i Deputetëve), "Sabotators 'Grubu" (Arnavutça: Grupi i Sabotatorëve), "Darbe Grubu Grubu" (Arnavutça: Grupi i Puçistëve) olarak bilinir. Xoxe, Bekir Balluku, Bedri Spahiu daha sonra kendileri de “ihanet” ve “halk düşmanlığı” ile suçlandı ve mahkûm oldu.[9][10]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Fjalor enciklopedik shqiptar, 1985,
GJYQI SPECIAL. Gjykatë e posaçme e krijuar me vendimin e KANÇ, dt.25.12.1944, për të gjykuar kriminelët kryesorë të luftës, shqiptarë e të huaj. Trupi gjykues përbëhej nga 9 veta.
- ^ Dark Continent: Europe's Twentieth Century, 2000,
In Eastern Europe, on the other end, purges against "Fascists" and "war criminals" became a central part of the construction of society on something approaching the Soviet model.
- ^ a b Si u arrestua dhe pse u denua me vdekje Gjergj Bubani, 2009
- ^ 1945 - The Albanian Treason Trial
- ^ Impressions of Albania, April 1945, 1945
- ^ Albania at War, 1939-1945, 1999
- ^ a b The 'Bomb' and the Soviet Embassy in Tirana
- ^ a b "Skeda e Lazër Radit dhe Gjyqi Special (in Albanian)". 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2019.
- ^ Iván T. Berend. Central and Eastern Europe 1944-1993 U.K. page 65 - 66
- ^ Halliday, Jon (1986). The artful Albanian: memoirs of Enver Hoxha. Jon Halliday. ss. 304 and 307. ISBN 0-7011-2970-0. 10 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.