Agatha Christie

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Agatha Christie
İngiliz yazar, polisiye edebiyatın en önemli isimlerinden biri ve Dedektif Hercule Poirot karakterinin yaratıcısı.
DoğumAgatha Mary Clarissa Miller Christie Mollowan
15 Eylül 1890
Torquay, Devon, İngiltere
Ölüm12 Ocak 1976 (85 yaşında)
Wallingford, Oxfordshire, İngiltere
Diğer ad(lar)ıMary Westmacott
Agatha Christie
MeslekRoman-Kısa öykü yazarı, Şair
EvlilikArchibald Christie (1914–1928)
Sir Max Mallowan (1930–1976)
Çocuk(lar)Rosalind Hicks (1919–2004)
Resmî sitehttp://www.agathachristie.com/
İmza
Agatha Christie'nin Doğu Ekspresinde Cinayet romanını yazdığı Pera Palas'taki 411 no'lu oda
Agatha Christie'nin çocukluğu

Tam adı Agatha Mary Clarissa Miller Christie Mallowan olan Agatha Christie (15 Eylül 1890 – 12 Ocak 1976), İngiliz yazar, polisiye edebiyatın en önemli isimlerinden biri ve dedektif Hercule Poirot karakterinin yaratıcısıdır. Mary Westmacott takma adıyla aşk romanları da yazmıştır. Ancak asıl ününü, yazdığı 80 dedektif romanına ve West End tiyatrolarında sahnelenen oyunlarına borçludur.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Babası Frederick Alvah Miller, Agatha henüz küçük yaştayken öldü. Annesi tarafından evde eğitilen küçük kız, yalnız bir çocukluk geçirdi. Küçük yaşta öyküler yazmaya başladı. 16 yaşında, şan öğrenimi görmek üzere Paris’e yollandıysa da kısa sürede bundan vazgeçti. Ciddi anlamda ilk edebi denemeleri, duygusal konuları ele alan öyküler oldu. 1914'te pilot albay Archibald Christie ile evlendi ve yeniden Fransa’ya gitti. Dislektik olmasına rağmen öykü, roman okumayı çok seviyordu. Fransa'dayken vakit geçirmek üzere okuduğu dedektif öykülerinin daha iyilerini yazabileceğini düşünerek ilk polis romanı olan The Mysterous Affair at Styles’ı (Styles’daki Esrarengiz Olay) yazdı. Kitap çeşitli yayınevlerince geri çevrildikten sonra 1920’de Bodley Head Yayınevi tarafından kabul edildi. Bu roman, Agatha Christie’nin ilk Hercule Poirot’lu romanıdır.

Ortadan kaybolması[değiştir | kaynağı değiştir]

Agatha Christie 1926’da 11 gün boyunca kaybolur.[kaynak belirtilmeli] Kocası onu boşamak isteyince yazar bir anda ortadan kayboldu. Arabası dik bir yamaçta terk edilmişti. Araba ağaçlara çarpmış, bavulları yerlere saçılmış vaziyette raporlandı. Kendisinden bir iz yoktu. İntihar olasılığı da düşünülerek yaklaşık 15.000 kişinin katıldığı insan avı başlatıldı. Dostu Arthur Conan Doyle bulunsun diye medyumlara kadar gitti. Ancak yapılan tüm aramalara rağmen bulunamadı. 2 hafta sonra bir otelde sağlıklı ve güvenli bir şekilde bulundu. Otele giriş kaydını kocasının metresi Theresa Neele adıyla yapmıştı. Lakin kendisi son 2 haftayı hatırlamıyordu. Christie hiçbir açıklama yapmadı. Bu olayın kaza süsü verilmiş bir senaryo olduğu düşünülür. Yazar A. N. Wilson göre ise Agatha Christie psikojenik amnezi yaşamıştı. Bir çeşit geçici trans halinde bir hafıza kaybına uğramıştır. Bir iddiaya göre ise Agatha Christie kocasının sevgilisini öldürme planları yapmıştır.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Hercule Poirot, zekası, espri yeteneği, keskin gözlemciliği ve Avrupalı nezaketi ile dikkat çeken Belçikalı bir dedektiftir. Cinayetleri “küçük gri hücreler” dediği beynini kullanarak çözmesi ve bu arada da İngiliz yüksek sınıfının özel yaşamının saklı yönlerini ortaya dökmesi ile tanınır. Agatha Christie’nin arka arkaya yazmaya başladığı polis romanları Poirot tipine uluslararası ün kazandırdı. Yazar ayrıca Miss Marple adını verdiği bir tip daha yarattı. Sevimli bir yaşlı kadın olan amatör dedektif Miss Marple da çok tutuldu. 1928’de ilk kocasından boşanıp Max Mallowan’le evlendikten sonra birçok ülke gezip görme fırsatı bulan Christie’nin romanları 1930’larda çoğunlukla uluslararası mekânlarda geçmeye başladı.

Hayranlarınca her kitabı beğenilmekle birlikte, Agatha Christie’nin edebi kaygılarla yazdığı bazı romanlar eleştirmenlerin de dikkatini çekti. On Küçük Zenci ise polis romanının klasikleri arasındadır. Agatha Christie, İngiliz töre romanı geleneğinde yazdığı polis romanları ile dünya edebiyatında kendine özgü bir yerin sahibi olmuştur.

Christie 1971 yılında, İngiltere'nin en yüksek onur unvanı olan Britanya İmparatorluğu Kadın Komutanı unvanını almıştır. Yazar, 12 Ocak 1976 tarihinde yaşama veda etmiştir.

Romanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Basım Yılı Ad Dedektif
1920 Ölüm Sessiz Geldi
The Mysterious Affair at Styles
Hercule Poirot
Başmüfettiş Japp
1922 Gizli Düşman
The Secret Adversary
Tommy ve Tuppence
1923 Dersimiz Cinayet
Murder on the Links
also The Murder on the Links
Hercule Poirot
1924 Kahverengi Elbiseli Adam
The Man in the Brown Suit
Anne Beddingfeld
Albay Race
1925 Köşkteki Esrar
The Secret of Chimneys
Başkomiser Battle
1926 Roger Ackroyd Cinayeti
The Murder of Roger Ackroyd
Hercule Poirot
1927 Büyük Dörtler
The Big Four
Hercule Poirot
Başmüfettiş Japp
1928 Mavi Tren'in Esrarı
The Mystery of the Blue Train
Hercule Poirot
1929 Yedilerin Gizemi
The Seven Dials Mystery
Bill Eversleigh
Başkomiser Battle
1930 Ölüm Çığlığı
The Murder at the Vicarage
Miss Marple
1931 Sittaford Malikanesi'nin Gizemi
The Sittaford Mystery

veya Murder at Hazelmoor
Emily Trefusis
Müfettiş Narracott
1932 Son Evdeki Tehlike
Peril at End House
Hercule Poirot
Başmüfettiş Japp
1933 Lord Edgware'yi Kim Öldürdü
Lord Edgware Dies

(Thirteen at Dinner)
Hercule Poirot
Başmüfettiş Japp
1934 Doğu Ekspresi'nde Cinayet
Murder on the Orient Express

(Murder in the Calais Coach)
Hercule Poirot
1934 Neden Evans'a Sormadılar?
Why Didn't They Ask Evans?

(The Boomerang Clue)
Bobby Jones
Frankie Derwent
1935 Üç Perdelik Cinayet
Three Act Tragedy

(Murder in Three Acts)
Hercule Poirot
1935 Ölüm Diken Üstünde
Death in the Clouds

(Death in the Air)
Hercule Poirot
Başmüfettiş Japp
1936 Cinayet Alfabesi
The A.B.C. Murders

(The Alphabet Murders)
Hercule Poirot
Başmüfettiş Japp
1936 Gece Gelen Ölüm

(Mezopotamya' da Cinayet)
Murder in Mesopotamia

Hercule Poirot
1936 Briç Masasında Cinayet
Cards on the Table
Hercule Poirot
Albay Race
Başkomiser Battle
Ariadne Oliver
1937 Sessiz Tanık
Dumb Witness

(Poirot Loses a Client)
Hercule Poirot
1937 Nil'de Ölüm
Death on the Nile
Hercule Poirot
Albay Race
1938 Ölümle Randevu
Appointment with Death
Hercule Poirot
1938 Noel'de Cinayet
Hercule Poirot's Christmas

(Murder for Christmas)
A Holiday for Murder
Hercule Poirot
1939 Zehiri Kim Verdi
Murder is Easy

(Easy to Kill)
1939 On Küçük Zenci
And Then There Were None

(Ten Little Indians
Ten Little Niggers)
1940 Esrarengiz Sanık
Sad Cypress
Hercule Poirot
1940 İskemlede Beş Ceset
One, Two, Buckle My Shoe

(An Overdose of Death
The Patriotic Murders)
Hercule Poirot
Başmüfettiş Japp
1941 Ölüm Oyunu
Evil Under the Sun
Hercule Poirot
1941 N veya M
N or M?
Tommy ve Tuppence
1942 Cesetler Merdiveni
The Body in the Library
Miss Marple
1942 Beş Küçük Domuz
Five Little Pigs

(Murder in Retrospect)
Hercule Poirot
1942 Cinayet Reçetesi

(Esrarengiz Parmaklar)
The Moving Finger

(The Case of the Moving Finger)

Miss Marple
1944 Sıfıra Doğru
Towards Zero
Başkomiser Battle
Müfettiş James Leach
1944 Yılan İçini Döktü
Death Comes as the End
1945 Şampanyadaki Zehir
Sparkling Cyanide

(Remembered Death)
Tony Morelli
1946 Hollow Malikanesi Cinayeti
The Hollow

(Murder After Hours)
Hercule Poirot
1948 Şeytan Dönemeci
Taken at the Flood

(There is a Tide...)
Hercule Poirot
1949 Çarpık Evdeki Cesetler
Crooked House
Charles Hayward
1950 Cinayet İlanı
A Murder is Announced
Miss Marple
1951 Bağdat'a Geldiler
They Came to Baghdad
Victoria Jones
1952 Bayan McGinty'nin Ölümü
Mrs McGinty's Dead

(Blood Will Tell)
Hercule Poirot
Ariadne Oliver
1952 Zarif Bir Cinayet Gecesi
They Do It with Mirrors

veya Murder with Mirrors
Miss Marple
1953 Cenazeden Sonra
After the Funeral

Funerals are Fatal
(Murder at the Gallop)
Hercule Poirot
1953 Porsuk Ağacı Cinayeti
A Pocket Full of Rye
Miss Marple
1954 Bilinmeyen Hedef
Destination Unknown
(So Many Steps to Death)
1955 Üç Yanlış Üç Ceset
Hickory Dickory Dock
(Hickory Dickory Death)
Hercule Poirot
1956 Sonuncu Kurban
Dead Man's Folly
Hercule Poirot
Ariadne Oliver
1957 16.50 Treni
4.50 from Paddington

(What Mrs. McGillicuddy Saw!
Murder She Said
Miss Marple
1958 Şahidin Gözleri
Ordeal by Innocence
Arthur Calgary
1959 Kapı Tekrar Vuruldu
Cat Among the Pigeons
Hercule Poirot
1961 Ölüm Büyüsü
The Pale Horse
Inspector Lejeune
Mark Easterbrook
1962 Kırık Ayna (Ve Ayna Kırıldı)
The Mirror Crack'd from Side to Side

(The Mirror Crack'd)
Miss Marple
1963 Ölüm Saatleri
The Clocks
Hercule Poirot
1964 Ölüm Adası
A Caribbean Mystery
Miss Marple
1965 Cinayetler Oteli
At Bertram's Hotel
Miss Marple
1966 Üçüncü Kız
Third Girl
Hercule Poirot
Ariadne Oliver
1967 Geceyarısı Cinayeti
Endless Night
1968 Pembe Evdeki Ölü
By the Pricking of My Thumbs
Tommy ve Tuppence
1969 Elmayı Yılan Isırdı
Hallowe'en Party
Hercule Poirot
Ariadne Oliver
1970 Frankfurt Yolcusu
Passenger to Frankfurt
1971 Ölüm Meleği
Nemesis
Miss Marple
1972 Filler de Hatırlar
Elephants Can Remember
Hercule Poirot
Ariadne Oliver
1973 Kader Kapısı
Postern of Fate

(Son Tommy ve Tuppence Romanı)
Tommy ve Tuppence
1975 Ve Perde İndi
Curtain
(Son Hercule Poirot Romanı)
Hercule Poirot
1976 Uyuyan Ölüm
Sleeping Murder

(Son Marple Romanı)
Miss Marple

Kısa Öykülerden Oluşan Kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

Basım Yılı Ad Dedektif
1924 Poirot Kanıt Peşinde
Poirot Investigates
Hercule Poirot
1929 Suç Ortakları
Partners of Crime
Tommy ve Tuppence
1930 Ölümün Tam Zamanı
The Mysterious Mr. Quin
Mr. Satterthwaite
Harley Quin
1932 Cinayetler Kulübü
The Thirteen Problems
Miss Marple
1933 Kanatların Çağrısı
The Hound of Death
1934 Parker Pyne İz Üzerinde
Parker Pyne Investigates
Parker Pyne
Ariadne Oliver
1937 Arka Sokaktaki Cinayet
Murder in the Mews
Hercule Poirot(Arka Sokaktaki Cinayet)
1947 Hercule'un On İki Görevi
The Labours of Hercules
Hercule Poirot
1950 Fare Kapanı
Three Blind Mice and Other Stories
1960 Noel Kekinin Gizemi
The Adventure of the Christmas Pudding
Hercule Poirot
1974 Hercule Poirot İz Üzerinde
Poirot's Early Cases
Hercule Poirot
1979 Miss Marple'ın Son Maceraları
Miss Marple's Final Cases and Two Other Stories
Miss Marple
1997 Işıklar Sönünce
While the Light Lasts and Other Stories

Tiyatro Oyunundan Romana Çevrilenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Basım Yılı Ad Dedektif
1930 Acı Kahve
The Black Coffee
Hercule Poirot
1954 Sevimli Örümcek
Spider's Web
1958 Beklenmeyen Misafir
The Unexpected Guest

Günümüz kültürüne etkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Christie'nin polisiye eserleri, Agatha Christie: Orient Ekspresinde Cinayet adlı bir video oyununa da konu olmuştur.[1]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Rosemary Young (Aralık 2006). "Agatha Christie: Murder on the Orient Express". QuandaryLand. 9 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2014.