Şirvanşahlar Türbesi
Azerice: Şirvanşahlar türbəsi | |
 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Anıt mezar |
| Mimari tarz | Azerbaycan mimarisi |
| Konum | İçeri Şehir |
| Şehir | Bakü |
| Ülke | Azerbaycan |
| Koordinatlar | 40°21′58″K 49°50′00″D / 40.36611°K 49.83333°D |
| Tamamlanma | 1435-1436 |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Muhammed Ali |
Şirvanşahlar Türbesi, Şirvanşahlar Sarayı'nın alt avlusunda bulunan üç binadan biridir (diğer ikisi Şah Camii ve Saray Hamamı'dır). Mezarın tepesinden bakıldığında, kesme yıldızlarla süslenmiş ve altıgen kubbeyle tamamlanan dikdörtgen gibi görünüyor. Orta Çağ'da kubbe üzerindeki yıldız şeklindeki eğimlere mavi renkli bir taş yerleştirilmiştir.
Binanın imajının anlamı, kompozisyonun karmaşıklığı ve mimari formlarının yorumlanmasıyla belirlenir. Güzel ve profesyonel olarak yerleştirilmiş ışık ve gölge noktalarının yanı sıra, geniş desenlerle örülmüş taş duvar ağlarına karşı geleneksel olarak Şirvan mimari çemberinin karakteristiği, oyma desenleri ise ustalıkla yapılmıştır.[1]
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Girişteki kitabe, binanın tarihi ve mimarisi hakkında bilgi verir. Kitabede şöyle yazıyor: “Dinin savunucusu, peygamberin adamı, büyük Sultan, Şirvanşah I. Halilullah, Allah onun şahlığını ve hakimiyetini daim etsin, bu muhteşem mezarı annesi ve yedi yaşındaki oğlu için yaptırdı, Allah onlara merhamet etsin, 839 yılında inşa edilmesini emretti.”
1954'te, oryantalist A. A. Alesgerzade portal üzerindeki bu yazıtları okudu. Diğer yazılar Kuran'dan alınmıştır. Portalın süslediği madalyonda, mimarın adı sadece ayna vasıtasıyla okunabilen yazıyla yazılmıştır: "Allah, mimar Muhammed Ali". Mimarların isimlerini binalara yazmaları yasak olduğundan, ismini bu yöntemle şifrelemiştir.
Mezarlığın daha sonra medrese olarak kullanılması mezarların kötüleşmesiyle sonuçlandı. 1947'de yapılan arkeolojik kazılarda, altı mezarın taban yüzeyinden daha derin olduğu keşfedilmiştir.
Defnedilenler[değiştir | kaynağı değiştir]
Girişteki yazıtlara göre, türbenin Şirvanşah Halilullah'ın annesi ve oğlu için yapıldığı açıktır. Yine de, Şirvanşahlar ailesinin diğer üyeleri de gömülmüştür. Kazılar sırasında sökülmüş döşemenin altında taş levhalar bulunmuştur. Bu taş levhalar 7 mezarın kaplanması için kullanılmıştır.
XV. Yüzyıldan kalma tarihçi Handmir, Habibü's-Siyer adlı eserinde Safevilerin hükümdarı Şah İsmail'in babasının ve büyükbabasının intikamını almak için Şirvanşah ailesinin kemiklerini hakaret etmek kastıyla yakmak için kendisine söz verdiğini belirtir. Görünüşe göre, 1501 yılında Safeviler tarafından Bakü'nün ele geçirilmesi sırasında iki mezar açılmış ve kemikleri tahrip edilmiştir.[2] Diğer beş mezara dokunulmamıştır.