Şaraga Höyük
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
| Arkeolojik Höyük | |
| Adı: | Şaraga Höyük |
| il: | Şanlıurfa |
| İlçe: | Birecik[1] |
| Köy: | |
| Türü: | Höyük |
| Tahribat: | |
| Tescil durumu: | Tescilli[2] |
| Tescil No ve derece: | 2259 / 1 |
| Tescil tarihi: | 26.10.1995 |
| Araştırma yöntemi | Kazı |
Şaraga Höyük, Şanlıurfa ili Birecik ilçesi yakınlarında[1] ve Fırat'ın batı kıyısında yer alan bir höyüktür. Önemli bir tarihi merkez olan Karkamış'ın 10 km kuzeyindedir.[3] Höyük, 200 x 150 metre boyutlarında ve 25 metre yüksekliktedir.[4]
Kazılar[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk olarak, Birecik Barajı ve Karkamış Barajı Göllerinin altında kalacak olan arkeolojik yerleşimler konusunda bölgede araştırma yapan Guillermo Algaze ekibi tarafından 1989 yılında tespit edilmiştir. Ardından ODTÜ bünyesindeki TAÇDAM (Tarihsel Çevre Değerlerini Araştırma Merkezi) koordinatörlüğünde geniş kapsamlı yüzey araştırması yapılmıştır. Höyükte kazılar, aynı proje kapsamında 1999 – 2000 yılları arasında Gaziantep Müzesi'nde Kemal Sertok ve Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nden Fikri Kulakoğlu başkanlığında kurtarma kazıları olarak yapılmıştır.[3] Höyük'teki 2003 yılı kazıları Gaziantep Valiliği ve DTCF tarafından finanse edilmiştir.[5] Kazı çalışmalarına başlandığında baraj inşaati de tamamlanmış ve su tutulmaya başlanmıştı. Yükselen göl seviyesi, 1999 kazı sezonu sonunda bile Orta Tunç Çağı tabakaları içeren katmanlara ulaşmıştır. Dahası, Geç Uruk Dönemi tabakası için açılan bir açma, göl sularıyla tümüyle doldurulmuştur. Böylece bu alandaki çalışmalar, höyükteki ilk yerleşim tabakalarına daha ulaşılamadan sona erdirilmesini zorlamıştır.[6]
Tabakalanma[değiştir | kaynağı değiştir]
Höyükteki kazılarda saptanan tabakalar eskiden yeniye doğru Geç Uruk Dönemi (Geç Kalkolitik Çağ sonları), Erken Tunç Çağı, Orta Tunç Çağı, Geç Tunç Çağı, Demir Çağı ve Orta Çağ olarak saptanmıştır. Orta Tunç Çağı ile Geç Tunç Çağı arası geçişi tanımlayan herhangi bir bulguya rastlanmamıştır. Demir Çağı buluntuları höyüğün hemen yüzey toprağı altındayken Orta Çağ tabakası güney yamaçlarındadır.[3]
Buluntular[değiştir | kaynağı değiştir]
I. kültür katı olarak değerlendirilen Demir Çağı yerleşimi, benzer yapı planlarında dayanan dört yapı evresi olarak değerlendirilmektedir. Tüm höyük tabakalanmasında yangın geçiren tek kültür katıdır. Dört yapı evresinden üçünün yangın geçirdiği anlaşılmaktadır.[7]
Geç Demir Çağı yerleşiminin Ahameniş Dönemi yerleşimi olduğu anlaşılmaktadır.[7]
Kazılarda ele geçen kalın cidarlı, çark yapımı, iri depo kapları, Aşağı Mezopotamya'dan Zagros Dağları'na ve Doğu Anadolu'ya kadar geniş bir bölgede yayılma gösteren bir mal grubudur ve Geç Uruk Dönemi ile Erken Tunç Çağı'nın belirleyici buluntularıdır.[8]
Şaraga İlk Tunç Çağı Mezarlığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Höyük gibi mezarlık da Guillermo Algaze tarafından tespit edilmişti. Höyükteki 1999 yılındaki kazı çalışmaları sırasında köylülerin Erken Tunç Çağı kapları getirmeleri üzerine, Höyükle köy arasında yer alan bölgede kazı çalışmaları başlatılmıştır. Kazılarda yüzeyin hemen 25–30 cm. altında, geniş taş bloklarla inşa edilmiş iki mezara ulaşılmıştır. Mezarlardan birinin doğuya bakan girişi dikine yerleştirilen kalker blokla kapatılmıştır. Girişte ve mezarda çok sayıda, çoğu ayaklı meyveliklerden oluşan kaplar bulunmuştur. Mezarda, çanak çömlek dışında gömüt hediyesi olmadığı gibi iskelet kalıntısı da bulunmamaktadır. İkinci mezar daha sınırlı buluntu vermektedir. Bir kenara dizilmiş dört küçük mevyelık ele geçmiştir. Bu mezarda da iskelet kalıntısı yoktur.[9]
Anıtsal yapı kompleksi[değiştir | kaynağı değiştir]
Kazılardaki en önemli mimari buluntu, Geç Tunç Çağı boyunca birkaç kez yenilenerek kullanılan dinsel yapı kompleksi ve bu kompleksin doğusunda, kuzey – güney doğrultusunda uzanan ve uzun süre, en az dört yapı evresi boyunca kullanıldığı anlaşılan yoldur.[5] Yapının kazılarla ortaya çıkarılan bölümü güney kesimde 100 metrelik bir alanı kaplamaktadır. Ele geçen çok sayıdaki depolama kabı, yapının ancak depo bölümlerine ulaşılabilmiş olduğunu düşündürmektedir. Ayrıca, kompleksin bir savunma duvarıyla çevrili olduğu anlaşılmaktadır. Bulunan depolama kapları ve diğer buluntuları, yapı kompleksinin Orta Tunç Çağı'ndan itibaren kullanıldığını göstermektedir.[10]
Değerlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]
Şaraga Höyük'ün MÖ 1. binyılın ilk çeyreği ile MÖ 2. binyılın son çeyreği içinde iskan edildiği belirtilmektedir.[11]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Yakın plan kroki
- Fotoğraflar 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Ezer, Sabahattin (2009). "ŞARAGA HÖYÜK'TE BULUNMUŞ OLAN ORTA TUNÇ ÇAĞI'NA AİT AĞZI YİVLİ SERAMİK GRUBUNUN FIRAT VADİSİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ HAKKINDA BAZI DEĞERLENDİRMELER: TEKNİK, TİPOLOJİ, YAYILIM / KÖKEN, TARİHLENDİRME" (PDF). Anadolu (Anatolia), 35. Ankara Üniversitesi. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
- ^ "TAY – Yerleşme Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2012.
- ^ a b c "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları (Höyük)". 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2012.
- ^ 23. Kazı Sonuçları Toplantısı (2001) Cilt 1, Sh.: 107
- ^ a b 26. Kazı Sonuçları Toplantısı, (2004) Cilt 2 Sh.: 281
- ^ 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 108
- ^ a b 25. Kazı Sonuçları Toplantısı, (2004) Sh.: 140
- ^ 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 109
- ^ "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları (Mezarlık)". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2012.
- ^ 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 111
- ^ TAÇDAM - Şaraga Höyük 2002 Yılı Çalışmaları[ölü/kırık bağlantı]