İşgal altındaki Sırbistan'daki Çetnikler (1916–1918)
Sırbistan Krallığı, 1 Ocak 1916'da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Bulgaristan Krallığı tarafından işgal edildi.[1] Ordu Kurmayları, Çetnik gazisi Kosta Pećanac'ı bir gerilla ayaklanması organize etmesi için Topliçe Bölgesi'ne gönderdi. İşgal altındaki topraklarda birkaç Çetnik (gerilla) müfrezesi kuruldu.[2]
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Ekim 1915'te, 1914 sonbaharı boyunca Avusturya-Macaristan işgaline direnmeyi ve püskürtmeyi başaran Sırbistan Krallığı, kendisini yeniden saldırı altında buldu. Bu kez, Avusturya-Macaristan Üçüncü Ordusu, Alman Onbirinci Ordusu ve Birinci ve İkinci Bulgar ordularını içeren iki yönden ortak bir Avusturya-Macaristan, Alman ve Bulgar istilasıydı.[3] Sayıca üstün İttifak Devletlerine karşı Sırp Ordusu, Aralık 1915'te yenildi. Ancak Sırp askeri ve siyasi liderleri teslim olmak yerine, tahliye ve yeniden toplanma için Adriyatik kıyısına ulaşma umuduyla ordunun güneye, Arnavutluk'a doğru uzun ve çetin bir şekilde geri çekilmesine karar verdi.[4] Sonuç olarak, işgalci İttifak Devletleri güçleri Sırbistan Krallığı topraklarının tamamını işgal etti. Hemen ganimet paylaşımında Bulgaristan Krallığı, Bulgar milliyetçiliğinin hedefi olan Pomoravlje bölgesini aldı.[5]
Müfrezeler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kosta Pecanac komutasındaki Topliçe-Güney Morava (Merkez) Müfrezesi
- Milinko Vlahović ve ardından Dimitrije Begović komutasındaki Yablanika Müfrezesi
- Milan Đurović komutasındaki Tulare taburu
- Ivan Plavšić komutasındaki ikinci Yablanika taburu
- Retkocer taburu,
- Gajtan Müfrezesi
- Medvece Müfrezesi
- Kosta Vojinović komutasındaki İbre-Kopaonik Müfrezesi
- Jovan Radović komutasındaki Pirot Müfrezesi
- Krayina Müfrezesi
Topliçe ayaklanması[değiştir | kaynağı değiştir]
Eylül 1916'da Sırp yüksek komutanlığı, bir gerilla ayaklanması organize etmesi için Kosta Pećanac'ı Topliçe Bölgesi'ne gönderdi. Pećanac orada birkaç grupla temasa geçti ve yerel lider Kosta Vojinović ile güçlerini birleştirdi ve ikisi de Kopaonik Dağı'nda karargah kurdu.[6] Ocak-Şubat 1917'de Bulgarlar, yerel Sırpları askerlik hizmeti için askere almaya başladılar ve İtilaf Devletleri Üsküp'e ulaştığı, bu nedenle Sırpların isyan etmesi gerektiği söylentisi yayıldı. Bu isyan için karar alındı ve 21 Şubat'ta Topliçe Nehri yakınlarında isyan çıktı. Liderler, Ürgüp ve Kurşunlu'yu fetheden yüzlerce isyancıyı bir araya getirdi.[2] Pecanac ayrıca Arnavutları isyana dahil etmeye çalıştı, ancak başarılı olamadı. 12 Mart'ta Alexander Protogerov komutasında Tane Nikolov liderliğindeki İMDÖ güçlerini içeren Bulgar karşı saldırısı başladı. Bulgar ve Avusturya-Macaristan yetkilileri birlikte çalıştı. Çatışmalarda, Bulgar ordusunda subay olarak görev yapan İMDÖ liderlerinden Todor Aleksandrov, paramiliter güçler tarafından gerçekleştirilen en şiddetli eylemlere komuta etti.[7] Birkaç gün süren çatışmalardan sonra Bulgarlar 14 Mart'ta Ürgüp'e ve Avusturya-Macarlar Kurşunlu'ya girdiler. 25 Mart itibarıyla oradaki düzen tamamen sağlandı. Çatışmalarda siviller de dahil olmak üzere birkaç bin kişi öldü. Nisan 1917'de Pecanac ve gerillaları bir tren istasyonuna saldırdı.[8] 15 Mayıs'ta Pecanac eski Bulgaristan sınırına girdi ve yakılan Bosilegrad'ı işgal etti. Daha sonra grubu, o sırada Avusturya-Macarlar tarafından kontrol edilen Kosova'ya çekildi. İtilaf DevletleriHaziran ayında Selanik'te yeni bir cephe açtılar, ancak Sırp Ordusu Bulgar hatlarını geçemedi.[9] Ekim 1917'de Avusturya-Macaristan komutanlığı, geri kalan Sırp isyancıları dağlarda yakalamak için tamamen Arnavut paramiliter müfrezeleri oluşturdu ve Aralık 1917'de Vojnović öldürüldü.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Митровић, Андреј (1993). Топлички устанак: место у српској историји (Sırpça). САНУ. ISBN 978-86-7025-171-7.
- ^ a b Jelavich, Charles; Jelavich, Barbara (20 Eylül 2012). The Establishment of the Balkan National States, 1804-1920 (İngilizce). University of Washington Press. ISBN 978-0-295-80360-9.
- ^ Mitrović, Andrej (2007). Serbia's Great War, 1914-1918 (İngilizce). Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-476-7.
- ^ Hall, Richard C. (3 Mayıs 2010). Balkan Breakthrough: The Battle of Dobro Pole 1918 (İngilizce). Indiana University Press. ISBN 978-0-253-00411-6.
- ^ Митровић, Андреј (1987). Устаничке борбе у Србији, 1916-1918 (Sırpça). Српска књижевна задруга. ISBN 978-86-379-0061-0.
- ^ Bechev, Dimitar (13 Nisan 2009). Historical Dictionary of the Republic of Macedonia (İngilizce). Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-6295-1.
- ^ Higham, Robin; Showalter, Dennis E. (30 Aralık 2003). Researching World War I: A Handbook (İngilizce). Bloomsbury Academic. ISBN 978-0-313-28850-0.
- ^ Mitrović, Andrej (1981). Prodor na Balkan: Srbija u planovima Austro-Ugarske i Nemačke, 1908-1918 (Boşnakça). Nolit.
- ^ Митровић, Андреј (1984). Србија у Првом светском рату (Sırpça). Srpska književna zadruga.