İşçi Partisi (Birleşik Krallık)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
İşçi Partisi
Labour Party
LiderKeir Starmer
Lider YardımcısıAngela Rayner
Genel SekreterDavid Evans
Lordlar Kamarası LideriBaroness Smith
Slogan(lar)Build a Better Britain (Daha İyi Bir Britanya İnşa Et)
Kuruluş tarihi27 Şubat 1900[1][2]
MerkezOne Brewer's Green, Londra
Üyelik (2023)azalış 399,195[3]
İdeolojiSosyal demokrasi[4][5]
Demokratik sosyalizm[6][7]
Siyasi pozisyonMerkez sol[13]
Uluslararası üyelikİlerici İttifak
Sosyalist Enternasyonal (Gözlemci)
Avrupa üyeliğiAvrupa Sosyalistler Partisi
Resmî renkler     Kırmızı
Avam Kamarası
198 / 650
Lordlar Kamarası
171 / 780
Londra Meclisi
11 / 25
İskoçya Parlamentosu
22 / 129
Galler Ulusal Meclisi
30 / 60
İnternet sitesi
Birleşik Krallık

İşçi Partisi (İngilizceLabour Party), 20. yüzyılın ilk yıllarından beri Birleşik Krallık'ta sol kanadın en büyük siyasi partisidir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bağımsız İşçi Partisi (ILP) ile İşçi Sendikaları Kongresi'nin (TUÇ) işbirliğiyle, 1900'de kurulan İşçi Temsil Komitesi, 1906'da İşçi Partisi adını aldı. I. Dünya Savaşı sırasında çeşitli koalisyon hükûmetlerine katıldı.1918 genel seçimlerinden ikinci büyük parti olarak çıkarak ülkenin muhalefet partisi durumuna geldi.

Ramsay MacDonald'in 1924'te liberallerin desteğiyle kurduğu ilk İşçi Partisi hükûmeti 1931'e değin iktidarda kaldı. Bunu izleyen seçimlerde İşçi Partisi ağır bir yenilgiye uğradı ve Winston Churchill'in II. Dünya Savaşı sırasında kurduğu koalisyon hükûmetine katılana değin (1940) muhalefette kaldı.

1945 seçimlerinde ezici bir zafer kazanan İşçi Partisi, 1950 seçimlerinde ise Avam Kamarası'nda çoğunluğu çok az bir farkla sağlayabildi. Seçimlerden sonra kurulan İşçi Partisi hükûmeti ertesi yıl düşünce, Muhafazakâr Parti iktidara geldi (1951).

Partinin geleneksel sosyalist çizgisinin refah toplumuna nasıl uyarlanacağı sorunu, özellikle de sanayi kuruluşlarının devletleştirilmesine ilişkin görüş ayrılıkları, 1950'lerde parti içinde bölünmelere neden oldu. Bevancılar olarak bilinen Aneurin Bevan yanlıları, ekonomide devletçi bir politika izlenmesini ve dış politikada ABD'ye bağımlılığın azaltılmasını savunuyordu. 1964'te yeniden iktidara gelen İşçi Partisi, bu tarihten 1979'a kadar Muhafazakârlarla dönüşümlü olarak iktidara geldiler.

1980'de partinin sosyalist çizgisine bağlılığıyla tanınan Michael Foot liderliğe seçildi. Partinin örgütsel yapısında da değişikliklerin yapıldığı kongreden kısa bir süre sonra sağcı tutumlu 12 İşçi Partisi milletvekili partiden ayrılarak, Sosyal Demokrat Parti (SDP) adlı yeni bir parti kurdular. Böylece Muhafazakârlar, 1983 seçimlerinde bölünmüş bir muhalefet karşısında rahat bir zafer kazandılar.

1983 seçimlerini kaybeden İşçi Partisi lideri Michael Foot istifa etti ve yerine 2 Ekim 1983'te Neil Kinnock seçildi. Neil Kinnock liderliğinde İşçi Partisi 1987 seçimlerini Margaret Thatcher'e karşı ve 1992 seçimlerini yeni Muhafazakâr Parti lideri ve başbakan John Major'a karşı kaybetti. 1992 seçimlerini kaybeden Neil Kinnock İşçi Partisi liderliğinden istifa ederek ayrıldı. Yerine John Smith seçildi. 1994'te İşçi Partisi lideri John Smith'in beklenmedik ani ölümünün ardından liderliğe Tony Blair seçildi.

1997 seçimlerinde İşçi Partisi büyük çoğunlukla 18 yıllık bir aradan sonra tekrar iktidara geldi. İşçi Partisi lideri olan Tony Blair başbakan oldu. 2002 ve 2005'te yapılan Avam Kamarası seçimlerin de İşçi Partisi kazandı.

Haziran 2007'de Tony Blair başbakanlık ve İşçi Partisi liderliğinden çekileceğini açıkladı. 27 Haziran 2007'de Gordon Brown, İşçi Partisi lideri oluşunun 3. gününde başbakanlık koltuğuna oturdu.

Mayıs 2010 yılındaki yapılan seçimlerde İşçi Partisi Avam Kamarası'nda bulunan toplam 650 milletvekilliğinden 268'ini aldı. 307 milletvekili ile en büyük parti olan Muhafazakâr Parti de mutlak çoğunluğu elde edemedi ama 57 milletvekilliği kazanan Liberal Demokrat Parti bir koalisyon hükûmeti kurunca İşçi Partisi muhalefete düştü.

2010 seçimini kaybeden Gordon Brown başbakanlıktan ayrıldığı gün İşçi Partisi liderliğinden de istifa etti. Yapılan parti liderliği seçiminden sonra 2010 seçimlerinden önceki İşçi Partisi hükûmetinde "Enerji ve İklim Değişmesi Bakanlığı" yapmış olan Ed Milliband İşçi Partisi lideri oldu.

Seçim sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçim Oy Sandalye Kazandı Sonuç
# % # ±
1900 62.698 %1,8
2 / 670
Sabit Hayır Muhafazakâr çoğunluk
1906 321.663 %5,7
29 / 670
artış 27 Hayır Liberal çoğunluk
Oca-1910 505.657 %7,6
40 / 670
artış 11 Hayır Liberal azınlık
Ara-1910 371.802 %7,1
42 / 670
artış 2 Hayır Liberal azınlık
1918 2.245.777 %21,5
57 / 707
artış 15 Hayır Koalisyon çoğunluk
1922 4.076.665 %29,7
142 / 615
artış 85 Hayır Muhafazakâr çoğunluk
1923 4.267.831 %30,7
191 / 625
artış 49 Evet İşçi azınlık
1924 5.281.626 %33,3
151 / 615
azalış 40 Hayır Muhafazakâr çoğunluk
1929 8.048.968 %37,1
287 / 615
artış 136 Evet İşçi azınlık
1931 6.339.306 %30,8
52 / 615
azalış 235 Hayır Ulusal Hükûmet çoğunluk
1935 7.984.988 %38
154 / 615
artış 102 Hayır Ulusal Hükûmet çoğunluk
1945 11.967.746 %49,7
393 / 640
artış 239 Evet İşçi çoğunluk
1950 13.266.176 %46,1
315 / 625
azalış 78 Evet İşçi çoğunluk
1951 13.948.883 %48,8
295 / 625
azalış 20 Hayır Muhafazakâr çoğunluk
1955 12.405.254 %46,4
277 / 630
azalış 18 Hayır Muhafazakâr çoğunluk
1959 12.216.172 %43,8
258 / 630
azalış 19 Hayır Muhafazakâr çoğunluk
1964 12.205.808 %44,1
317 / 630
artış 59 Evet İşçi çoğunluk
1966 13.096.629 %48
364 / 630
artış 47 Evet İşçi çoğunluk
1970 12.208.758 %43,1
288 / 630
azalış 76 Hayır Muhafazakâr çoğunluk
Şub-1974 11.645.616 %37,2
301 / 635
artış 13 Evet İşçi azınlık
Ekim-1974 11.457.079 %39,2
319 / 635
artış 18 Evet İşçi çoğunluk
1979 11.532.218 %36,9
269 / 635
azalış 50 Hayır Muhafazakâr çoğunluk
1983 8.456.934 %27,6
209 / 650
azalış 60 Hayır Muhafazakâr çoğunluk
1987 10.029.807 %30,8
229 / 650
artış 20 Hayır Muhafazakâr çoğunluk
1992 11.560.484 %34,4
271 / 651
artış 42 Hayır Muhafazakâr çoğunluk
1997 13.518.167 %43,2
419 / 659
artış 148 Evet İşçi çoğunluk
2001 10.724.953 %40,7
413 / 659
azalış 6 Evet İşçi çoğunluk
2005 9.562.122 %35,3
356 / 646
azalış 57 Evet İşçi çoğunluk
2010 8.601.441 %29,1
258 / 650
azalış 98 Hayır MuhafazakârLib Dem çoğunluk
2015 9.339.818 %30,5
232 / 650
azalış 26 Hayır Muhafazakâr çoğunluk
2017 12.874.985 %40
262 / 650
artış 30 Hayır Muhafazakâr azınlık
2019 10.269.076 %32,2
202 / 650
azalış 60 Hayır Muhafazakâr çoğunluk

Liderlik[değiştir | kaynağı değiştir]

1906'dan beri İşçi Partisi Başkanları[değiştir | kaynağı değiştir]

1922'den beri İşçi Partisi Başkan Yardımcıları[değiştir | kaynağı değiştir]

1924'ten beri İşçi Partisi Lordlar Kamarası Başkanları[değiştir | kaynağı değiştir]

İşçi Partili Başbakanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

İsim Resim Doğum Yeri Görev Dönemi
Ramsay MacDonald İskoçya 1924; 1929–1931
Clement Attlee İngiltere 1945–1950; 1950–1951
Harold Wilson İngiltere 1964–1966; 1974 1966–1970; 1974; 1974–1976
James Callaghan İngiltere 1976–1979
Tony Blair İskoçya 1997–2001; 2001–2005; 2005–2007
Gordon Brown İskoçya 2007–2010

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Brivati, Brian; Heffernan, Richard (2000). The Labour Party: A Centenary History. Basingstoke [u.a.]: Macmillan [u.a.] ISBN 9780312234584. On 27 February 1900, the Labour Representation Committee was formed to campaign for the election of working class representatives to parliament. 
  2. ^ Thorpe, Andrew (2008). A History of the British Labour Party (3. bas.). Macmillan. s. 8. ISBN 9781137114853. 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2015. 
  3. ^ Robertson, Adam (27 Temmuz 2023). "Labour Party lose 10k members in just two months". The National. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
  4. ^ Nordsieck, Wolfram (2019). "United Kingdom". Parties and Elections in Europe. 11 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020. 
  5. ^ Worley, Matthew (2009). The Foundation of the British Labour Party:Identities, Cultures, and Perspectives,1900–39. Farnham: Ashgate. ISBN 978-0-7546-6731-5. 
  6. ^ Adams, Ian (1998). Ideology and Politics in Britain Today (illustrated, reprint bas.). Manchester: Manchester University Press. ss. 144-145. ISBN 978-0-7190-5056-5. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2015 – Google Books vasıtasıyla. 
  7. ^ Busky, Donald F. (2000). "Democratic Socialism in Great Britain and Ireland". Democratic Socialism: A Global Survey. Westport, CT: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-96886-1. 
  8. ^ Bakker, Ryan; Jolly, Seth; Polk, Jonathan (14 Mayıs 2015). "Mapping Europe's party systems: which parties are the most right-wing and left-wing in Europe?". London School of Economics / EUROPP – European Politics and Policy. 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015. 
  9. ^ Giddens, Anthony (17 Mayıs 2010). "The rise and fall of New Labour". New Statesman. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015. 
  10. ^ Peacock, Mike (8 Mayıs 2015). "The European centre-left's quandary". Reuters. 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015. A crushing election defeat for Britain's Labour party has laid bare the dilemma facing Europe's centre-left. 
  11. ^ Dahlgreen, Will (23 Temmuz 2014). "Britain's changing political spectrum". YouGov. 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015. 
  12. ^ Budge 2008, ss. 26–27.Şablon:Verify source
  13. ^ [8][9][10][11][12]
  14. ^ a b "Labour Party Rule Book 2008" (PDF). The Labour Party. 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010. When the party is in opposition and the party leader, for whatever reason, becomes permanently unavailable, the deputy leader shall automatically become party leader on a pro-tem basis.