Fistül: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.769.238 değişiklik
Otorite kontrolü şablonu eklendi
MRTFR55 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
51.877 değişiklik
"Fistula" sayfasının çevrilmesiyle oluşturuldu.
Etiketler: İçerik Çevirmeni İçerik Çevirmeni 2
1. satır: 1. satır:
{{Karıştırma|Vistül}}{{Hastalık bilgi kutusu|name=Fistül|image=Colocutaneous Fistula.PNG|caption=Sağ kolokutanöz fistül ve ilişkili subkutanöz [[pnömatozis]] ile birlikte abdominal [[Bilgisayarlı tomografi|BT taraması]]|field=[[Genel cerrahi]]}}[[Anatomi|Anatomide]] '''fistül''' ([[Latince]]: ''fistula'', "tüp, boru"), [[Kan damarı|kan damarları]], [[Bağırsak|bağırsaklar]] veya diğer içi boş [[Organ|organlar]] gibi iki içi boş alan (teknik olarak iki [[Epitel doku|epitelize]] yüzey) arasındaki anormal bir [[Anastomoz|bağlantıdır]].<ref name=":0">sonra doldur</ref><ref name="NAFC2">{{cite web|url=https://www.nafc.org/fistula|title=What Is A Fistula? Types, causes and treatments explained.|access-date=28 December 2020|website=Urinary incontinence education; National Association for Continence}}</ref><ref name="Garefalakis Hickey Johnson 2017 pp. 342–3532">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=WAnpCgAAQBAJ|title=International Encyclopedia of Public Health|chapter=Gynecological Morbidity|pages=342–353|publisher=Elsevier|quote=A fistula is an abnormal connection or passageway between organs or vessels that are not normally connected.|edition=Second|year=2016|isbn=978-0-12-803678-5|editor-first=Stella R.|editor-last=Quah|doi=10.1016/b978-0-12-803678-5.00178-8|last1=Garefalakis|first1=Maria|last2=Hickey|first2=Martha|last3=Johnson|first3=Neil|editor-last2=Cockerham|editor-first2=William C.}}</ref> Fistül tipleri bulundukları yere göre tanımlanabilir. [[Anal fistül|Anal fistüller]], [[anal kanal]] ile [[Anüs|perianal]] cilt arasında bağlantı kurar. Anovajinal veya [[Rektovajinal fistül|rektovajinal fistüller]] anüs veya [[rektum]] ile [[vajina]] arasında bir delik oluştuğunda meydana gelir. Kolovajinal fistüller kolon ve vajina arasında meydana gelir. İdrar yolu fistülleri [[İdrar yolu|idrar yolundaki]] anormal açıklıklar veya idrar yolu ile başka bir organ arasındaki anormal bağlantılardır; örneğin [[Vezikouterine fistül|vezikouterine fistülde]] [[İdrar kesesi|mesane]] ile [[rahim]] arasında, vezikovajinal fistülde mesane ile vajina arasında ve üretrovajinal fistülde [[üretra]] ile vajina arasında. Bağırsağın iki kısmı arasında meydana geldiğinde enteroenteral fistül, [[ince bağırsak]] ile cilt arasında enterokutanöz fistül ve kolon ile cilt arasında kolokutanöz fistül olarak bilinir.<ref name="NAFC2" />
'''Fistül''' veya '''akarca''',<ref>[http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_eczacilik&view=eczacilik&kategori1=yazimay&kelimesec=219 TDK İlaç ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü]{{Ölü bağlantı}}</ref> [[anüs]] etrafında fistül dediğimiz kalın bağırsak ile cilt arasında oluşmuş açıklıklara denir. Zaman zaman apse denilen iltihaplara yol açarlar. Kronikleştiklerinde sürekli iltihabi akıntı ya da dışkı benzeri akıntılara neden olurlar.


Fistüller bir enfeksiyon veya [[İnflamasyon|iltihaplanma]], yaralanma veya ameliyattan kaynaklanabilir.<ref name="Rao2">{{Cite book|title=Qrs for Bds III Year-E Book|chapter=Section II. General Surgery: Wounds, Sinuses, Fistulae|chapter-url=https://books.google.com/books?id=yn17DwAAQBAJ&pg=PA256|date=2019|language=en|pages=256|publisher=Elsevier Health Sciences|edition=Third|isbn=978-81-312-5535-3|last=Rao|first=Jyotsna}}</ref> Fistüller bazen bir tedavinin parçası olarak cerrahi olarak oluşturulur, örneğin [[hemodiyaliz]] için [[Arteriyovenöz fistül|arteriyovenöz fistüller]].<ref name="Mayo2">{{Cite web|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/arteriovenous-fistula/symptoms-causes/syc-20369567|title=Arteriovenous fistula - Symptoms and causes|access-date=2019-12-05|language=en|website=Mayo Clinic}}</ref>
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}


Fistül tedavisi fistülün nedenine ve boyutuna bağlı olarak değişir, ancak genellikle [[antibiyotik]] tedavisi ile birlikte cerrahi müdahaleyi içerir. Bazı durumlarda fistül, fibrin yapıştırıcı veya tıkaç kullanılarak geçici olarak kapatılır. Bir fistülü boşaltmak için [[Kateter|kateterler]] gerekebilir.<ref name="NAFC2">{{cite web|url=https://www.nafc.org/fistula|title=What Is A Fistula? Types, causes and treatments explained.|access-date=28 December 2020|website=Urinary incontinence education; National Association for Continence}}</ref>
{{hastalık-taslak}}


Küresel olarak, her yıl 50.000 ile 100.000 kadın doğumla ilgili fistülden etkilenmektedir.<ref name="WHO20182">{{Web kaynağı|url=https://www.who.int/news-room/facts-in-pictures/detail/10-facts-on-obstetric-fistula|başlık=Obstetric fistula|erişimtarihi=2023-01-11|dil=en|çalışma=www.who.int}}</ref> [[Botanik|Botanikte]] bu terim en yaygın olarak, içi boş veya boru şeklindeki yapılarla ayırt edilen türlere atıfta bulunmak için [[İkili adlandırma|binom adlarında]] kullanıldığı sıfat biçimlerinde kullanılır. Örneğin ''[[Monarda fistulosa]]'', boru şeklinde çiçeklere sahiptir.<ref name="Lamiaceae2">[http://pick4.pick.uga.edu/nh/tx/Plantae/Dicotyledoneae/Lamiaceae/Monarda/fistulosa/Identification.html Identification of Monarda fistulosa] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304192225/http://pick4.pick.uga.edu/nh/tx/Plantae/Dicotyledoneae/Lamiaceae/Monarda/fistulosa/Identification.html|date=2016-03-04}} subpage of [http://pick4.pick.uga.edu/ Discover Life] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304192225/http://pick4.pick.uga.edu/nh/tx/Plantae/Dicotyledoneae/Lamiaceae/Monarda/fistulosa/Identification.html|date=2016-03-04}} , 2014.</ref> Bu terim ilk olarak 14. yüzyılda kullanılmıştır.<ref name=":0" />
{{Otorite kontrolü}}

== Tanım ==
Fistül, genellikle birbirine bağlanmayan damarlar veya organlar arasındaki anormal bir bağlantıdır. Bir hastalık veya travma nedeniyle olabileceği gibi bilerek cerrahi olarak da oluşturulabilir.<ref name="NAFC2">{{cite web|url=https://www.nafc.org/fistula|title=What Is A Fistula? Types, causes and treatments explained.|access-date=28 December 2020|website=Urinary incontinence education; National Association for Continence}}</ref><ref name="Rao2">{{Cite book|title=Qrs for Bds III Year-E Book|chapter=Section II. General Surgery: Wounds, Sinuses, Fistulae|chapter-url=https://books.google.com/books?id=yn17DwAAQBAJ&pg=PA256|date=2019|language=en|pages=256|publisher=Elsevier Health Sciences|edition=Third|isbn=978-81-312-5535-3|last=Rao|first=Jyotsna}}</ref>

== Sınıflandırma ==
Çeşitli fistül türleri şunlardır:

* '''Kör''': Sadece bir açık uç; sinüs traktları olarak da adlandırılabilir.<ref name="Rao2">{{Cite book|title=Qrs for Bds III Year-E Book|chapter=Section II. General Surgery: Wounds, Sinuses, Fistulae|chapter-url=https://books.google.com/books?id=yn17DwAAQBAJ&pg=PA256|date=2019|language=en|pages=256|publisher=Elsevier Health Sciences|edition=Third|isbn=978-81-312-5535-3|last=Rao|first=Jyotsna}}</ref>
* '''Tam''': Hem iç hem de dış açıklıklar.<ref name="Rao2" />
* '''Tamamlanmamış''': Herhangi bir iç organa bağlanmayan dış deri açıklığı.<ref name="Rao2" />

Fistüllerin çoğu bir tüp şeklinde olsa da bazılarının birden fazla dalı da olabilir.{{Kaynak belirt}}

=== Konum ===
Fistül tipleri bulundukları yere göre tanımlanabilir. Anal fistüller anal kanalın epitelize yüzeyi ile perianal cilt arasında bağlantı kurar. Anovajinal veya rektovajinal fistüller anüs veya rektum ile vajina arasında bir delik oluştuğunda meydana gelir. Kolovajinal fistüller kolon ve vajina arasında meydana gelir. İdrar yolu fistülleri idrar yolundaki anormal açıklıklar veya idrar yolu ile başka bir organ arasındaki anormal bağlantılardır; örneğin vezikouterine fistülde mesane ile rahim arasında, vezikovajinal fistülde mesane ile vajina arasında ve üretrovajinal fistülde üretra ile vajina arasında. Bağırsağın iki kısmı arasında meydana geldiğinde enteroenteral fistül, ince bağırsak ile cilt arasında enterokutanöz fistül ve ince bağırsak ile kolon arasında kolokutanöz fistül olarak bilinir.<ref name="NAFC2">{{cite web|url=https://www.nafc.org/fistula|title=What Is A Fistula? Types, causes and treatments explained.|access-date=28 December 2020|website=Urinary incontinence education; National Association for Continence}}</ref>

Aşağıdaki liste [[Hastalıkların Uluslararası Sınıflaması|Hastalıkların ve İlgili Sağlık Sorunlarının Uluslararası İstatistiksel Sınıflaması]]'na göre sıralanmıştır.

=== H: Göz, adneks, kulak ve mastoid proses hastalıkları ===

* (H04.6) [[Lakrimal fistül]]
* (H05.81) [[Karotis-kavernöz fistül]]
* (H70.1) [[Mastoid fistül]]
** [[Craniosinus fistülü]] : [[kafatası boşluğu]] ile [[paranazal sinüs]] arasında
* (H83.1) [[Labirent fistülü]]
** Perilenf fistülü : orta ve iç kulak arasındaki zarlar arasında yırtık
* [[Preauriküler sinüs ve kist|Preauriküler fistül]]
** Preauriküler fistül : genellikle kulakların [[Cristae helicis|cristae helicis'inin]] üstünde

=== I: Dolaşım sistemi hastalıkları ===

* (I25.4) [[Koroner arteriyovenöz fistül]], edinilmiş
* (I28.0) [[Küçük kan dolaşımı|Pulmoner damarların]] [[Arteriovenöz fistül|arteriovenöz fistülü]]
** [[Pulmoner arteriyovenöz fistül]] : [[Akciğer|akciğerlerdeki]] bir atardamar ve toplardamar arasında kan [[Şant|şantına]] neden olur. Bu da kanın yanlış oksijenlenmesine neden olur.
* (I67.1) Edinilmiş serebral [[arteriyovenöz fistül]]
* (I77.0) [[Arteriyovenöz fistül]], edinilmiş
* (I77.2) [[Atardamar|Arter]] fistülü

=== J: Solunum sistemi hastalıkları ===

* (J86.0) Fistüllü [[Plevral ampiyem|pitoraks]]
* (J95.0) [[Trakeoözofageal fistül]], [[Soluk borusu|trakea]] ve [[Yemek borusu|özofagus]] arasında. Bu durum doğuştan ya da örneğin [[Trakeostomi|trakeostominin]] bir komplikasyonu olarak edinilmiş olabilir.

=== K: Sindirim sistemi hastalıkları ===
[[Dosya:Duodeno_Biliary_Fistula_08786.jpg|küçükresim| Duodeno biliyer fistül]]

* (K11.4) [[Tükürük bezi fistülü]]
* (K31.6) Mide ve duodenum fistülü
* (K31.6) [[Gastrokolik fistül]]
* (K31.6) [[Gastrojejunokolik fistül]] - [[Billroth II]]'den sonra transvers kolon ile üst jejunum arasında bir fistül oluşur (Billroth II sonrası midenin geri kalanına bağlanır). Fekal madde kolondan mideye uygunsuz bir şekilde geçer ve [[Ağız kokusu|ağız kokusuna]] neden olur
** [[Enterokutanöz fistül]]: bağırsak ile cilt yüzeyi arasında, yani [[Oniki parmak bağırsağı|duodenum]] veya [[jejunum]] veya [[İleum|ileumdan]]. Bu tanım [[Kolon (anatomi)|kolon]] veya [[Apandis|apandisten]] kaynaklanan fistülleri kapsamamaktadır.
** [[Gastrik fistül]] : mideden cilt yüzeyine
* (K38.3) [[Apandis fistülü]]
* ({{ICD10|K|60}}) Anal ve rektal fissürler ve fistüller
** ({{ICD10|K|60|3}}) [[Anal fistül]]
** ({{ICD10|K|60|5}}) [[Anorektal fistül]] (fekal fistül, fistül-in-ano): [[Rektum|rektumun]] veya diğer [[anorektal]] bölgenin [[Deri|cilt]] yüzeyine bağlanması. Bu durum dışkının [[anüs]] dışındaki bir açıklıktan anormal şekilde boşalmasına neden olur.
* (K63.2) Bağırsak fistülü
** [[Enteroenteral fistül]] : bağırsağın iki bölümü arasında
* (K82.3) [[Safra kesesi]] fistülü
* (K83.3) [[Safra yolu|Safra kanalı]] fistülü
** [[Safra fistülü|Biliyer fistül]]: safra kanallarının cilt yüzeyine bağlanması, genellikle safra kesesi ameliyatından kaynaklanır
** [[Pankreas fistülü]]: [[pankreas]] ile karın duvarı üzerinden dışarısı arasında

=== M: Kas-iskelet sistemi ve bağ dokusu hastalıkları ===

* (M25.1) [[Eklem]] fistülü

=== N: Ürogenital sistem hastalıkları ===

* (N32.1) [[Vezikointestinal fistül]]
* (N36.0) [[Üretral fistül]]
** [[Innora]]: [[prostatik utrikül]] ile vücudun dışı arasında
* (N64.0) [[Meme ucu fistülü]]
* (N82) Kadın genital sistemini içeren fistüller / [[Obstetrik fistül]]
** (N82.0) [[Vezikovajinal fistül]] : [[İdrar kesesi|mesane]] ve [[vajina]] arasında
** (N82.1) Diğer kadın üriner-genital sistem fistülleri
*** [[Servikal fistül]] : [[Rahim ağzı|servikste]] anormal açıklık
** (N82.2) Vajinadan ince bağırsağa fistül
*** [[Enterovajinal fistül]] : [[bağırsak]] ve vajina arasında
** (N82.3) Vajinanın kalın bağırsağa fistülü
*** [[Rektovajinal fistül|Rektovajinal]] : [[rektum]] ve vajina arasında
** (N82.4) Diğer dişi bağırsak-genital sistem fistülleri
** (N82.5) Kadın genital yolu-cilt fistülü
** (N82.8) Diğer kadın genital sistem fistülleri
** (N82.9) Kadın genital sistem fistülü, tanımlanmamış

=== S: Konjenital malformasyonlar, deformasyonlar ve kromozomal anormallikler ===

* (Q18.0) [[Faringeal oluk|Brankiyal yarıkta]] [[Sinüs (anatomi)|sinüs]], fistül ve kist
** [[Konjenital]] preauriküler fistül: [[Kulak|Kulağın]] önünde küçük bir çukur. Kulak çukuru veya preauriküler sinüs olarak da bilinir.
* (Q26.6) [[Portal ven]] - [[Ortak hepatik arter|hepatik arter]] fistülü
* (Q38.0) Konjenital dudak fistülü
* (Q38.4) [[Tükürük bezi|Tükürük bezinin]] konjenital fistülü
* (Q42.0) Fistüllü rektumun doğuştan yokluğu, [[Atrezi|atrezisi]] ve [[Stenoz|stenozu]]
* (Q42.2) Fistüllü anüsün konjenital yokluğu, atrezisi ve stenozu
* (Q43.6) Rektum ve anüsün konjenital fistülü
* (Q51.7) Uterus ile [[İnsan sindirim sistemi|sindirim]] ve [[Boşaltım sistemi|idrar yolları]] arasında doğuştan fistüller
* (Q52.2) Konjenital [[rektovajinal fistül]]

=== T: Dış nedenler ===

* (T14.5) Travmatik arteriovenöz fistül
* (T81.8) Persistan postoperatif fistül

== Sebepler ==

* '''Hastalık:''' [[Anorektal apse]] gibi enfeksiyonlar ve [[Crohn hastalığı]] ve [[ülseratif kolit]] gibi inflamatuar hastalıklar fistüllere neden olabilir.<ref name="UCLA3">{{cite web|url=https://www.uclahealth.org/womens-pelvic-health/fistulas|title=Fistulas: What are Fistulas? Fistulas Symptoms, Treatment, Diagnosis - UCLA|access-date=29 December 2020|website=www.uclahealth.org}}</ref><ref name="Carr20203">{{cite journal|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32491449/|title=Fistula In Ano|date=January 2020|publisher=StatPearls Publishing|pmid=32491449|last1=Carr|first1=S|last2=Velasco|first2=AL}}</ref> [[Hidradenitis suppurativa]]'da anüse fistüller oluşabilir.<ref name="JemecRevuz20062">{{cite book|title=Hidradenitis Suppurativa|chapter=7. Hidradenitis Suppurativa and Crohn's Disease|chapter-url=https://books.google.com/books?id=hpKFsXwcKlgC&pg=PA53|page=53|publisher=Springer|year=2006|isbn=978-3-540-33100-1|editor-first=Gregor B. E.|editor-last=Jemec|author1=Seksik|first=Philippe|last2=Contou|first2=Jean-Francois|last3=Cosnes|first3=Anne|last4=Cosnes|first4=Jacques|editor-last2=Revuz|editor-first2=Jean|editor-last3=Leyden|editor-first3=James J.}}</ref> Kadınlarda pelvik enfeksiyon ve enflamasyon sonrasında da fistüller oluşabilir.<ref name="UCLA3" />

[[Dosya:Probed_gastrocutaneous_fistula_tract.jpg|küçükresim| Daha önceki bir gastrostomi tüpünden kaynaklanan, cerrahi olarak çıkarılmış gastrokütanöz fistül yolu.]]

* '''Cerrahi ve tıbbi tedavi:''' [[Safra kesesi]] ameliyatından kaynaklanan komplikasyonlar safra fistüllerine yol açabilir.<ref name="Crespi Montecamozzo Foschi 2021 p.2">{{cite journal|url=|title=Diagnosis and Treatment of Biliary Fistulas in the Laparoscopic Era|date=2021-06-02|pages=1–6|journal=Gastroenterology Research and Practice|volume=2016|pmc=4706943|pmid=26819608|doi=10.1155/2016/6293538|last1=Crespi|first1=M.|last2=Montecamozzo|first2=G.|last3=Foschi|first3=D.}}</ref> [[Arteriyovenöz fistül|Arteriyovenöz fistüller]] doğuştan olabileceği gibi travma sonucu da [[hemodiyaliz]] için kasıtlı olarak oluşturulabilir.<ref name="Mayo2" /> Pelvise uygulanan radyasyon tedavisi vezikovajinal fistüllere yol açabilir.<ref name="UCLA3" /> [[Gastrostomi]] sonrası kalıcı gastrokütenaöz fistüller gelişebilir.<ref>Singhal, Shashideep MD2; Malieckal, Anju MD2; Culliford, Andrea MD1 Over the Scope Clip (OTSC) Closure of Persistently Leaking Gastrocutaneous Fistula after Failed Conventional Endoscopic Clipping Presidential Poster, American Journal of Gastroenterology: October 2012 - Volume 107 - Issue - p S532-S533</ref>
* '''Travma:''' Uzun süreli doğumlar kadınlarda fistüllere yol açabilir; mesane ile vajina veya rektum ile vajina arasında anormal bağlantılar oluşabilir.<ref name="UCLA3" /> [[Obstetrik fistül]], uzun süreli tıkalı doğum sırasında vajina ve mesane (ve/veya rektum) dokularına giden kan akımı kesildiğinde gelişir. Dokular ölür ve içinden idrar ve/veya dışkının kontrolsüzce geçtiği bir delik oluşur. [[Vezikovajinal fistül|Vezikovajinal]] ve [[Rektovajinal fistül|rektovajinal fistüllere]] [[tecavüz]], özellikle de toplu tecavüz ve yabancı cisimlerle tecavüz de neden olabilir; çatışma bölgelerinde fistül geliştiren kadınların sayısının anormal derecede yüksek olması da bunu kanıtlamaktadır.<ref>{{Cite web|url=http://www.msmagazine.com/spring2005/congo.asp|title=Stephanie Nolen, "Not Women Anymore…" Ms. Magazine, Spring 2005|access-date=2007-12-11|archive-date=2017-01-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20170120063703/http://www.msmagazine.com/spring2005/congo.asp|url-status=dead}}</ref> 2003 yılında, [[Kongo Demokratik Cumhuriyeti|Kongo]]'nun doğusunda binlerce kadın, ülkedeki beş yıllık savaş sırasında meydana gelen sistematik, şiddetli ve genellikle kesici aletlerle yapılan toplu tecavüzün neden olduğu travmatik fistüllerin tedavisi için başvurdu. O kadar çok vaka rapor edilmiştir ki vajinanın tahrip edilmesi bir savaş yaralanması olarak kabul edildi ve doktorlar tarafından savaş suçu olarak kaydedildi.<ref>{{Web kaynağı|url=https://web.archive.org/web/20110628210055/http://www.washingtonpost.com/ac2/wp-dyn/A14059-2003Oct24|başlık=A Brutal Legacy of Congo War (washingtonpost.com)|erişimtarihi=2023-01-12|tarih=2011-06-28|çalışma=web.archive.org}}</ref> Kafa travması [[Perilenf fistülü|perilenf fistüllerine]] yol açabilirken, vücudun diğer bölgelerine yönelik travmalar arteriyovenöz fistüllere neden olabilir.<ref name="Nagpal Ahmed Cuschieri 2021 p.2">{{cite journal|title=Diagnosis and management of acute traumatic arteriovenous fistula|date=2021-06-02|issue=4|pages=214–216|journal=The International Journal of Angiology|volume=17|pmc=2728918|pmid=22477453|doi=10.1055/s-0031-1278313|last1=Nagpal|first1=Kamal|last2=Ahmed|first2=Kamran|last3=Cuschieri|first3=RJ}}</ref>

== Tedavi ==
Fistül tedavisi fistülün nedenine ve boyutuna bağlı olarak değişir, ancak genellikle [[antibiyotik]] tedavisi ile birlikte cerrahi müdahaleyi içerir. Bazı durumlarda fistül, fibrin yapıştırıcı veya tıkaç kullanılarak geçici olarak kapatılır. Bir fistülü boşaltmak için kateterler gerekebilir.<ref name="NAFC2" />

Fistülün yeterli drenajını sağlamak için genellikle ameliyat gerekir (böylece [[irin]] [[apse]] oluşturmadan dışarı çıkabilir). En yaygın olarak [[fistülotomi]], [[Seton dikişi|seton]] yerleştirilmesi (drenaj için açık tutmak üzere fistül yolundan geçirilen bir kordon) veya endorektal flep prosedürü (dışkı veya diğer materyallerin kanalı yeniden enfekte etmesini önlemek için sağlıklı dokunun fistülün iç tarafına çekildiği) olmak üzere çeşitli cerrahi prosedürler kullanılır.<ref name="Golub 1997 pp. 487–4912">{{cite journal|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17061335/|title=Endorectal mucosal advancement flap: the preferred method for complex cryptoglandular fistula-in-ano|issue=5|pages=487–491|journal=Journal of Gastrointestinal Surgery|publisher=Elsevier BV|year=1997|volume=1|issn=1091-255X|pmid=17061335|doi=10.1016/s1091-255x(97)80138-2|last=Golub|first=R|s2cid=19188977}}</ref>

Yönetim, altta yatan herhangi bir nedensel durumun tedavisini içerir. Örneğin, [[Crohn hastalığı|Crohn hastalığındaki]] fistüllerin cerrahi tedavisi etkili olabilir, ancak Crohn hastalığının kendisi tedavi edilmezse fistülün tekrarlama oranı çok yüksektir (%50'nin çok üzerinde).

== Terapötik kullanım ==
Diyaliz gerektiren [[böbrek yetmezliği]] olan kişilerde, hemodiyaliz için kanın daha kolay çekilmesini sağlamak amacıyla genellikle kısa bir günlük ameliyatla kolda kasıtlı olarak bir [[cimino fistülü]] oluşturulur.{{Kaynak belirt}}

[[Portal hipertansiyon]] için radikal bir tedavi olarak, portakaval fistülün cerrahi olarak oluşturulması, omental foramen (Winslow'un) boyunca hepatik [[portal ven]] ve [[Alt ana toplardamar|inferior vena kava]] arasında bir anastomoz oluşturur. Bu sayede portal venöz sistem özofagus varislerine, [[caput medusae]]'ye ve [[Basur|hemoroide]] neden olabilecek yüksek basınçtan korunur.{{Kaynak belirt}}

== Epidemiyoloji ==
Küresel olarak her yıl 50.000 ile 100.000 kadın, doğumla bağlantılı fistülden etkilenmektedir.<ref name="WHO20182" />

== Botanik ==
[[Botanik|Botanikte]] bu terim en yaygın olarak, içi boş veya boru şeklindeki yapılarla ayırt edilen türlere atıfta bulunmak için [[İkili adlandırma|binom adlarında]] kullanıldığı sıfat biçimlerinde kullanılır. Örneğin ''[[Monarda fistulosa]]'', boru şeklinde çiçeklere sahiptir;<ref name="Lamiaceae2" /> ''[[Eutrochium fistulosum]]'' boru şeklinde bir gövdeye sahiptir; ''[[Allium fistulosum]]'' içi boş veya boru şeklinde yapraklara sahiptir ve ''[[Acacia seyal]]'' subsp. fistula içi boş dikenleri olan alt türdür.{{Kaynak belirt}}

== Toplum ve kültür ==
Bu terim ilk olarak 14. yüzyılda kullanılmıştır.<ref name=":0" />

== Ayrıca bakınız ==

* [[Kanüllü inek]]

== Kaynakça ==
{{Kaynakça|30em}}


== Dış bağlantılar ==
[[Kategori:İnsan hastalıkları]]
{{Tıbbi kaynaklar|DiseasesDB=|ICD10=|ICD9=|ICDO=|OMIM=|MedlinePlus=002365|eMedicineSubj=|eMedicineTopic=|MeshID=D005402}}{{Otorite kontrolü}}
[[Kategori:Semptom ve belirtiler]]
[[Kategori:Semptom ve belirtiler]]
[[Kategori:Anatomik patoloji]]
[[Kategori:Hayvan anatomisi]]
[[Kategori:Abonelik gerektiren bağlantılar içeren sayfalar]]

Sayfanın 09.17, 12 Ocak 2023 tarihindeki hâli

Vistül ile karıştırılmamalıdır.
Fistül
Sağ kolokutanöz fistül ve ilişkili subkutanöz pnömatozis ile birlikte abdominal BT taraması
UzmanlıkGenel cerrahi

Anatomide fistül (Latince: fistula, "tüp, boru"), kan damarları, bağırsaklar veya diğer içi boş organlar gibi iki içi boş alan (teknik olarak iki epitelize yüzey) arasındaki anormal bir bağlantıdır.[1][2][3] Fistül tipleri bulundukları yere göre tanımlanabilir. Anal fistüller, anal kanal ile perianal cilt arasında bağlantı kurar. Anovajinal veya rektovajinal fistüller anüs veya rektum ile vajina arasında bir delik oluştuğunda meydana gelir. Kolovajinal fistüller kolon ve vajina arasında meydana gelir. İdrar yolu fistülleri idrar yolundaki anormal açıklıklar veya idrar yolu ile başka bir organ arasındaki anormal bağlantılardır; örneğin vezikouterine fistülde mesane ile rahim arasında, vezikovajinal fistülde mesane ile vajina arasında ve üretrovajinal fistülde üretra ile vajina arasında. Bağırsağın iki kısmı arasında meydana geldiğinde enteroenteral fistül, ince bağırsak ile cilt arasında enterokutanöz fistül ve kolon ile cilt arasında kolokutanöz fistül olarak bilinir.[2]

Fistüller bir enfeksiyon veya iltihaplanma, yaralanma veya ameliyattan kaynaklanabilir.[4] Fistüller bazen bir tedavinin parçası olarak cerrahi olarak oluşturulur, örneğin hemodiyaliz için arteriyovenöz fistüller.[5]

Fistül tedavisi fistülün nedenine ve boyutuna bağlı olarak değişir, ancak genellikle antibiyotik tedavisi ile birlikte cerrahi müdahaleyi içerir. Bazı durumlarda fistül, fibrin yapıştırıcı veya tıkaç kullanılarak geçici olarak kapatılır. Bir fistülü boşaltmak için kateterler gerekebilir.[2]

Küresel olarak, her yıl 50.000 ile 100.000 kadın doğumla ilgili fistülden etkilenmektedir.[6] Botanikte bu terim en yaygın olarak, içi boş veya boru şeklindeki yapılarla ayırt edilen türlere atıfta bulunmak için binom adlarında kullanıldığı sıfat biçimlerinde kullanılır. Örneğin Monarda fistulosa, boru şeklinde çiçeklere sahiptir.[7] Bu terim ilk olarak 14. yüzyılda kullanılmıştır.[1]

Tanım

Fistül, genellikle birbirine bağlanmayan damarlar veya organlar arasındaki anormal bir bağlantıdır. Bir hastalık veya travma nedeniyle olabileceği gibi bilerek cerrahi olarak da oluşturulabilir.[2][4]

Sınıflandırma

Çeşitli fistül türleri şunlardır:

  • Kör: Sadece bir açık uç; sinüs traktları olarak da adlandırılabilir.[4]
  • Tam: Hem iç hem de dış açıklıklar.[4]
  • Tamamlanmamış: Herhangi bir iç organa bağlanmayan dış deri açıklığı.[4]

Fistüllerin çoğu bir tüp şeklinde olsa da bazılarının birden fazla dalı da olabilir.[kaynak belirtilmeli]

Konum

Fistül tipleri bulundukları yere göre tanımlanabilir. Anal fistüller anal kanalın epitelize yüzeyi ile perianal cilt arasında bağlantı kurar. Anovajinal veya rektovajinal fistüller anüs veya rektum ile vajina arasında bir delik oluştuğunda meydana gelir. Kolovajinal fistüller kolon ve vajina arasında meydana gelir. İdrar yolu fistülleri idrar yolundaki anormal açıklıklar veya idrar yolu ile başka bir organ arasındaki anormal bağlantılardır; örneğin vezikouterine fistülde mesane ile rahim arasında, vezikovajinal fistülde mesane ile vajina arasında ve üretrovajinal fistülde üretra ile vajina arasında. Bağırsağın iki kısmı arasında meydana geldiğinde enteroenteral fistül, ince bağırsak ile cilt arasında enterokutanöz fistül ve ince bağırsak ile kolon arasında kolokutanöz fistül olarak bilinir.[2]

Aşağıdaki liste Hastalıkların ve İlgili Sağlık Sorunlarının Uluslararası İstatistiksel Sınıflaması'na göre sıralanmıştır.

H: Göz, adneks, kulak ve mastoid proses hastalıkları

I: Dolaşım sistemi hastalıkları

J: Solunum sistemi hastalıkları

K: Sindirim sistemi hastalıkları

Duodeno biliyer fistül

M: Kas-iskelet sistemi ve bağ dokusu hastalıkları

N: Ürogenital sistem hastalıkları

S: Konjenital malformasyonlar, deformasyonlar ve kromozomal anormallikler

T: Dış nedenler

  • (T14.5) Travmatik arteriovenöz fistül
  • (T81.8) Persistan postoperatif fistül

Sebepler

Daha önceki bir gastrostomi tüpünden kaynaklanan, cerrahi olarak çıkarılmış gastrokütanöz fistül yolu.
  • Cerrahi ve tıbbi tedavi: Safra kesesi ameliyatından kaynaklanan komplikasyonlar safra fistüllerine yol açabilir.[11] Arteriyovenöz fistüller doğuştan olabileceği gibi travma sonucu da hemodiyaliz için kasıtlı olarak oluşturulabilir.[5] Pelvise uygulanan radyasyon tedavisi vezikovajinal fistüllere yol açabilir.[8] Gastrostomi sonrası kalıcı gastrokütenaöz fistüller gelişebilir.[12]
  • Travma: Uzun süreli doğumlar kadınlarda fistüllere yol açabilir; mesane ile vajina veya rektum ile vajina arasında anormal bağlantılar oluşabilir.[8] Obstetrik fistül, uzun süreli tıkalı doğum sırasında vajina ve mesane (ve/veya rektum) dokularına giden kan akımı kesildiğinde gelişir. Dokular ölür ve içinden idrar ve/veya dışkının kontrolsüzce geçtiği bir delik oluşur. Vezikovajinal ve rektovajinal fistüllere tecavüz, özellikle de toplu tecavüz ve yabancı cisimlerle tecavüz de neden olabilir; çatışma bölgelerinde fistül geliştiren kadınların sayısının anormal derecede yüksek olması da bunu kanıtlamaktadır.[13] 2003 yılında, Kongo'nun doğusunda binlerce kadın, ülkedeki beş yıllık savaş sırasında meydana gelen sistematik, şiddetli ve genellikle kesici aletlerle yapılan toplu tecavüzün neden olduğu travmatik fistüllerin tedavisi için başvurdu. O kadar çok vaka rapor edilmiştir ki vajinanın tahrip edilmesi bir savaş yaralanması olarak kabul edildi ve doktorlar tarafından savaş suçu olarak kaydedildi.[14] Kafa travması perilenf fistüllerine yol açabilirken, vücudun diğer bölgelerine yönelik travmalar arteriyovenöz fistüllere neden olabilir.[15]

Tedavi

Fistül tedavisi fistülün nedenine ve boyutuna bağlı olarak değişir, ancak genellikle antibiyotik tedavisi ile birlikte cerrahi müdahaleyi içerir. Bazı durumlarda fistül, fibrin yapıştırıcı veya tıkaç kullanılarak geçici olarak kapatılır. Bir fistülü boşaltmak için kateterler gerekebilir.[2]

Fistülün yeterli drenajını sağlamak için genellikle ameliyat gerekir (böylece irin apse oluşturmadan dışarı çıkabilir). En yaygın olarak fistülotomi, seton yerleştirilmesi (drenaj için açık tutmak üzere fistül yolundan geçirilen bir kordon) veya endorektal flep prosedürü (dışkı veya diğer materyallerin kanalı yeniden enfekte etmesini önlemek için sağlıklı dokunun fistülün iç tarafına çekildiği) olmak üzere çeşitli cerrahi prosedürler kullanılır.[16]

Yönetim, altta yatan herhangi bir nedensel durumun tedavisini içerir. Örneğin, Crohn hastalığındaki fistüllerin cerrahi tedavisi etkili olabilir, ancak Crohn hastalığının kendisi tedavi edilmezse fistülün tekrarlama oranı çok yüksektir (%50'nin çok üzerinde).

Terapötik kullanım

Diyaliz gerektiren böbrek yetmezliği olan kişilerde, hemodiyaliz için kanın daha kolay çekilmesini sağlamak amacıyla genellikle kısa bir günlük ameliyatla kolda kasıtlı olarak bir cimino fistülü oluşturulur.[kaynak belirtilmeli]

Portal hipertansiyon için radikal bir tedavi olarak, portakaval fistülün cerrahi olarak oluşturulması, omental foramen (Winslow'un) boyunca hepatik portal ven ve inferior vena kava arasında bir anastomoz oluşturur. Bu sayede portal venöz sistem özofagus varislerine, caput medusae'ye ve hemoroide neden olabilecek yüksek basınçtan korunur.[kaynak belirtilmeli]

Epidemiyoloji

Küresel olarak her yıl 50.000 ile 100.000 kadın, doğumla bağlantılı fistülden etkilenmektedir.[6]

Botanik

Botanikte bu terim en yaygın olarak, içi boş veya boru şeklindeki yapılarla ayırt edilen türlere atıfta bulunmak için binom adlarında kullanıldığı sıfat biçimlerinde kullanılır. Örneğin Monarda fistulosa, boru şeklinde çiçeklere sahiptir;[7] Eutrochium fistulosum boru şeklinde bir gövdeye sahiptir; Allium fistulosum içi boş veya boru şeklinde yapraklara sahiptir ve Acacia seyal subsp. fistula içi boş dikenleri olan alt türdür.[kaynak belirtilmeli]

Toplum ve kültür

Bu terim ilk olarak 14. yüzyılda kullanılmıştır.[1]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c sonra doldur
  2. ^ a b c d e f "What Is A Fistula? Types, causes and treatments explained". Urinary incontinence education; National Association for Continence. Erişim tarihi: 28 December 2020. 
  3. ^ Garefalakis, Maria; Hickey, Martha; Johnson, Neil (2016). "Gynecological Morbidity". Quah, Stella R.; Cockerham, William C. (Ed.). International Encyclopedia of Public Health (Second bas.). Elsevier. ss. 342–353. doi:10.1016/b978-0-12-803678-5.00178-8. ISBN 978-0-12-803678-5. A fistula is an abnormal connection or passageway between organs or vessels that are not normally connected. 
  4. ^ a b c d e Rao, Jyotsna (2019). "Section II. General Surgery: Wounds, Sinuses, Fistulae". Qrs for Bds III Year-E Book (İngilizce) (Third bas.). Elsevier Health Sciences. s. 256. ISBN 978-81-312-5535-3. 
  5. ^ a b "Arteriovenous fistula - Symptoms and causes". Mayo Clinic (İngilizce). Erişim tarihi: 2019-12-05. 
  6. ^ a b "Obstetric fistula". www.who.int (İngilizce). Erişim tarihi: 2023-01-11. 
  7. ^ a b Identification of Monarda fistulosa 2016-03-04 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. subpage of Discover Life 2016-03-04 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. , 2014.
  8. ^ a b c d "Fistulas: What are Fistulas? Fistulas Symptoms, Treatment, Diagnosis - UCLA". www.uclahealth.org. Erişim tarihi: 29 December 2020. 
  9. ^ Carr, S; Velasco, AL (January 2020). "Fistula In Ano". StatPearls Publishing. PMID 32491449. 
  10. ^ Seksik, Philippe; Contou, Jean-Francois; Cosnes, Anne; Cosnes, Jacques (2006). "7. Hidradenitis Suppurativa and Crohn's Disease". Jemec, Gregor B. E.; Revuz, Jean; Leyden, James J. (Ed.). Hidradenitis Suppurativa. Springer. s. 53. ISBN 978-3-540-33100-1. 
  11. ^ Crespi, M.; Montecamozzo, G.; Foschi, D. (2021-06-02). "Diagnosis and Treatment of Biliary Fistulas in the Laparoscopic Era". Gastroenterology Research and Practice. 2016: 1–6. doi:10.1155/2016/6293538. PMC 4706943 $2. PMID 26819608. 
  12. ^ Singhal, Shashideep MD2; Malieckal, Anju MD2; Culliford, Andrea MD1 Over the Scope Clip (OTSC) Closure of Persistently Leaking Gastrocutaneous Fistula after Failed Conventional Endoscopic Clipping Presidential Poster, American Journal of Gastroenterology: October 2012 - Volume 107 - Issue - p S532-S533
  13. ^ "Stephanie Nolen, "Not Women Anymore…" Ms. Magazine, Spring 2005". 2017-01-20 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2007-12-11. 
  14. ^ "A Brutal Legacy of Congo War (washingtonpost.com)". web.archive.org. 2011-06-28. Erişim tarihi: 2023-01-12. 
  15. ^ Nagpal, Kamal; Ahmed, Kamran; Cuschieri, RJ (2021-06-02). "Diagnosis and management of acute traumatic arteriovenous fistula". The International Journal of Angiology. 17 (4): 214–216. doi:10.1055/s-0031-1278313. PMC 2728918 $2. PMID 22477453. 
  16. ^ Golub, R (1997). "Endorectal mucosal advancement flap: the preferred method for complex cryptoglandular fistula-in-ano". Journal of Gastrointestinal Surgery. Elsevier BV. 1 (5): 487–491. doi:10.1016/s1091-255x(97)80138-2. ISSN 1091-255X. PMID 17061335. 

Dış bağlantılar

Sınıflandırma
Dış kaynaklar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fistül&oldid=29065103" sayfasından alınmıştır