Kişniş: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
k Kategori:Maydanozgiller sınıflandırması kaldırıldı; Kategori:Coriandrum eklendi (HotCat) |
İngilizce sayfasında da bulunan bir detayı kaynağıyla birlikte ekledim |
||
| 18. satır: | 18. satır: | ||
'''Kişniş''', '''kinzi''' ya da '''aşotu'''<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.iha.com.tr/haber-asotunun-faydalari-26682/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=13 Aralık 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20151222103539/http://www.iha.com.tr/haber-asotunun-faydalari-26682/ |arşivtarihi=22 Aralık 2015 |ölüurl=hayır }}</ref> (''Coriandrum sativum''), [[maydanozgiller]] (Apiaceae) familyasından, yaprakları maydanozu andıran, 20-60 santimetre yüksekliğinde, tüysüz, bir yıllık ve otsu bir bitkidir. Bu bitkinin baharat olarak kullanılan kurutulmuş meyvesi veya tohumuna da kişniş adı verilir. Kişniş sözcüğü Türkçeye [[Farsça]]'dan geçmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = | yayıncı = Türk Dil Kurumu | başlık = Türk Dil Kurumu Sözlük | dil = Türkçe | erişimtarihi =24 Eylül 2012| arşivengelli = evet}}</ref> Anavatanı [[Akdeniz]] ülkeleridir. Güneybatı [[Asya]] ve [[Kuzey Afrika]]'da yetişir. |
'''Kişniş''', '''kinzi''' ya da '''aşotu'''<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.iha.com.tr/haber-asotunun-faydalari-26682/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=13 Aralık 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20151222103539/http://www.iha.com.tr/haber-asotunun-faydalari-26682/ |arşivtarihi=22 Aralık 2015 |ölüurl=hayır }}</ref> (''Coriandrum sativum''), [[maydanozgiller]] (Apiaceae) familyasından, yaprakları maydanozu andıran, 20-60 santimetre yüksekliğinde, tüysüz, bir yıllık ve otsu bir bitkidir. Bu bitkinin baharat olarak kullanılan kurutulmuş meyvesi veya tohumuna da kişniş adı verilir. Kişniş sözcüğü Türkçeye [[Farsça]]'dan geçmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = | yayıncı = Türk Dil Kurumu | başlık = Türk Dil Kurumu Sözlük | dil = Türkçe | erişimtarihi =24 Eylül 2012| arşivengelli = evet}}</ref> Anavatanı [[Akdeniz]] ülkeleridir. Güneybatı [[Asya]] ve [[Kuzey Afrika]]'da yetişir. |
||
Çoğu insan kişnişi ekşi, limon/misket limonu tadına sahip olarak algılar, ancak yapılan bir ankette katılımcıların yaklaşık dörtte biri kişniş yapraklarının tadını bulaşık deterjanı gibi algılamıştır. Bunun sebebi koku veren maddelerden sabunsu hissi üretebilen bazı özel [[aldehit]]<nowiki/>leri tespit eden bir gene bağlıdır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1186/2044-7248-1-22|başlık=A genetic variant near olfactory receptor genes influences cilantro preference|tarih=2012-11-29|sayı=1|sayfalar=22|çalışma=Flavour|cilt=1|ad=Nicholas|soyadı=Eriksson|issn=2044-7248|doi=10.1186/2044-7248-1-22|ad2=Shirley|ad3=Chuong B.|ad4=Amy K.|ad5=Joyce Y.|ad6=Joanna L.|ad7=David A.|ad8=Uta|soyadı2=Wu|soyadı3=Do|soyadı4=Kiefer|soyadı5=Tung|soyadı6=Mountain|soyadı7=Hinds|soyadı8=Francke}}</ref> |
|||
== Morfolojik özellikleri == |
== Morfolojik özellikleri == |
||
Sayfanın 21.36, 30 Ağustos 2022 tarihindeki hâli
| Kişniş | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Coriandrum sativum
Carolus Linnaeus |
Kişniş, kinzi ya da aşotu[1] (Coriandrum sativum), maydanozgiller (Apiaceae) familyasından, yaprakları maydanozu andıran, 20-60 santimetre yüksekliğinde, tüysüz, bir yıllık ve otsu bir bitkidir. Bu bitkinin baharat olarak kullanılan kurutulmuş meyvesi veya tohumuna da kişniş adı verilir. Kişniş sözcüğü Türkçeye Farsça'dan geçmiştir.[2] Anavatanı Akdeniz ülkeleridir. Güneybatı Asya ve Kuzey Afrika'da yetişir.
Çoğu insan kişnişi ekşi, limon/misket limonu tadına sahip olarak algılar, ancak yapılan bir ankette katılımcıların yaklaşık dörtte biri kişniş yapraklarının tadını bulaşık deterjanı gibi algılamıştır. Bunun sebebi koku veren maddelerden sabunsu hissi üretebilen bazı özel aldehitleri tespit eden bir gene bağlıdır.[3]
Morfolojik özellikleri
Yumuşak, tüysüz bir bitkidir. 60 cm boya ulaşabilir. Yenen meyveleri 3–5 mm çapında top şeklindedir.
Kullanımı
Baharatı kişniş bitkisinin küre biçimli sarımsı yeşilden, açık kahverengine kadar değişen renklerdeki meyvelerinin kurutulması ya da öğütülmesiyle elde edilir. Ayrıca bitkinin taze yaprakları salatalarda ve kökleri de baharat olarak kullanılır. Ferahlatıcı hoş bir kokusu, tatlımsı baharlı ve meyvemsi bir lezzeti vardır. Et yemeklerinde ve zeytinyağlı dolmalara çeşni katmak için kullanılan yaprakları, yakıcı bir tat verir. Köfte baharının ana maddesidir.
"Buhur şekeri" olarak da adlandırılan renkli şekerle kaplanmış kişniş tohumu düğünlerde misafirlere ikram edilir.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2015.
- ^ "Türk Dil Kurumu Sözlük". Türk Dil Kurumu.
- ^ Eriksson, Nicholas; Wu, Shirley; Do, Chuong B.; Kiefer, Amy K.; Tung, Joyce Y.; Mountain, Joanna L.; Hinds, David A.; Francke, Uta (2012-11-29). "A genetic variant near olfactory receptor genes influences cilantro preference". Flavour. 1 (1): 22. doi:10.1186/2044-7248-1-22. ISSN 2044-7248.
