Seçici serotonin geri alım inhibitörü: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Pixel0525 (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
4.980 değişiklik
Makale genel olarak genişletildi. Tekrardan vaktim olduğunda daha da genişleteceğim.
Etiketler: tanım değiştirme Görsel Düzenleyici
1. satır: 1. satır:
'''Seçici serotonin geri alım inhibitörü''' (kısaca '''SSGİ'''; İngilizceː selective serotonine reuptake inhibitor, kısaca SSRI); [[majör depresif bozukluk]], [[Anksiyete bozukluğu|anksiyete bozuklukları]] ve diğer psikolojik bozuklukların tedavisinde [[antidepresan]] olarak kullanılan bir ilaç grubu.
{{İlaç sınıfı bilgi kutusu|ad=Seçici seretonin geri alım inhibitörü|resim=Fluoxetine.svg|genişlik=225px|başlık=[[Fluoksetin]], SSRI sınıfı bir [[antidepresan]]|ATC_prefix=N06AB|amaç=[[Majör depresif bozukluk]], [[anksiyete bozuklukları]]|biyolojik hedef=[[Serotonin taşıyıcısı]]|Drugs.com={{Drugs.com|drug-class|ssri-antidepressants}}}}

'''Seçici serotonin geri alım inhibitörleri''' (kısaca '''SSGİ'''; İngilizceː '''selective serotonine reuptake inhibitor''', kısaca '''SSRI''') [[majör depresif bozukluk]], [[Anksiyete bozukluğu|anksiyete bozuklukları]] ve diğer [[Mental bozukluk|psikolojik bozuklukların]] tedavisinde [[antidepresan]] olarak kullanılan bir ilaç grubudur. Yan etkilerinin az olması, etkinlikleri ve tolere edilebilirlikleri nedeniyle sıklıkla depresyon ve diğer birçok psikiyatrik bozukluk için birinci basamak ilaçlar olarak kullanılırlar.<ref name=":0">Selective Serotonin Reuptake Inhibitors https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554406/ (İngilizce.)</ref>


Bu gruba dahil etken maddeler arasında [[sertralin]], [[sitalopram]], [[fluoksetin]], [[paroksetin]], [[fluvoksamin]], [[escitalopram]] vb. yer alır.
Bu gruba dahil etken maddeler arasında [[sertralin]], [[sitalopram]], [[fluoksetin]], [[paroksetin]], [[fluvoksamin]], [[escitalopram]] vb. yer alır.


== Kullanım alanı ==
[[Monoamin oksidaz inhibitörü|MAO inhibitörleri]] ve [[triptofan]] içeren ilaçlarla birlikte kullanımından kaçınılır. Gebelikte güvenlik kategorileri C'dir. Getireceği yararlar ve riskler göz önünde bulundurularak hekimin kararı, hastanın ve/veya yakınlarının onayı ile verilmelidir.
Her ne kadar SSRI'ların asıl kullanım amacı majör depresyonun tedavisi olsa da, [[yaygın anksiyete bozukluğu]], [[sosyal anksiyete bozukluğu]], [[bipolar bozukluk]], [[Obsesif kompulsif bozukluk|obsesif-kompulsif bozukluk]], [[panik bozukluk]], [[premenstrüel disforik bozukluk]] ve [[travma sonrası stres bozukluğu]] tedavisi için kullanımları [[FDA]] tarafından onaylanmıştır.<ref name=":0" />

=== Depresyon ===
Antidepresanlar, [[İngiltere Ulusal Sağlık Ve Klinik Mükemmellik Enstitüsü]] (NICE) tarafından şiddetli depresyonun birinci basamak tedavisi ve terapiye rağmen hala devam eden hafif ila orta dereceli depresyonun tedavisi için önerilmektedir. SSRI'lar depresyonun tedavisinde birinci olarak tercih edilen antidepresan sınıfıdır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://web.archive.org/web/20130928172709/http://www.nice.org.uk/nicemedia/pdf/CG%2090%20QRG%20LR%20FINAL.pdf|başlık=Wayback Machine|erişimtarihi=2022-08-13|tarih=2013-09-28|çalışma=web.archive.org}}</ref>

2018 yılında, 21 antidepresan ilacın etkinliğini karşılaştıran bir araştırmada, esitalopramın diğer antidepresanlara kıyasla depresyonun tedavisinde daha etkili olduğu tespit edilmiştir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(17)32802-7/abstract|başlık=Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drugs for the acute treatment of adults with major depressive disorder: a systematic review and network meta-analysis|tarih=2018-04-07|sayı=10128|dil=English|sayfalar=1357–1366|çalışma=The Lancet|cilt=391|ad=Andrea|soyadı=Cipriani|issn=0140-6736|pmid=29477251|doi=10.1016/S0140-6736(17)32802-7|ad2=Toshi A.|ad3=Georgia|ad4=Anna|ad5=Lauren Z.|ad6=Yusuke|ad7=Stefan|ad8=Henricus G.|ad9=Erick H.|ad10=Julian P. T.|ad11=Matthias|soyadı2=Furukawa|soyadı3=Salanti|soyadı4=Chaimani|soyadı5=Atkinson|soyadı6=Ogawa|soyadı7=Leucht|soyadı8=Ruhe|soyadı9=Turner|soyadı10=Higgins|soyadı11=Egger}}</ref>

=== Yaygın anksiyete bozukluğu ===
SSRI'lar, terapiye rağmen hala devam yaygın anksiyete bozukluğunun (YAB) tedavisi için İngiltere Ulusal Sağlık Ve Klinik Mükemmellik Enstitüsü (NICE) tarafından önerilmektedir.

Antidepresanlar, YAB'de kaygıda orta düzeyde bir azalma sağlar. [[Plasebo etkisi|Plaseboya]] göre daha etkililerdir. Farklı antidepresanların YAB tedavisinde etkenliği benzerdir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://web.archive.org/web/20121021044157/http://www.nice.org.uk/nicemedia/live/13314/52599/52599.pdf|başlık=Wayback Machine|erişimtarihi=2022-08-13|tarih=2012-10-21|çalışma=web.archive.org}}</ref>

=== Sosyal anksiyete bozukluğu ===
Bazı SSRI'lar sosyal anksiyete bozukluğu (SAB) için etkilidir, ancak semptomlar üzerindeki etkileri her zaman belirgin değildir. Terapiye rağmen kaygı durumunun hala devam etmesi durumunda kullanılabilirler. Paroksetin, sosyal anksiyete bozukluğu için onaylanan ilk SSRI'dır, Paroksetinin ardından sertralin ve fluvoksamin de FDA tarafından SAB'nin tedavisi için onaylanmıştır. Esitalopram ve sitalopram onaylanmamış olmalarına rağmen SAB'nin tedavisinde başarıyla kullanılmaktadırlar. Fluoksetin, SAB'nın tedavisi için plasebo ile aynı etkiye sahip olduğundan kullanılmamaktadır. <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.dovepress.com/optimal-treatment-of-social-phobia-systematic-review-and-meta-analysis-peer-reviewed-fulltext-article-NDT|başlık=Optimal treatment of social phobia: systematic review and meta-analysis|tarih=2012-05-03|dil=English|sayfalar=203–215|çalışma=Neuropsychiatric Disease and Treatment|cilt=8|ad=John|soyadı=Canton|doi=10.2147/NDT.S23317|ad2=Kate M.|ad3=Paul|soyadı2=Scott|soyadı3=Glue}}</ref>

=== Travma sonrası stres bozukluğu ===
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) tedavi edilmesi zor olan bir ruhsal bozukluktur. Genellikle tedavi çok etkili değildir. SSRI'larda diğer antidepresanlar gibi bu bozukluk için çok etkili değildirler. TSSB için FDA onaylı olan SSRI'lar paroksetin ve sertralindir.<ref>Pharmacotherapy for Post-traumatic Stress Disorder In Combat Veterans https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3278188/ (İngilizce.)</ref>

=== Panik bozukluk ===
Panik bozukluğunun tedavisi için FDA tarafından onaylanan SSRI'lar fluoksetin, paroksetin ve sertralindir. [[Benzodiazepin|Benzodiazepinlerle]] birlikte kullanılabilirler. İlaç tedavisi [[Panik atak|panik atakların]] sıklığını azaltmada etiki olsa da, panik atak durumunda kişinin kendini kontrol edebilmesi için piskoterapi gereklidir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/panic-attacks/diagnosis-treatment/drc-20376027|başlık=Panic attacks and panic disorder - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic|erişimtarihi=2022-08-13|çalışma=www.mayoclinic.org}}</ref>

=== Obsesif-kompulsif bozukluk ===
SSRI'lar, özellikle fluvoksamin, obsesif-kompulsif bozukluğun (OKB) tedavisinde etkilidirler. Fluoksetin, sertralin, paroksetin ve fluvoksamin OKB'nin tedavisi için FDA tarafından onaylanmış SSRI'lardır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://psychopharmacologyinstitute.com/section/adequate-treatment-trials-in-ocd-fda-approvals-and-maximal-dosing-2523-4887|başlık=Psychopharmacology Institute|erişimtarihi=2022-08-13|çalışma=psychopharmacologyinstitute.com}}</ref> Kanada'da, SSRI'lar yetişkin bireylerde OKB'nin birinci basamak tedavisinde kullanılırlar. İngiltere'de, yalnızca orta ila şiddetli derecede semptom görülmesi durumunda birinci basamak olarak kabul edilirler.<ref>Canadian clinical practice guidelines for the management of anxiety, posttraumatic stress and obsessive-compulsive disorders https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4120194/ (İngilizce.)</ref>

Çocuklarda, SSRI'lar yan etkilerin yakından izlenmesi şartıyla orta veya şiddetli düzeyde OKB tedavisinde kullanılabilir. Bunula birlikte, çocuklarda antidepresan kullanımından mümkünse sakınılmalıdır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.nice.org.uk/guidance/cg31|başlık=Overview {{!}} Obsessive-compulsive disorder and body dysmorphic disorder: treatment {{!}} Guidance {{!}} NICE|erişimtarihi=2022-08-13|çalışma=www.nice.org.uk}}</ref>

== Yan etkileri ==
SSRI'ların yan etkileri ilaçtan ilaca değişmektedir, bununla birlikte ortak yan etkileri de vardır:
{{Div sütunu|colwidth=18em}}
*Artmş kemik kırılma riski
*[[Akatizi]]
*İntihar düşünceleri
*Duygusal körelme
*Cinsel işlev sorunları
*[[Kardiyovasküler]] problemler
*Artmış kanama riski
*[[Bruksizm]]{{Div sütunu bitiş}}

=== Cinsel işlev bozukluğu ===
SSRI'lar, [[anorgazmi]], [[Sertleşme bozukluğu|erektil disfonksiyon]] (ED), [[Libido|libidonun]] azalması, genital uyuşukluk ve cinsel [[anhedoni]] (zevksiz orgazm) gibi çeşitli cinsel işlev bozukluklarına neden olabilir. SSRI'larda cinsel sorunlar yaygındır. Bazı durumlarda, SSRI'ların kullanımının durmasına rağmen cinsel işlev bozuklukları devam edebilir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://openpsychologyjournal.com/VOLUME/1/PAGE/42/ABSTRACT/|başlık=Persistence of Sexual Dysfunction Side Effects after Discontinuation of Antidepressant Medications: Emerging Evidence|tarih=2008-05-05|sayı=1|dil=en|çalışma=The Open Psychology Journal|cilt=1|ad=Audrey S.|soyadı=Bahrick|doi=10.2174/1874350100801010042}}</ref> Cinsel işlev bozuklukları, insanların ilacı bırakmasının en yaygın nedenlerinden biridir.


=== Duygusal körelme ===
[[Trisiklik antidepresanlar]]dan sedatif (yatıştırıcı) etkilerinin göreceli az olmasıyla ayrılırlar. Temel etki [[serotonin]] hormonunun seçici geri alımına bağlıdır. [[Noradrenalin]] ve [[dopamin]] düzeylerinde önemli değişikliğe neden olmadıkları düşünülmektedir.
Bazı antidepresanlar, hem olumlu hem de olumsuz duyguların şiddetinin azalmasının yanı sıra ilgisizlik, isteksizlik ve motivasyonsuzluk ile karakterize edilen duygusal körlüğe neden olabilir.<ref>Emotional Blunting, Cognitive Impairment, Bone Fractures, and Bleeding as Possible Side Effects of Long-Term Use of SSRIs https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8650205/</ref> Bu yan etki, özellikle SSRI'lar ve [[Serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörü|SNRI]]'lar gibi [[serotonerjik]] antidepresanlarda daha çok görülmektedir. [[Atipik antidepresan|Atipik antidepresanların]] kullanımı sonucunda, diğer antidepresanlara kısayla duygusal körelme daha seyrek görülür.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.cambridge.org/core/journals/psychological-medicine/article/abs/are-all-antidepressants-the-same-the-consumer-has-a-point/CB89A28C4D606ACE63439EBD513DC6F3|başlık=Are all antidepressants the same? The consumer has a point|dil=en|sayfalar=1–8|çalışma=Psychological Medicine|ad=Sebastian|soyadı=Camino|issn=0033-2917|doi=10.1017/S0033291722000678|ad2=Sergio A.|ad3=Antonella|ad4=Jose|ad5=Alejandro|soyadı2=Strejilevich|soyadı3=Godoy|soyadı4=Smith|soyadı5=Szmulewicz}}</ref>


== Kaynakça ==
{{tıp-taslak}}
{{Kaynakça}}


[[Kategori:Selektif serotonin geri alım inhibitörleri| ]]
[[Kategori:Selektif serotonin geri alım inhibitörleri| ]]

Sayfanın 23.11, 13 Ağustos 2022 tarihindeki hâli

Seçici seretonin geri alım inhibitörü
Fluoksetin, SSRI sınıfı bir antidepresan
İlaç sınıfı
Sınıf tanımlayıcıları
AmaçMajör depresif bozukluk, anksiyete bozuklukları
ATC koduN06AB
Biyolojik hedefSerotonin taşıyıcısı
Klinik veri
Drugs.comİlaç Sınıfları
Vikiveri öğesi

Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (kısaca SSGİ; İngilizceː selective serotonine reuptake inhibitor, kısaca SSRI) majör depresif bozukluk, anksiyete bozuklukları ve diğer psikolojik bozuklukların tedavisinde antidepresan olarak kullanılan bir ilaç grubudur. Yan etkilerinin az olması, etkinlikleri ve tolere edilebilirlikleri nedeniyle sıklıkla depresyon ve diğer birçok psikiyatrik bozukluk için birinci basamak ilaçlar olarak kullanılırlar.[1]

Bu gruba dahil etken maddeler arasında sertralin, sitalopram, fluoksetin, paroksetin, fluvoksamin, escitalopram vb. yer alır.

Kullanım alanı

Her ne kadar SSRI'ların asıl kullanım amacı majör depresyonun tedavisi olsa da, yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu, bipolar bozukluk, obsesif-kompulsif bozukluk, panik bozukluk, premenstrüel disforik bozukluk ve travma sonrası stres bozukluğu tedavisi için kullanımları FDA tarafından onaylanmıştır.[1]

Depresyon

Antidepresanlar, İngiltere Ulusal Sağlık Ve Klinik Mükemmellik Enstitüsü (NICE) tarafından şiddetli depresyonun birinci basamak tedavisi ve terapiye rağmen hala devam eden hafif ila orta dereceli depresyonun tedavisi için önerilmektedir. SSRI'lar depresyonun tedavisinde birinci olarak tercih edilen antidepresan sınıfıdır.[2]

2018 yılında, 21 antidepresan ilacın etkinliğini karşılaştıran bir araştırmada, esitalopramın diğer antidepresanlara kıyasla depresyonun tedavisinde daha etkili olduğu tespit edilmiştir.[3]

Yaygın anksiyete bozukluğu

SSRI'lar, terapiye rağmen hala devam yaygın anksiyete bozukluğunun (YAB) tedavisi için İngiltere Ulusal Sağlık Ve Klinik Mükemmellik Enstitüsü (NICE) tarafından önerilmektedir.

Antidepresanlar, YAB'de kaygıda orta düzeyde bir azalma sağlar. Plaseboya göre daha etkililerdir. Farklı antidepresanların YAB tedavisinde etkenliği benzerdir.[4]

Sosyal anksiyete bozukluğu

Bazı SSRI'lar sosyal anksiyete bozukluğu (SAB) için etkilidir, ancak semptomlar üzerindeki etkileri her zaman belirgin değildir. Terapiye rağmen kaygı durumunun hala devam etmesi durumunda kullanılabilirler. Paroksetin, sosyal anksiyete bozukluğu için onaylanan ilk SSRI'dır, Paroksetinin ardından sertralin ve fluvoksamin de FDA tarafından SAB'nin tedavisi için onaylanmıştır. Esitalopram ve sitalopram onaylanmamış olmalarına rağmen SAB'nin tedavisinde başarıyla kullanılmaktadırlar. Fluoksetin, SAB'nın tedavisi için plasebo ile aynı etkiye sahip olduğundan kullanılmamaktadır. [5]

Travma sonrası stres bozukluğu

Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) tedavi edilmesi zor olan bir ruhsal bozukluktur. Genellikle tedavi çok etkili değildir. SSRI'larda diğer antidepresanlar gibi bu bozukluk için çok etkili değildirler. TSSB için FDA onaylı olan SSRI'lar paroksetin ve sertralindir.[6]

Panik bozukluk

Panik bozukluğunun tedavisi için FDA tarafından onaylanan SSRI'lar fluoksetin, paroksetin ve sertralindir. Benzodiazepinlerle birlikte kullanılabilirler. İlaç tedavisi panik atakların sıklığını azaltmada etiki olsa da, panik atak durumunda kişinin kendini kontrol edebilmesi için piskoterapi gereklidir.[7]

Obsesif-kompulsif bozukluk

SSRI'lar, özellikle fluvoksamin, obsesif-kompulsif bozukluğun (OKB) tedavisinde etkilidirler. Fluoksetin, sertralin, paroksetin ve fluvoksamin OKB'nin tedavisi için FDA tarafından onaylanmış SSRI'lardır.[8] Kanada'da, SSRI'lar yetişkin bireylerde OKB'nin birinci basamak tedavisinde kullanılırlar. İngiltere'de, yalnızca orta ila şiddetli derecede semptom görülmesi durumunda birinci basamak olarak kabul edilirler.[9]

Çocuklarda, SSRI'lar yan etkilerin yakından izlenmesi şartıyla orta veya şiddetli düzeyde OKB tedavisinde kullanılabilir. Bunula birlikte, çocuklarda antidepresan kullanımından mümkünse sakınılmalıdır.[10]

Yan etkileri

SSRI'ların yan etkileri ilaçtan ilaca değişmektedir, bununla birlikte ortak yan etkileri de vardır:

  • Artmş kemik kırılma riski
  • Akatizi
  • İntihar düşünceleri
  • Duygusal körelme
  • Cinsel işlev sorunları
  • Kardiyovasküler problemler
  • Artmış kanama riski
  • Bruksizm

Cinsel işlev bozukluğu

SSRI'lar, anorgazmi, erektil disfonksiyon (ED), libidonun azalması, genital uyuşukluk ve cinsel anhedoni (zevksiz orgazm) gibi çeşitli cinsel işlev bozukluklarına neden olabilir. SSRI'larda cinsel sorunlar yaygındır. Bazı durumlarda, SSRI'ların kullanımının durmasına rağmen cinsel işlev bozuklukları devam edebilir.[11] Cinsel işlev bozuklukları, insanların ilacı bırakmasının en yaygın nedenlerinden biridir.

Duygusal körelme

Bazı antidepresanlar, hem olumlu hem de olumsuz duyguların şiddetinin azalmasının yanı sıra ilgisizlik, isteksizlik ve motivasyonsuzluk ile karakterize edilen duygusal körlüğe neden olabilir.[12] Bu yan etki, özellikle SSRI'lar ve SNRI'lar gibi serotonerjik antidepresanlarda daha çok görülmektedir. Atipik antidepresanların kullanımı sonucunda, diğer antidepresanlara kısayla duygusal körelme daha seyrek görülür.[13]

Kaynakça

  1. ^ a b Selective Serotonin Reuptake Inhibitors https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554406/ (İngilizce.)
  2. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2013-09-28. Erişim tarihi: 2022-08-13. 
  3. ^ Cipriani, Andrea; Furukawa, Toshi A.; Salanti, Georgia; Chaimani, Anna; Atkinson, Lauren Z.; Ogawa, Yusuke; Leucht, Stefan; Ruhe, Henricus G.; Turner, Erick H.; Higgins, Julian P. T.; Egger, Matthias (2018-04-07). "Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drugs for the acute treatment of adults with major depressive disorder: a systematic review and network meta-analysis". The Lancet (English). 391 (10128): 1357–1366. doi:10.1016/S0140-6736(17)32802-7. ISSN 0140-6736. PMID 29477251. 
  4. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2012-10-21. Erişim tarihi: 2022-08-13. 
  5. ^ Canton, John; Scott, Kate M.; Glue, Paul (2012-05-03). "Optimal treatment of social phobia: systematic review and meta-analysis". Neuropsychiatric Disease and Treatment (English). 8: 203–215. doi:10.2147/NDT.S23317. 
  6. ^ Pharmacotherapy for Post-traumatic Stress Disorder In Combat Veterans https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3278188/ (İngilizce.)
  7. ^ "Panic attacks and panic disorder - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic". www.mayoclinic.org. Erişim tarihi: 2022-08-13. 
  8. ^ "Psychopharmacology Institute". psychopharmacologyinstitute.com. Erişim tarihi: 2022-08-13. 
  9. ^ Canadian clinical practice guidelines for the management of anxiety, posttraumatic stress and obsessive-compulsive disorders https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4120194/ (İngilizce.)
  10. ^ "Overview | Obsessive-compulsive disorder and body dysmorphic disorder: treatment | Guidance | NICE". www.nice.org.uk. Erişim tarihi: 2022-08-13. 
  11. ^ Bahrick, Audrey S. (2008-05-05). "Persistence of Sexual Dysfunction Side Effects after Discontinuation of Antidepressant Medications: Emerging Evidence". The Open Psychology Journal (İngilizce). 1 (1). doi:10.2174/1874350100801010042. 
  12. ^ Emotional Blunting, Cognitive Impairment, Bone Fractures, and Bleeding as Possible Side Effects of Long-Term Use of SSRIs https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8650205/
  13. ^ Camino, Sebastian; Strejilevich, Sergio A.; Godoy, Antonella; Smith, Jose; Szmulewicz, Alejandro. "Are all antidepressants the same? The consumer has a point". Psychological Medicine (İngilizce): 1–8. doi:10.1017/S0033291722000678. ISSN 0033-2917. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Seçici_serotonin_geri_alım_inhibitörü&oldid=28310829" sayfasından alınmıştır