Škorpion vz. 61 sayfasının kaynağını görüntüle

{{Ateşli silah bilgi kutusu
| adı                = Škorpion vz. 61
| resim              = [[Dosya:Submachine gun vz61.jpg|300px]]
| başlık             = İlk vz. 61, uzatılmış dipçikle.
| uyruğu             = {{bayrakülke|Çekoslovakya}}
| çeşidi             = [[Makineli tabanca]]
| is_ranged             = yes
<!-- Hizmet geçmişi -->
| hizmet                  = 1961–günümüz
| kullanıcılar            = Bakınız ''[[#Kullanıcılar|Kullanıcılar]]''
| kullanıldığı savaşlar   = 
<!-- Üretim geçmişi -->
| tasarımcı          = Miroslav Rybář
| tasarlandığı tarih = 1959
| üretici            = [[Česká zbrojovka Uherský Brod|Çek Silah Fabrikası]], [[Zastava Arms|Sırp Silah Fabrikası]]<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.janes.com | başlık = Jane' s News | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151225162920/http://www.janes.com/ | arşivtarihi = 25 Aralık 2015 | erişimtarihi = 25 Haziran 2013 | ölüurl = hayır }}</ref>
| birim maliyeti     = 
| üretildiği tarih   = 
| üretim adedi       = 210,000
| çeşitleri          = Bakınız ''[[#Modeller|Modeller]]''
<!-- Genel özellikler -->
| spec_label         = 
| ağırlık            = {{Dönüştürme|1,30|kg|lb}}
| uzunluk            = {{Dönüştürme|51,7|cm|in}}
| namlu uzunluğu     = {{Dönüştürme|115|mm|in}} Model vz.61 ve vz.61E
| genişlik           = 4,3 cm. Model vz.61 ve vz.61E
<!-- Dönüşümlü silah özellikleri --> 
| mühimmat           = [[.32 ACP|.32 ACP (7.65×17mm Browning SR)]] (vz. 61, vz. 61 E)<br/> [[9x19mm Parabellum]] (vz. 68)<br/>[[9×18mm Makarov]] (vz. 65, vz. 82)<br/> [[.380 ACP|.380 ACP (9×17mm Kısa 9'lu)]] (vz. 64, vz. 83)
| hareket            = Geri tepmeli, kapalı sürgü
| rate               = 320 m/sn. (vz. 61, vz. 61 E, vz. 82) - 292 m/sn. (vz. 83)
| atış hızı          = 850 fişek/dak (vz. 61, vz. 61 E)<br/> 900 fişek/dak (vz. 82, vz. 83)
| etkili menzil      = 50-150 m.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.military-today.com/firearms/vz_61_scorpion.htm | başlık = Military-Today - Sa vz.61 Scorpion Submachine Gun | erişimtarihi = 27 Şubat 2012 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160304044633/http://www.military-today.com/firearms/vz_61_scorpion.htm | arşivtarihi = 4 Mart 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> (vz. 61, .32 ACP)
| azami menzil       = 
| dolum              = 10 veya 20-fişek kapasiteli kavisli [[şar]]jör, düz kutu şarjör 9 mm olan modellerde kullanılabilir.
| nişangah           = Ayarlanabilir arpacık, Çevirmeli gez<br/> {{Dönüştürme|14,8|cm|abbr=on|1}} görüş yarıçap alanı
| commons            = Scorpion        
}}
'''Škorpion vz. 61''', 7.65&nbsp;mm çapında, 1959'da [[Miroslav Rybář]] (1924–1970) tarafından geliştirilen ve ''Samopal vzor 61'' resmi adı altında [[Çekya]]'nın [[Uherský Brod]] kasabasında bulunan [[Česká zbrojovka Uherský Brod|Česká zbrojovka]] silah fabrikası tarafından üretilen [[makineli tabanca]]dır.
 
Güvenlik güçleri ve özel güçler için geliştirilmiş olsa da Çekoslovakya ordusunda düşük rütbeli askerî personel, araç sürücüleri, [[zırhlı araç]] personeli ve [[özel kuvvetler]] için bir kişisel yan silah olarak kullanılmak üzere kabul edildi. Silah halen diğer bazı ülkelerin silahlı kuvvetlerinde yan silah olarak kullanımdadır. Yugoslavya'da Škorpion'un '''M84''' adıyla lisanslı üretimi yapıldı. Bu üretim orijinali ile kıyaslandığında sentetik kabza özelliğini taşımaktadır. '''M84A''' adıyla sivil, yarı otomatik özellikte [[.380 ACP|.380 ACP (9×17mm kısa)]] fişekle beslenen bir modeli de üretildi.

== Tasarım ayrıntıları ==
=== İşletim mekanizması ===
Škorpion [[Seçimli ateşleme]] (otomatik veya yarı otomatik kullanım seçeneği veren) kapalı sürgü durumundan ateşlenerek [[Geri tepmeli silah|geri tepmeli]] işleyen bir silahtır. Bu işleyişte ateşlenen fişeğin ürettiği çok düşük bir itme kuvveti kullanılır ve bu kuvvet basit kilitsiz geri tepme işleminin oluşmasını sağlar. Mekanizma bir gecikme olmaksızın hareket eder ve fişek sadece sürgü direnci ve gerilen yayın kuvveti ile doldurulur. Ateşleme yapıldığında, gaz basıncı boş kovanı sürgü baskısının ve iki gergi yayının oluşturduğu dirence karşın atım boşluğuna doğru geri sürer. Sürgü geriye gider, üst kapaktaki fişek dolum yuvasındaki atım boşluğuna doğru dümdüz yukarıya fırlatılır.

Škorpion'un sıkışırılmış (compact) boyutlarda, namlunun önemli bir miktarını çevreleyen teleskobik (radyal) sürgü kullanılarak oluşturulmuş bir modeli yapılmıştır. Bu model, yaylı kovan çıkartıcısı, sürgü tepesine içinden sabitlenerek düzenlenmiş, silah çerçevesinden çift çıkartıcılı özelliktedir.

Sürgü nispeten hafif olduğundan, Škorpion'un ağaç tabanca kabzası içine yerleştirilmiş atım hızını dakikada 1.000 fişekten daha kolay idare edilebilir 850 fişek adedine düşüren bir atalet oranı düşürücü aparat kullanır. Oran azaltıcının çalışma biçimi şu şekildedir: Sürgü geriye doğru sona ulaştığında durma yerine çarpar ve arka tabakaya monte edilmiş yaylı çengel tarafından yakalanır. Aynı esnada düşük ağırlıklı, itici yay tabanca kabzasının içine doğru sürülür. İtici yay kolayca tekrar hızlanır ve geride bıraktığı dinginliği nedeniyle yüksek bir ağırlığa geçer. İtici parça yayın baskısıyla tekrar yükselir ve azaltıcı tamponla karşılaşır. Bu iticinin yükselme hızını yavaşlatır. İtici yay hareketinin en üst noktasına ulaştığında çengel döner ve sıkıştırılmış geri tepme yayının baskısında ileriye doğru hareket etmekte olan sürgü serbest kalır.

=== Özellikler ===

Silahın horoz ateşlemeli ve üç farklı ayardan oluşan ateşleme modu seçimli (fişek yatağının sol yanında ve kabzanın üstünde yerleştirilmiş) bir tetik mekanizması bulunmaktadır. "0"—silah emniyet konumundadır, "1"—yarı-otomatik mod, "2"—tam otomatik ateşleme modudur. Emniyet mandalı tetik ve sürgü ileriye doğru itilerek etkisizleştirilebilmektedir. (Sürgü manivelası yukarıya doğru kaydırılarak)<ref>{{Kitap kaynağı |başlık= Assault Pistols, Rifles, and Submachine Guns|soyadı=Long |ad=Duncan |yazarbağı= |eşyazarlar= |yıl= 1986|yayıncı= Paladin Press|yer= Boulder, Colorado|isbn=0-87364-353-4|url=https://archive.org/details/assaultpistolsri0000long|sayfa= [https://archive.org/details/assaultpistolsri0000long/page/18 18] }}</ref>

Škorpion, Çekoslovak güvenlik güçlerinin standart hizmet fişeği olan [[.32 ACP|7.65×17mm Browning SR (.32 ACP)]] tabanca fişeği ile beslenir. İki tip çift sütunlu şarjör kutusu ile kullanılır. Kısa olan 10 fişeklik şarjör (dolu ağırlık—0.15&nbsp;kg) alır. Diğeri ise 20 fişek kapasiteli uzun (dolu ağırlık—0.25&nbsp;kg) şarjördür. Son fişek şarjörü terk ettiğinde sürgü yeni takılacak şarjörün fişeğine açık ve geride tutulmuş halde kalır. Kurma kolu (dolu şarjör takıldığında) geriye kaydırılarak  çekilmek suretiyle gerideki sürgü ileriye gönderilebilir. Bu şekilde silah yeniden atışa hazır hale gelir. Merminin hızı 320 m/sn. (vz. 61, vz. 61 E, vz. 82) - vz 83 modelinde 292 m/sn'dir.

=== Gez ===
Škorpion, 75 ve 150 m. çentik aralığında ileriye ve geriye doğru çevrilerek mekanik olarak ayarlanabilen açık tip demir gez ve omuz desteği için katlanabilir bir metal tel dipçik ile uyumlandırılmıştır. Tel dipçik kaldırıldığında silahın üzerine oturtulur ve buraya kilitlenir.

=== Eklentiler === 
Škorpion, kısa şarjörle birlikte geleneksel tabanca kılıfları içinde ve iki ayrı yedek uzun şarjör ise ayrı bir kılıfta taşınmaktadır. Silah bir temizleme aparatı, arpacık ayarlama aleti, yağ şişesi ve bir taşıma kordonu ile birlikte gelir.

== Modeller ==
[[Dosya:Normal skorpion 01.jpg|küçükresim|sağ|Škorpion '''vz. 61 E''']]
1960'larda '''Česká Zbrojovka''' fabrikası Çekoslovakya'da vz. 61'in 3 diğer modelini daha geliştirdi: 
*'''vz. 64''' [[.380 ACP|.380 ACP (9×17mm Kısa 9'lu)]] tabanca fişeği için tasarlandı.
*'''vz. 65''' [[9×18mm Makarov]] fişeği için tasarlandı.
*'''vz. 68''' [[9x19mm Parabellum]] fişeği için tasarlandı. 
1990' larda ise: 
*'''vz. 61 E''' [[.32 ACP]] versiyonu plastik kabza grubu ile çıkardı. 
*'''vz. 82''' 9×18mm Makarov fişeği için ve 113&nbsp;mm namluyla geliştirildi. 
*'''vz. 83''' 380 ACP fişek için geliştirildi. 
*'''CZ-91S''' yarı otomatik adıyla bilinen model açık piyasaya sürüldü, belirtilen kalibrelerde hazırlandı. Vz. 82, vz. 83 ve CZ-91S tabancaları 9&nbsp;mm fişekler alan düz (kavissiz) kutu şarjörler için geliştirildi.

== Kullanıcılar ==
<!--İLK ÖNCE BURAYI OKUYUNUZ: Bu bölüm sadece kaynak belirtilmiş girişler içindir. Lütfen listeye kaynağı belirtilmemiş girişler eklemeyiniz. Teşekkürler.-->

[[Dosya:CZ868 Skorpion.jpg|küçükresim|sağ|Orijinal Škorpion'un [[karabina]] biçimine modifiye edilmiş modeli: '''CZ 868'''.]]

*{{bayrakülke|Afganistan}}<ref name="jones2009">{{Kitap kaynağı |editör1-ad=Richard D. |editör1-soyadı=Jones |editör2-ad=Leland S. |editör2-soyadı=Ness |başlık=Jane's Infantry Weapons 2009/2010 |tarih=27 Ocak 2009 |basım=35.|yayıncı=Jane's Information Group |yer=Coulsdon |isbn=978-0-7106-2869-5}}</ref>
*{{bayrakülke|Angola}}<ref name="jones2009"/>
*{{bayrakülke|Çek Cumhuriyeti}}<ref name="jones2009"/><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.army.cz/scripts/detail.php?id=5081 | başlık = 7,65mm samopal vzor 61 Škorpión &#124; Armáda | yayıncı = Army.cz | tarih =  | erişimtarihi = 22 Nisan 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20090207201124/http://www.army.cz/scripts/detail.php?id=5081 | arşivtarihi = 7 Şubat 2009 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.army.cz/assets/files/9334/zbrane_definit.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=25 Haziran 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20171018081434/http://www.army.cz/assets/files/9334/zbrane_definit.pdf |arşivtarihi=18 Ekim 2017 |ölüurl=hayır }}</ref>
*{{bayrakülke|Mısır}}<ref name="diez2000">Diez, Octavio (2000). ''Handguns: Armament and Technology''. Lema Publications, S.L. ISBN 84-8463-013-7.</ref>
*{{bayrakülke|Endonezya}}: ''[[Kopaska|Komando Pasukan Katak]]'' (Kopaska) taktik dalış grubu ve ''[[Kopassus|Komando Pasukan Khusus]]'' (Kopassus) özel kuvvetler grubu.<ref name="idnvojnik">{{Web kaynağı | url = http://www.hrvatski-vojnik.hr/hrvatski-vojnik/1612007/ind.asp | başlık = Kopassus & Kopaska - Specijalne Postrojbe Republike Indonezije | dil = Hırvatça | yayıncı = Hrvatski Vojnik Magazine | erişimtarihi = 12 Haziran 2010 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20141223210301/http://www.hrvatski-vojnik.hr/hrvatski-vojnik/1612007/ind.asp | arşivtarihi = 23 Aralık 2014 | ölüurl = evet }}</ref>
*{{bayrakülke|Irak}}<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.czechpoint-usa.com | başlık = Czechpoint, Czech Firearms Trivia | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160601175606/https://www.czechpoint-usa.com// | arşivtarihi = 1 Haziran 2016 | erişimtarihi = 25 Haziran 2013 | ölüurl = hayır }}</ref>          
*{{bayrakülke|Libya}}<ref name="jones2009"/>
*{{bayrakülke|Moğolistan}}<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.youtube.com/watch?v=F40nds34MEA | başlık = Mongolian Swat Team | yayıncı = YouTube | tarih = 10 Aralık 2010 | erişimtarihi = 22 Nisan 2013 | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20140131201142/http://www.youtube.com/watch?v=F40nds34MEA&feature=results_video&playnext=1&list=PL509CC3C88790A17D |arşivtarihi= 31 Ocak 2014 | ölüurl = hayır }}</ref>
*{{bayrakülke|Mozambik}}<ref name="diez2000"/>
*{{bayrakülke|Sırbistan}}<ref name="diez2000"/>
*{{bayrakülke|Slovakya}}<ref name="jones2009"/>
*{{bayrakülke|Uganda}}<ref name="jones2009"/>
*{{bayrakülke|Yugoslavya}}<ref name="diez2000"/>

== Ayrıca bakınız ==
*[[Heckler & Koch]]
*[[Heckler & Koch MP5]]

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
*[https://web.archive.org/web/20110430074137/http://www.czub.cz/en/Default.aspx Česká Zbrojovka (Çek Silah Fabrikası)]
*[http://www.heckler-koch.com/en/welcome.html Heckler&Koch] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130630205855/http://www.heckler-koch.com/en/welcome.html |tarih=30 Haziran 2013 }}
*[http://www.czechpoint-usa.com/products/vz-61-scorpions/ Czechpoint] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100802101346/http://www.czechpoint-usa.com/products/vz-61-scorpions/ |tarih=2 Ağustos 2010 }}
*[http://www.zastava-arms.rs/ Zastava Arms] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190701085041/http://www.zastava-arms.rs/ |tarih=1 Temmuz 2019 }}
*[http://www.janes.com/ Jane's Defence and Security News] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070228153854/http://www.janes.com/defence/news/jdi/jdi061128_1_n.shtml |tarih=28 Şubat 2007 }}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Makinalı tabanca]]
[[Kategori:Çekoslovakya yapımı silahları]]