Şuluu Sat
| Şuluu Çırgalool Sat | |
|---|---|
| Doğum | 15 Eylül 1926 Tıva Arat Cumhuriyetinin Uluğhem bölgesi- Çaa-Höl, Kaşpal köyü. |
| Ölüm | 18 Mayıs 1992 |
| Meslek | akademisyen-yazar, dilci |
| Milliyet | Tıva (Türk) |
Kuular Arakçaa (Tıva Türkçesi:Шулуу Чыргал-оол Сат) (15 Eylül 1926 - 18 Mayıs 1992)[1] Tıva Arat Cumhuriyetinin Uluğhem kojuun idaresine bağlı Çaa-Höl beldesinin Kaşpal köyünde doğmuştur. Tıva Türklerinden bilim insanı, ilk Tıva Türk'ü profesörü,[2] filolog, yazar. Tuva Devlet Üniversitesi'nin Tıva dili ve edebiyatı bölümünün kurucusu ve ilk bölüm başkanı.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ş.Ç. Sat 15 Eylül 1926 yılında Tıva Arat Cumhuriyetinin Ulug-Hem kojuunnun Çaа-Hölde Kaşpal denilen yerde doğmuşur.[3][4][5] Küçüklüğü Ürbün, Kaşpal, Doozunnug-Hem, Adannıg-Art, Çiñge — denilen kendi çevresinde geçmiş, uzak yerlerde geçmemiştir. Çaa-Höl'ün yaz okulunda eğitim öğretimine başlamıştır. Çaа-Höl okulundan sonra, Şagaan-Arıg okuluna geçmiştir. 1947 yılında Kızıl şehrindeki V. İ. Lenin adlı birleşik okulunda (şimdi bu okulun adı Kızıldıñ №2 şkolazıdır) bitirmiştir. Okulunu altın madalya alarak mezun olmuştur.
Ş. Sat'ın öğrenim yaşamı Leningrad Devlet Üniversitesi Doğu Bilimleri Fakültesinde devam eder. Üniversiteyi bitirdikten sonra Kaа-Hem kojuunnun Sarıg-Sep orta öğrenimde Tıva dili ve Yurt Edebiyatı öğretmeni olarak öğretmenlik yapar. Bundan sonra ilmi çalışmalarını Tıva Dil Edebiyat Tarih Araştırmaları Enstitüsü'nde devam eder. Bir komisyon ile birlikte «tıva-orus slovarı» (Tıva dili ve Rusça karşılaştırmalı Sözlük) çalışmasını (А.А. Palmbah redaktörlüğüyle) yapar, böylece ilk ilmi eseri yayınlanır.
Pedagoji Anabilim dalı Ulusal Okullar Enstitüsünde yüksek lisansını yaptıktan sonra 1959 yılından sonra, Ş.Ç. Sat Kızıl şehrinin pedagoji enstitüsünde çalışmaya başlar.[6]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Akademik yazarın, 200'ü aşkın çalışması bulunur.
- 1961 yılında «Tıva dılda priçastiyeler» (Tıva dilinde Ortaçlar) adlı konusuyla Yüksek Lisans tezi,
- 1973 yılında «Tıva natsional dıldıñ tıvılganı bolgaş högjüldezi» (Tıva ulusal dilinin teşekkülü ve inkişafı) adlı konusuyla doktora tezini tamamlar.
- «Tıva dıldıñ şinçilep kelgen töögüzünüñ oçerigi»,
- «Amgı literaturlug tıva dıl (fonetika, leksika, morfologiya baza sintaksis» adlı 2 ciltlik kitap
- «Tıva dialektologiya»,
- Eşi Yahudi olan Tıva Türklerinden bilim insanı D.А. Monguş-ile birlikte yazdığı «Sovyet üyede tıva dıldıñ högjüldyezi» (Sovyetler zamanında Tıva dilinin Gelişimi).
- «SSRE ulustarınıñ dıldarı» adlı 4 ciltlik antoloji kitabı
- «Delegey dıldarı» (Dünya dilleri) adlı kitapta Tıva dili hakkında denemeleri, makaleleri.
- Tıva-orus slovarlar (Tıva dili ve Rusça karşılaştırmalı sözlükler),
- Enstitü ve Orta öğrenim okullarına Tıva dili öğretim programları, kitapları.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015.
- ^ İlk Tıva profesörü http://minprom.tuva.ru/about/174[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- K. Mаrt-ооl «Filоlоgiya fаkultеdingе еrtkеn üеlеrimniñ sаktıışkını»[ölü/kırık bağlantı] – Tıva Sosyal Bilimler Enstitüsünün web sayfası
- Sаt Şuluu Çırgаl-ооlоviç. Biyоgrаfisi.[ölü/kırık bağlantı]
- K 85-lеtiyu sо dnya rоjdеniya pеrvоgо prоfеssоrа Tuvı[ölü/kırık bağlantı]
- Şuluu Sаt ve Vlаdimir Оçur 1956 yılında Tıva geleneklik kültürü hakkındaki tema[ölü/kırık bağlantı]
- İlk Tıva profesör – Ş.Ç. Sаt[ölü/kırık bağlantı]