Meşşaîlik

Meşşailik ya da Meşşai okulu, islam felsefesi içinde doğa felsefesinin etkisinden sonra başlayan rasyonalist felsefe eğiliminin sistemli hale gelmesinden oluşan okul anlaşılır. İslamda Aristoculuk oarak bilinen akım olarak da bilinir. #

Aristo'nun arapçaya çevrilmesi, islam düşüncesinde hem meşşailik denilen akımın ortaya çıkmasına hem de atomculuk ve kuşkuculuk dönemlerinin ardından kelam felsefesi denilen rasyonalist eğilimin oluşmasında rol oynamıştır. Özellikle Organon ve Metafizik yapıtlarının ehl-i sünnet öğretisinin gelişiminde temel bir rol oynamış olduğu söylenebilir. Sokrates öncesi felseler ile dinin uyuşmazlığı sözkonusu iken, Aristotales felsefesi, uzun bir aradan sonra da olsa medreselerde okutulabilmiş ve sonuç olarak resmi islam felsefesi olarak şekillenmiştir.

Meşşailik elbette yalnızca Aristo'ya dayanmakta değildir, ayrıca genel anlamda meşşailik, Plotunis'un yorumladığı şekliyle Platon'un öğretilerini de içine alır. Burada bir tür Aristotales ile Platon uzlaştırılması ya da sentezi sözkonusudur denilebilir. Bu kaynaklardan çıkarımlar gerçekleştiren islam düşüncesi, ayrıca özel bir düşünsel atmosfer içinde de yer almaktadır sözkonusu dönemde; gnostisizm, eski Babil öğretisi ve maniciliği birleştiren bir gelenektir (Hermes) sözkonusu olan. Yunan felsefesi bu etkilerle birleştirilince ortaya özgün islam felsefesi denilen süreç çıkmıştır.

Bu felsefenin kendine özgü güçlüklerinin kaynağı da yine burasıdır. Bu güçlükler meşşailik okulunu her zaman meşgul etmiştir. Aristo-Palton uzlaştırma girişimi bu güçlüğün ilkidir. Ayrıca, öncesiz evren ya da doğanın başlangıçsızlığı teorisiyle islamın yaradılış teorisinin uzlaştırılması diğer bir güç sorun olmuştur. Meşşailer ve Kelamcılar bunu farklı yollardan aşmaya çalışırlar. "Sudûr teorisi" denilen bir teoriyle bu sorun giderilmeye çalışılmıştır. Bu arada Mezopotamya'daki sinkretisizm, islam filozoflarını etkileyen, zaten tam oturmamış felsefelerinde karışıklık yaratan başka bir etken olmuştur. Belirlenimci bir görüşe sahip olan Meşşailik okulu, buna rağmen astrolojik görüşün etkilerinden de tamamen kurtulamamıştır.

Göz at

• El-Kindi
• Farabi
• Yahya B.Adî
• İbni Sina
• İşrakilik
• Gazali
• Mutezile
• Kelam felsefesi
• İbn Bacce
• İbn Rüşt
• Tasavvuf felsefesi

Kaynak

• İslam felsefesi /kaynaklar ve etkileri, Hilmi Ziya Ülken, Cem Yayınevi.
• İslam Felsefesi Tarihi, Henry Corbin, İletişim Yayınları.