Keşf

Keşif ya da Osmanlıca’daki söylenişiyle keşf, sufi terminolojide kullanılan bir terim olup, kendisine eklenen sıfat ve adlara bağlı olarak çok değişik anlamlara gelmek üzere kullanılmıştır. Terim sözcük anlamıyla Arapça’da “açığa çıkarma, örtülü olanı açma, gizli olanı meydana çıkarma, perdenin açılması, sezme, tahmin etme” anlamlarına gelir. Daha çok sezgiye ya da ilham olunmaya ilişkin anlamlarda kullanılır. Terimi bu anlamlarda kullananlardan biri olan ünlü Muhyiddin İbn Arabi’ye göre velîler de, bilgileri peygamberlere vahiy getiren meleğin aldığı kaynaktan alabilirler. (sayfa 310)

Sufilikte keşf çeşitleri

Sufi terminolojide, keşf sözcüğüne eklenen ad veya sıfatlarla türetilmiş terimlerden bazıları şunlardır:

• Keşf-i nazari: Kalb gözünün açılması sayesinde, görünmez alemle irtibata başlama. Sufi anlayışa göre, görünür alemden gelen tesirler, kir ve paslar kalb gözünün görünmez alemi görmesine engel olan bir perde oluşturur ki, kişi maddi zevklerin peşinde koşan nefsini terbiye ettiği takdirde bu perde kalkar ve görünmez alemle temasa başlar. Bu teması sağlayabilmiş olanlar için, daha ileri aşamalar sırasıyla, keşf-i nurî, keşf-i ilâhî ve keşf-i ruhani olarak belirtilir.
• Keşf-i manevi: Hakikatlerin soyut yüzünün görülmesi olarak ya da bir başka deyişle, eşya ve olayların ardındaki anlamı idrak etme olarak ifade edilir. Bu, neo-spiritüalist terminolojideki, sezgi ve gözlemlerle olayların dilinden anlayabilme becerisine yakın anlamdaki bir keşftir.
• Keşf-i muhayyel: Haberci rüyalarda görülenlerin insanın hayal gücünün kendine göre bir biçim vermesi (-buna Parapsikolojide renkli cam etkisi denir-) gibi birtakım nedenlerle asli ve özgün hallerini koruyamamış, çeşitli değişikliklere uğrayarak zihne gelmiş oldukları için yoruma gerek duyan keşf.
• Keşf-i havatır: İnsanın zihnine gelenleri ya da kalbinden geçenleri araştırması ve bunlardan hak olanları (doğru olanları) batıl olanlardan ayırt etmesi. Bu, neo-spiritüalizmdeki, vicdan sesini nefsaniyetin sesinden ayırt etmeye yakın anlamdaki bir keşftir.
• Keşf-i zamair: Bir velînin başkalarının kalbinden ve zihninden geçenleri bilmesi. Bu yetenek parapsikolojide “düşünce okuma” adı altında incelenmektedir.
• Keşf-i ahval-ı kubur: Bir velînin ölüm olayı ile bedenlerini terk etmiş olan kimselerin görünmez alemdeki hallerini bilmesi.

Kaynakça

• Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Süleyman Uludağ, Marifet Yayınları,1996,İstanbul (sayfa 310)
• Dharma Ansiklopedi,Dharma Yayınları