Vikipedi:CEE Toplantıları/2016/Basak

27-30 Ağustos tarihleri arasında Dilican'da gerçekleşen Orta ve Doğu Avrupa toplantısında Wikimedia Ermenistan çok iyi hazırlanmıştı, çok güzel ev sahipliği yaptılar. Erivan'a vardığımız gün, Rapsar'la otelin yakınındaki Wikimedia Ermenistan ofisini ziyaret ettik ve çok etkilendik. Darısı Türkiye'deki vikipedistlerin başına...

Ertesi gün Dilican'a gidildi. 3 gün boyunca Sabah 9:00'da başlayıp, gece 22:00'ye kadar süren çok yoğun bir program vardı. Sürekli birbirine paralel iki oturum gerçekleştiğinden iki kişi oturumları paylaşıp hiçbirini kaçırmamayı başardık. Wikimedia projeleri ile ilgili konuşulacak, öğrenilecek, tartışılacak şeyin nasıl olup da hiç bitmediğini görmek şaşırtıcıydı..

Özellikle paylaşmak istediklerim şunlar:

Başak'ın notları

Açılış

Wikimedia Vakfı'ndan Asaf Bartov, açılış konuşmasında daha önce vakfın resmi iletişiminde kullanılan "küresel güney" kavramının "gelişen topluluk" (emerging community) olarak değiştirildiğini açıkladı.

Vakıf, artık hibeler yoluyla destek olmanın yanısıra gelişen topluluklara ihtiyaç duydukları konuda sorunlarını çözmek üzere ülkeye gidip birebir görüşmek, eğitim vermek gibi yollarla destek vermeyi tercih ediyor. Örneğin geçen sene Brezilya’daki kullanıcı grubuna, iletişim ve medya ilişkileri konusunda, Hindistan’da Tamil kullanıcı grubuna wiki teknik becerileri konusunda destek verildi. Bakınız. Vakıf, hiçbir vikipedi hareketinin olmadığı yerde vikipedi topluluğu oluşturmanın işe yaramadığını gördü ve buna kaynak ayırmayacak. “Gelişen topluluk” kavramı, ülkenin ekonomisinden bağımsız bir kavram olarak ele alınacak.

Atölye çalışmaları için en iyi uygulamalar

En yararlı bulduğum oturumlardan birisi: Polonya kullanıcı topluluğundan Krzysztof Machocki'nin “Atölye çalışmaları için en iyi uygulamalar” başlıklı oturumu idi. Düzenledikleri eğitim oturumlarında katılımcıları Vikipedi’de yazmayı öğretme konusundaki yaklaşımlarını anlattı.

Özetle diyor ki; derste Vikipedi maddesi yazmayı öğrenen kimse olmamıştır; vikipedistler ancak kendi kendine “Değiştir” butonunu fark edip tıklayan ve yanlış yapa yapa öğrenen insanlar arasından çıkar. O yüzden atölyelerde katılımcıları madde yazması için yalnız bırakmalı, kendi kendilerine keşfederlerken sorularını yanıtlayarak yardımcı olmalı. Vikipedi’nin nasıl çalıştığına, temel ilkelerinin dair bir giriş yapmak gerek tabi ki. Ancak bu da sunum yaparak olmaz! İnsanlar aslında Vikipedi’yi sandığımızdan daha iyi biliyor; örneğin her konuda Vikipedi maddesi açılmayacağını biliyorlar ama bunu “kaydadeğerlik” şeklinde adlandırmayı bilmiyorlar. Bu yüzden yapılması gereken, ne bildiklerini ortaya çıkaracakları sınıf içi etkinlikler yaptırmak.

Şurada bazı etkinlik örnekleri mevcut.

Çatışma yönetimi

İlk gün katıldığım oturumlardan birisi, hızlandırılmış bir çatışma yönetimi eğtimi idi. Normalde iki günlük bir eğitim ve özellikle hizmetlilere yönelik. Oturumu özetlemek zor ama duygu ve düşünceler arasındaki farkı açıklayan fil-mahut anolojisi çok hoşuma gitti; onu paylaşmak istiyorum.

Özetle, “Duygular fildir, düşünceler mahut (fil bakıcısı). Ormanda çoğunlukla fili yöneten mahuttur ama fil yaralanırsa veya korkarsa mahut kontrolünü yitirir ve fil kaçar, sağa sola saldırır. Gündelik yaşantımızda hepimiz birer mahutuz, kendi filimizi idare etmeye çalışıyoruz; ayrıca pek çok fil ve mahutla çevriliyiz. Güvende olmak için hem kendi filimize hem de çevremizdeki diğer fillere dikkat etmek şart, onları incitmememiz gerek. Kendi filimizi korkutmayan bir şey başkasının filini korkutabilir (Vikipedide kiminin filini imla hataları, kimilerini metnin içindeki siyasi mesajlar, kimilerini telif konularını duyarsızlık, ya da tartışma sayfasındaki alaycı ifade deliye döndürür.) İncinmişliğe tepki şaka ve sarkazmdan başkayıp greve (“bir daha vikipedi’de yazmayacağım”a) kadar gider. İyi bir mahut olmak için ilk yapmamız gereken, hem kendi filimizi hem de çevremizdeki filleri tanımak; hem kendi filimize, hem başkalarının filine saygı göstermek….”

Wikidata

Wikidata (Vikiveri) ile ilgili oturumların ilki, wikidatanın neye yaradığını, niçin oluşturulduğunu açıklamaya yönelikti. Özetle, iki nedenden ötürü wikidata geliştirildi; birincisi şu: Örneğin ben Dilican'a gidince bu şehir hakkında Türkçe Vikipedi'de madde oluşturmak istedim diyelim. Şehrin nüfusu, belediye başkanı ile ilgili bilgileri girerim. Ertesi sene belediye başkanı değiştiğinde büyük ihtimalle bundan haberim bile olmayacak ve Türkçe vikipedide güncelleme yapmayacağım. Vikiveri, işte bu soruna bir çözümdür. Zira Ermenice Vikipedi için birisi yeni bilgiyi mutlaka girecektir. Eğer vikiveri öğesi yaratılır ve vikipedi'ye nüfusu, ismi yazmak yerine Vikiveri'den veri çağırırsam, Vikiveri'de Dilican'la ilgili bilgiler güncellendiği anda Türkçe Vikipedi'de güncellenmiş bilgi olacaktır.

Gelelim ikinci soruna: Diyelim ki Ermeni sanatçılar hakkında bilgiye ihtiyacım var. Bu bilgiyi vikide nasıl bulurum? Ermeni sanatçılar kategorisine bakarım. Fransa'da yaşayan Ermeni sanatçılara ihtiyacım var, ne yapmalıyım? Ermenice viki'de böyle bir kategori var ama İngilizce veya Türkçe Vikide böyle bir kategori yok. Ya Paris'te yaşamış ve artık hayatta olmayan Ermeni sanatçılara ilişkin bilgiye ihtiyacım varsa? Bu soruya hiç bir vikipedi sürümü kolay kolay cevap veremez. Bazı bilgiler aslında vikipedide vardır maddelerin içinde ama tek tek maddeleri okuma dışında o bilgiyi almak pek mümkün değildir. Örneğin kauçuk ihraç eden ülkeler listesi vikide var mıdır? Belki. Bir milyondan az nüfuslu olup da kauçuk üreten ülkeler listesi istesem, bu bilgiyi nasıl alırım? Mümkün değil! (Vikiveri sorgusu ile mümkün)

Peki bu iki soruna çözüm olarak geliştirilen Vikiveri nedir?

1)Vikiveri, yapılandırılmış veridir. Vikilerde yapılandırılmş veri olarak bilgi kutuları mevcut. Maddenin gerisi metinden ibarettir; bilgi, yapılandırılmış olarak verilmez. Wikidata, vikideki veriyi bir formdaki gibi yapılandırmaya çalışır.

2) Vikiveri, bağlantılandırılmış veridir. Bunu anlamak için tanışmak gereken bazı kavramlar var:Statement, iteme, property, value.

Vikiveri'de her şeyin (kişi, duygu, yer, kavram...) karşılığı bir item (öğe?) ve her öğenin karşılığı bir sayfa vardır. Her bir öğe hakkında bilgimiz, bir statement (önerme?) olarak Vikiveri'ye kaydedilir. Önermeler, property (özellik?) ve o özelliğin aldığı "value" ("değer")den oluşur. Veriler işte böylece birbirine bağlanır.

Statement = Item >>Property>> Value

• Item: Her şey olabilir. Örnek Everest Dağı, Marie Curie, İstanbul'un fethi...
• Property (özellik): Yükseklik, bir dağın özelliğidir. Bir doğum tarihi bir kişinin özelliğidir.
• Value (değer): Bir ilişki veya değerdir. Her biri kendi kaynağına sahip farklı karşılıkları olabilir (Everest Dağı'nın yüksekliği farklı kaynaklara göre farklı değerler alır).

Dikkat: Bir şey hem item, hem property olabilir. Yükseklik kavramı bir item'dir ama yükseklik aynı zamanda bir sürü şeyin (örneğin dağların) özelliğidir.

Vikiveri öğeleri oluşturuldu, bunu vikipedi maddelerinde nasıl kullanacağız? Örnek :Los Angeles maddesine (veya herhangi bir maddeye) Los Angeles nüfusunu yazmam gerekti. Burada önce şunlara bakıp öğrenmem gerekiyor: Los Angeles item:Q65 ile ifade edilir; "population" özelliği: P10825. Şimdi maddenin içinde Los Angeles nüfusunun olması gereken yere şunu yazabilirim: {{#property:P1082|from=Q65}} Güncel nüfus (^3.898.747) orada belirecektir! (ve tabi birisi vikiveri öğesini güncellediğinde maddenin içinde de güncellenecektir)

Yarı Türkçe-yarı İngilizce'ye dönüşen notlarımın okuyucu için anlaşılmaz hale geldiğini fark ederek Vikiveri ile ilgili terimlerin Türkçeleştirilmeye ihtiyacı var diyerek burada kesiyorum...

Wikidata-game

...ancak son olarak şu linki paylaşmak isterim:

Vikiveri'de yapacak çok iş var. Eğlenceli hale getirip hızlandırmak için buradaki araçlar mevcut: https://tools.wmflabs.org/wikidata-game/ Evet, hayır butonlarına basarak ardarda br konudaki soruları yanıtlayıp (örneğin xxx yazar xxx dilde eser verdi mi?, xxx bir insan yerleşimi midir? ) hızlıca o özelliklerin o item’lere eklenmesini sağlarsınız. Ya da xxx kadın mıdır erkek midir sorusunu yanıtlarsınız. Ya da eğer bu item cinsiyeti olacak bir item değil ise, o item yanlış bir şekilde “instance of" alanında insan olarak doldurulmuş demektir...wikidata’ya gidip düzeltirsiniz... Ayarlar bölümünde “bana türkçe ve ingilizce sor başka dilde sorma” diye ayar yapabilirsiniz.

Bir soru

... ve bir de oturumda izleycilerin birinden gelen önemli bulduğum şu soruyu ve verilen yanıtı paylaşmak istiyorum:

• Soru: Veritabanı konusunu bilmeyen sıradan, amatör insanların veritabanına bu şekilde müdahalesine izin vermek doğru mudur?
• Yanıt:İnsanların ansiklopedi yazmasına izin vermek ne kadar doğru ise o kadar doğru.

SPARQL Sorgu

https://query.wikidata.org

Standart bir dil olan Sparql dili ile arama yapılıyor. O yüzden karışık. “Largest cities with woman mayors” bu bilgiyi wikidata’dan nasıl alırız? İşte şöyle bir şey:

1. Largest cities with female mayor

SELECT DISTINCT ?city ?cityLabel ?mayor ?mayorLabel WHERE { ?city wdt:P31/wdt:P279* wd:Q515 . # find instances of subclasses of city ?city p:P6 ?statement . # with a P6 (head of goverment) statement ?statement ps:P6 ?mayor . # ... that has the value ?mayor ?mayor wdt:P21 wd:Q6581072 . # ... where the ?mayor has P21 (sex or gender) female FILTER NOT EXISTS { ?statement pq:P582 ?x } # ... but the statement has no P582 (end date) qualifier

# Now select the population value of the ?city # (wdt: properties use only statements of "preferred" rank if any, usually meaning "current population") ?city wdt:P1082 ?population . # Optionally, find English labels for city and mayor: SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "en" . }

Bu dili öğrenmemiz gerek..Bu arama işini basitleştiren çözümler mümkün ama ne kadar basitleştirirsek esnekliği o kadar yitiriyoruz. Bu çok yeni bir şey. Sparql sorgusu yapan insanların sayısı arttıkça bu sorguyu basitleştirmenin yolu bulunacak.

Wikidata Item

Wikipedi maddelerinde yanbarda “Vikiveri öğesi” linki var. Orada ise madde ile ilgili veriler var. Bir kişinin maddesine girdim (Adelaide Hermann), meslek verisinin eksik olduğunu gördüm; vikiveriöğesine bu bilgiyi ekledim (büyücü). Diğer kadın büyücülerin de vikiverisinin eksik olduğunu gördüm. Ne yapmalıyım? Tek tek elle yapmak yerine bir alternatif var: https://tools.wmflabs.org/widar/ sayfasındaki PetScan

Örnek: Adoor Bhashi adlı bir Hintli sinemacının sayfasına girdim. Filmografisinde yüzlerce film var. Aldığı bir en iyi aktör ödülünün şablonu mevcut. Vikiveri sayfasına bu ödülü ekledim. Fakat aynı ödülü almış, o şablonda yer alan başkalarının vikiveri öğesine de bu ödülü aldıklarına dair veriyi eklemek istiyorum. PetScan'de arama yaptığımda 27 sonuç verdi. Sonuçlar arasında ödülün kendi sayfası da var. Onu dışarıda bırakarak özelliği Kerela Devlet Film Ödülü almış diğer 26 aktörün verisine ekliyorum.

Tıp ve Vikipedi

Bu konudaki notlara şuradan ulaşabilirsiniz: Tıp ve Vikipedi

Lightening Talks: Videolar

Bu konuşmalarda videolarla ilgili tavsiye edilen bir aracı paylaşmak istiyorum:

Niye Video yapıp yüklemiyorsunuz commons’a? Commons’a yüklemek zor olduğu için. Çünkü videolar büyük ve bir de mp3, mp4 dosyaları kabul edilmiyor… İngilizce “dance” maddesinde bile bir tane bile video yok. Commons’ta çok fazla videoya ihtiyaç var. Yağmur videosu gibi çok temel şeylere ihtiyaç var. Bir araç mevcut. http://tools.wmflabs.org/videoconvert/index.php Bilgisayarınızdaki videoları .ogg formatına çevirir ve commons’a yükler. Bunu kullanarak video yükleyin lütfen..

Lightening Talks: Lizenzhinweisgenerator

Bu garip isimli araçi telif hakları konusunda bilgilendirme ile ilgili. Şu sayfaya commonstan bir fotoğrafı URL’sini kopyalayıp yazın : https://lizenzhinweisgenerator.de/?lang=en

(örneğin : https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gaupp.JPG )

Size lisans durumu ile ilgili anlaşılır bir bilgi verilecektr. Alman telif hakları yasasına göre bilgi vermekte.Herkes kendi versiyonunu şuradan yararlanarak yaratabilir : https://github.com/wmde/lizenzhinweisgenerator

Lightening Talks: Açıklayıcı Videolar

Açıklayıcı videolar (Explainer Videos), karmaşık bir meseleyi çok çok basit şekilde açıklayan 1-2 dakikalık videolar. Avusturya’da bu videoları geliştiren firma ile işbirliği yapıldı ve bir araç geliştirildi. Mysimpleshow.com'dan erişilebilir. Vikipedi 15. doğumgünü vb. için bu videolardan hazırlandı. Sistem profesyonel bir ses sağlıor (İngilizce); videoları kendinizin seslendirmesi de mümkün. Ayrıca standart sesler ve müzikler de sistemde mevcut, özelleştirilebiliyor.

Hareketin Geleceği

Wikimedia Vakfı'ndan Katherine Mayer, Vakfın planlanan stratejik vizon belirleme süreci hakkında bilgi verdi. Bir ticari firma için strateji belirlemek kolay ama bir global hareket için stratejiden ziyade bir stratejik vizyon belirlemek söz konusu olabilir. Stratejik vizyon, vizyondan farklıdır. Vakfın 2010-2015 yılları için geliştirilmiş, 2010'da oluşturulan bir vizyonu ve hareket planı vardı. Yeni vizyonu belirlemek üzere 2014-2016’da tekrar çalışıldı. Haziranda Esino Lario'da Wikimania sırasında yeni bir stratejik vizyon belirleme gereği üzerinde görüş birliğine varıldı. Hazırlıklar Kasım'a kadar sürecek ve Kasım'da Mütevelli Heyeti'ne sunulacak. Ocak'ta da üzerinde tartışılmaya başlanacak. Vakfın yıllık planı buna stratejiye göre şekillenecek. Topluluklardan görüş alınması söz konusu olunacak. Bu görüş alma sürecinin nasıl gerçekleşmesi uygun olur konusunda görüşüldü. Topluluk içinde tartışılacak somut sorularıng getirilmesi istendi. Stratejik Planla ilgili yapılan çalışmalara ilişkin bilgiye buradan erişilebilir: [:meta:016_Strategy/Draft_WMF_Strategy|2016 Strateji taslağı]]