Doğuştan çarpık ayak
| Club foot | |
|---|---|
| Uzmanlık | Medikal genetik  |
Doğuştan çarpık ayak (Club foot, Clubfoot, Pes Ekinovarus, Yumru ayak) olarak bilinen tek ya da her iki ayakta görülebilen doğumsal bir deformitedir. Kısaca PEV olarak da bilinir. Etkilenen ayak ya da ayaklar bilekten içeri dönük şekildedir. Tedavi edilmez ise kişi ancak bileğinin üstünde ya da ayağının yan tarafına basarak yürüyebilir. Bununla birlikte tedaviyle hastaların çok büyük çoğunluğu çocukluk döneminin ilk yıllarında düzelir.
Ayakta en sık rastlanan doğumsal deformitelerden biridir ve ortalama her 1000 doğumda 1 görülür. Vakaların yarısı her iki ayakta (bilateral) diğer yarısı ise tek ayakta (unilateral)görülür. Erkek bebeklerde, kızlara oranla görülme riski daha fazladır.[1] Tek ayak deformitelerinde, söz konusu ayak diğer ayaktan daha küçük kalabilir.
Bazen tedavisi çok daha basit olan, doktor takibi eşliğinde kendiliğinden de düzelebilen, ana rahminde bebeğin duruşundan kaynaklanan geçici bir pozisyonel şekil bozukluğu olan Metatarsus Adduktus (Postural- pozisyonel PEV ) ile karıştırılabilir.[2]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski Mısır'da deformmiteye ait resimler bulunmakla birlikte ilk yazılı bilgiler MÖ 4. yüzyıl'da Hipokrat tarafından verilmiştir. Hipokrat'ın tedavi yöntemi hasta doğar doğmaz söz konusu deformitenin (cerrahi müdahale olmadan) el ya da bandajlar ile seri şekilde manipülasyonlarla şeklinin düzeltilmesi şeklindeydi.[3] Son 50 yıla gelene kadar çok çeşitli cerrahi olan ve olmayan tedavi yöntemleri uygulanmış olmasına rağmen günümüzde söz konusu deformitenin tedavisinde en yaygın olan yöntem Ponseti metodudur. Bu metot Dr. Ignacio V. Ponseti tarafından 1930'lu yılından beri uygulanmış ve sonuçları 1963 yılında açıklanmış olsa da ancak 2000 yıllarda geniş çaplı kabul görerek uygulanmaya başlanmıştır.[4] Uygulamaya ile başarı oranı tedaviye sadık kalındığında %95 oranı civarındadır.[5]
Nedeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Bilinen kesin bir nedeni yoktur fakat ailede daha önce bu şekilde doğmuş bir vaka var ise, diğer bireylerde karşılaşılma ihtimali yükselmektedir.
Teşhis
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Doğum sonrası çıplak gözle fark edilebilir şekilde ayakta deformite mevcuttur. Bazı vakalarda bebek anne karnındayken 20. haftadan sonra yapılan ultrason muayenelerinde de tespit edilebilmektedir. Kesin tanı için daha ileriki haftalar veya bebeğin dünyaya gelmesi beklenebilir.
Tedavi Yöntemleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Deformite anne karnında tespit edilmiş olsa dahi bebek dünyaya gelmeden yapılabilecek herhangi bir müdahale yöntemi yoktur. Bebek dünyaya geldikten sonra en kısa sürede tedaviye başlanmalıdır. Bugüne kadar uygulanmış ana tedavi yöntemleri aşağıdaki şekilde 3 ana başlıktadır. Fakat bu yöntemlerden en yaygın olanı ve Amerikan Ortopedik Cerrahlar Akademisi tarafından da ilk uygulanacak yöntem olarak önerilen Ponseti metodudur.[6]
Bütün bu tedavinin bu metot konusunda eğitim almış ve tecrübeli ortopedi doktorları tarafından uygulanmalıdır. Ayrıca tedavinin başarısı ailenin bu tedaviye sıkı sıkıya bağlı olması ile de direkt ilgilidir.
Cerrahi Yöntem
[değiştir | kaynağı değiştir]2000'li yıllardan önce oldukça yaygın olan tedavi yöntemi idi. Daha sonraları Ponseti metodu gibi daha yüksek başarı sağlayan tekniklerden sonra ilk uygulanan tedavi olma seçeneği oldukça azaldı. Deformitenin dirençli pev olarak da adlandırılan düzelmenin tam olarak sağlanmadığı vakalarında veya bu deformiteye başka deformitelerin de eşlik ettiği durumlarda halen uygulanmaktadır.
Ponseti metodu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu metot Dr. Ignacio V. Ponseti tarafından doktorluk yaptığı dönemde eski cerrahi yöntemlerin uzun vadeli başarısızlıklarına karşı olarak, var olan manipülasyon teknikleri geliştirilerek uygulanmış ve ancak emekli olduktan sonra 1996'da "Congenital Clubfoot: Fundamentals of Treatment" kitabını yayımladıktan sonra dünya çapında kabul görmüştür.[7]
metot genel olarak bebeğin dünya da gelmesinden 1 ya da 2 hafta sonra başlar ve her hafta alçı değiştirilerek 5 ile 7 hafta arasında ayağının manipülasyonu şeklinde devam eder. Alçılar parmak uçu açıkta kalacak şekilde diz kapağının üstüne kadar yapılır. Sonrasında birçok vakada "aşilotomi" denilen ve genelde lokal anestezi ile yapılan aşil tendonunun hafif kesilmesi şeklinde bir operasyon gerçekleştirilmesi gerekir.Bu operasyon sonrasında ayak 2-3 haftalık bir alçıya alınır. Bu alçının da çıkarılması sonrasında ortez denilen ve iki ayakkabının ortasından demirle bağlı olduğu özel bir ayakkabı kullanılır.Ayakkabılar belirli bir açı ile giydirilir. Bu ayakkabı genelde ilk 3 ay boyunca günde 23 saat bebeğin ayağında kalır. 3 aylık dönem sonunda ise bu süre genelde gece-gündüz uykularında ve sonrasında ise sadece gece uykularında giyilecek şekilde 3-4 yaşlarına kadar kullanılır.
Fransiz metodu
[değiştir | kaynağı değiştir]Ponseti metodu gibi cerrahi olmayan yöntemlerden biridir.Fransız fizyoterapi metodu olarak da bilinir. Bu alanda özellikle eğitim almış bir fizyoterapist tarafından bebeğin ayağına önce masaj yapılır ve sonrasında gereken pozisyonda ayak bandajlanır.Bu masaj terapisi ve bandajlama günde bir saat şeklinde haftada 3-5 gün yapılarak 3 ay boyunca devam ettirilir. Bu süre boyunca uygulamaya göre günde 1-2 saat banyo ve derinin hava alması ihtiyacı için ayak açık bırakılır. Bu yöntemde de genelde 3 aylık dönem sonrasında aşilotomi operasyonu gerekebilir.Bebek yürümeye başladığında bandajlama bitirilse de bu süre içerisinde masaj tekniğini öğrenen aile 2-3 yaşına kadar masajları devam ettirir.[6]
Botox
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu tedavi son 10 yılda başlarda deneysel olarak uygulanmaya başlanmış olmak ile birlikte henüz çok fazla yaygınlaşmamıştır. Tedavide yine Ponseti metodunda olduğu gibi ayak istenen pozisyona getirilene kadar alçı ile manipüle edilir. Sonrasında ise aşilotomi operasyonu yerine baldır kasına Botox enjekte edilir. Enjekte edilen Botox bir hafta içinde aşil tendonunu yumuşatır. Bu yumuşama ortalama 3-6 hafta kalıcı olur ve bu süre içinde yine haftalık olarak 4 ila 6 arası tekrar manipülasyon uygulanır. Sonrasında yine Ponseti metodunda olduğu gibi özel ayakkabı giyidirilmeye devam edilir.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Clubfoot Overview" (PDF). The Patient Education Institute, Inc. 28 Nisan 2011. s. 1. 12 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
- ^ "http://www.posna.org - Metatarsus Adductus". 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
|başlık=dış bağlantı (yardım) - ^ "http://www.nlm.nih.gov/". U.S. National Library ofMedicine. 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
|başlık=dış bağlantı (yardım) - ^ "http://www.ponseti.info/". Ponseti International. 1 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
|başlık=dış bağlantı (yardım) - ^ The New York Times (23 Ekim 2009). "Ignacio Ponseti, Hero to Many With Clubfoot, Dies at 95". 26 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
- ^ a b Amerikan Ortopedik Cerrahlar Akademisi-ClubfootClubfoot http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=A00255 12 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "http://www.nlm.nih.gov/". U.S. National Library of Medicine. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
|başlık=dış bağlantı (yardım) - ^ "BC Children's Hospital" (PDF). BC Children's Hospital British Columbia, Canada. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2014.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ponseti International Vakfı Sitesi 22 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Kişisel bir web sitesi 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- Ponseti metodu Hakkında Bilgi Notu 1 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- Ponseti, Ignacio (1996). Congenital Clubfoot: Fundamentals of Treatment. Oxford, Oxfordshire: Oxford University Press. ISBN 0-19-262765-1.
| Sınıflandırma | |
|---|---|
| Dış kaynaklar |