Vela (takımyıldız) sayfasının kaynağını görüntüle

{{Hakkında|bir takımyıldız|Yapay uydu programı|Vela (uydu)}}
{{Takımyıldız bilgi kutusu
| isim              = Vela
| kısa              = Vel
| genitive          = Velorum
| sembol            = [[Yelken]]ler
| sağ_açıklığı      = {{SAG|9}}
| dik_açıklığı      = {{DIA|-50}}
| alan              = 500
| alan_sıra         = 32
| anayıldızsayı     = 5
| bfyıldızsayı      = 50
| yılgezsayı        = 7
| enyakınyıldız     = [[Luhman 16]]
| yıldızmesafe      = 6,5
| yakınyıldızsayı   = 0
| yıldız_sayısı     = 5
| en_parlak_yıldız  = [[Gama Velorum|γ Vel]]
| en_parlak_kadir   = 1,83
| messiersayı       = 0
| meteor_yağmurları = [[Delta Velidler]]<br />[[Gama Velidler]]<br />[[Puppid Velidler]]
| çevreleyen        = [[Antlia (takımyıldız)|Pompa]]<br />[[Pyxis (takımyıldız)|Kumpas]]<br />[[Puppis (takımyıldız)|Pupa]]<br />[[Carina (takımyıldız)|Karina]]<br />[[Centaurus (takımyıldız)|Erboğa]]
| latmax            = [[30. kuzey enlemi|30]]
| latmin            = [[Güney Kutbu|90]]
| ay                = Mart
| notlar            = 
}}

'''Yelken takımyıldızı''' ([[Latince]]: '''Vela'''), [[Güney Göksel Yarımküre]]de yer alan bir [[takımyıldız]]dır. ''Vela'' adı Latincede gemi [[yelken]]leri anlamına gelir. Bu isim, daha önceki takımyıldız adlandırmalarında bir gemi olarak tasavvur edilen ''[[Argo Navis]]'' takımyıldızının yelkenini oluşturan parçası olmasından ötürü verilmiştir. Argo Navis daha sonra [[Carina (takımyıldız)|Karina]], [[Puppis (takımyıldız)|Pupa]] ve Yelken takımyıldızı olarak üç bölüme ayrılmıştır. [[Görünür büyüklük|Görünür büyüklüğü]] 1,8 olan en parlak yıldızı, bileşenlerinden biri gökyüzündeki en yakın ve en parlak [[Wolf-Rayet yıldızı]] olan sıcak mavi çoklu yıldız [[Gama Velorum]]'dur. [[Delta Velorum|Delta]] ve [[Kappa Velorum]] yıldızları, [[Epsilon Carinae|Epsilon]] ve [[Iota Carinae]] ile birlikte "Sahte Haç" olarak bilinen bir [[asterizm]]i oluşturur. 1,95 büyüklüğe sahip Delta ise aslında üçlü veya beşli bir yıldız sistemidir.

== Tarihçe ==
[[Argo Navis]], 2. yüzyılda yaşamış astronom [[Batlamyus]]'un listelediği 48 klasik takımyıldızdan biriydi ve [[Yunan mitolojisi]]nde [[İason]] ve [[Argonotlar]]ın [[Altın Post]]'u aramak için kullandıkları ''[[Argo (gemi)|Argo]]'' gemisini temsil ediyordu. Alman kartograf [[Johann Bayer]], bu takımyıldızı 1603 tarihli ''[[Uranometria]]''{{'}}sında tasvir etti ve yıldızlarına Alfa'dan Omega'ya kadar [[Bayer belirtmesi|Bayer belirtmeleri]] verdi, fakat takımyıldız Kuzey Yarımküre'den tam olarak görünür olmadığı için haritası hatalıydı.<ref name=wagman/>

Argo, 1752'de Fransız astronom [[Nicolas Louis de Lacaille]] tarafından daha doğru bir şekilde haritalandı ve Carina (omurga), Vela (yelkenler) ve Puppis (kıç güvertesi) olmak üzere alt bölümlere ayrıldı. Bu bölünmeye rağmen Lacaille, Argo'nun Bayer belirtmelerini korudu. Bu nedenle Karina, başlangıçta Argo Navis'e atanmış Alfa, Beta ve Epsilon'a sahipken, Yelken'in en parlak yıldızları Gama ve Delta, Pupa'nın en parlak yıldızı ise Zeta'dır ve diğer yıldızlar buna göre devam eder.<ref name=wagman/>

== Özellikler ==
[[Dosya:Constellation Vela.jpg|küçükresim|sol|Vela (Yelken) takımyıldızı, çıplak gözle görülebildiği şekliyle.]]

Yelken takımyıldızını kuzeyde [[Antlia (takımyıldız)|Pompa]] ve [[Pyxis (takımyıldız)|Kumpas]], kuzeybatıda [[Puppis (takımyıldız)|Pupa]], güney ve güneybatıda [[Carina (takımyıldız)|Karina]] ve doğuda [[Centaurus (takımyıldız)|Erboğa]] takımyıldızları çevreler. 500 derece karelik bir alan kaplayan Yelken, büyüklük açısından [[Takımyıldızlar dizini|modern 88 takımyıldız]] arasında 32. sırada yer alır. [[Uluslararası Astronomi Birliği]] tarafından 1922'de kabul edilen takımyıldızın üç harfli kısaltması "Vel" dir.<ref name="pa30_469"/>

[[Eugène Joseph Delporte|Eugène Delporte]] tarafından 1930'da belirlenen resmi takımyıldız sınırları, 14 parçadan oluşan bir çokgen ile tanımlanır. [[Ekvatoral koordinat sistemi]]nde bu sınırların [[sağ açıklık]] koordinatları {{SAG|08|13,3}} ile {{SAG|11|05,5}} arasında, [[dik açıklık]] (deklinasyon) koordinatları ise {{DIA|-37,16}} ile {{DIA|-57,17}} arasında yer alır.<ref name="boundary"/>
{{clear left}}

== Öne çıkanlar ==
=== Yıldızlar ===
Bu takımyıldızın en parlak yıldızı [[Gama Velorum|γ Velorum]] 1,75 kadir [[görünür parlaklık|parlaklığında]] bir [[süperdev]]dir. Bu yıldız aslında, ana bileşeni gökyüzündeki en parlak [[Wolf-Rayet yıldızı]] olmasıyla meşhur olan beş yıldızdan oluşan bir [[yıldız sistemi]]dir. Bu yıldıza kimi zaman, astronot [[Roger Chaffee]]'nin adının tersten yazılışı olarak "Regor" da denilir.

=== Sahte Haç ===
Sahte Haç [[Delta Velorum|δ Velorum]], [[Kappa Velorum|κ Velorum]], [[Iota Carinae|ι Carinae]] ve [[Epsilon Carinae|ε Carinae]] yıldızlarının oluşturduğu bir yıldız desenidir. Bu adlandırmanın sebebi, bazen [[Crux (takımyıldız)|Güneyhaçı takımyıldızıyla]] karıştırılması ve yıldızlara bakarak [[seyrüsefer|yön bulmada]] hatalara sebep olmasıdır.

=== Derin uzay nesneleri ===
Yelken takımyıldızı bölgesindeki ilgi çekici nesnelerden biri [[NGC 3132]] (diğer adıyla, ''Güneyin Halka Bulutsusu'') [[gezegenimsi bulutsu]]su, bir diğeri [[Yelken Süpernova Kalıntısı]]dır. Bu kalıntı, Dünya'dan 10.000 yıl önce görüldüğü düşünülen bir [[süpernova]]dan arta kalan bir bulutsudur. Ayrıca bu kalıntı, optik olarak belirlenmiş ilk [[atarca]]yı da barındırır.

[[Gum Bulutsusu]] belirsiz bir salma bulutsusudur. Bir milyon yıl önce gerçekleşmiş bir süpernovanın kalıntısı olduğu düşünülmektedir.

== Kaynakça ==
{{Kaynakça|refs=

<ref name=wagman>{{kitap kaynağı  | soyadı = Wagman  | ad = Morton  | yıl = 2003  | başlık = Lost Stars: Lost, Missing and Troublesome Stars from the Catalogues of Johannes Bayer, Nicholas Louis de Lacaille, John Flamsteed, and Sundry Others  | yayıncı = The McDonald & Woodward Publishing Company  | konum = Blacksburg, Virginia  | isbn = 978-0-939923-78-6 |sayfalar=83, 315–19}}</ref>

<ref name="pa30_469">{{dergi kaynağı | soyadı=Russell | ad=Henry Norris | başlık=The New International Symbols for the Constellations | dergi=Popular Astronomy | cilt=30 | sayfa=469 | bibcode=1922PA.....30..469R | yıl=1922 }}</ref>

<ref name="boundary">{{Dergi kaynağı | başlık=Vela, constellation boundary | dergi=The Constellations | yayıncı=International Astronomical Union | url=https://www.iau.org/public/themes/constellations/#vel | erişim-tarihi=6 Ekim 2013 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20210113221140/https://www.iau.org/public/themes/constellations/#vel | arşivtarihi=13 Ocak 2021 | ölüurl=hayır }}</ref>

}}

{{Commons|Vela}}
{{Yelken'deki yıldızlar}}
{{Takımyıldızların listesi}}
{{Otorite kontrolü}}
{{Astronomi koordinat|09|00|00|-|50|00|00|10}}

[[Kategori:Yelken takımyıldızı]]
[[Kategori:Gökbilim asterizmleri]]