Sophene Krallığı
Sophene Krallığı (Ermenice: ԾԸփք, roman: Tsop'k', Antik Yunanca: Σωφηνή, roman: Sōphēnḗ),[1] Helenistik dönemde Antik Ermenistan ile Suriye arasında yer alan bir krallıktı.[2]
Orontid hanedanı tarafından yönetilen krallık, kültürel olarak Yunan, Ermeni, İran, Suriye, Anadolu ve Roma etkisindeydi.[1] MÖ 3. yüzyılda kurulan krallık MÖ 95'te Artaksiad kralı II. Tigran tarafından fethedilerek imparatorluğunun bir parçası yapılana kadar bağımsızlığını korumuştur.[3]
Krallığın hüküm sürdüğü bölge günümüzde Elazığ ile Palu arasında kalmaktaydı.[4]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sophene Krallığı, Ahameniş Kralı II. Artaserhas'ın (MÖ 404-358) damadı olan Baktriyalı bir soylu olan I. Orontes'in soyundan gelen İran kökenli[5] Orontid Hanedanı tarafından yönetiliyordu.[6] Yunan yazar Strabon'un Coğrafya adlı eserinde belirttiğine göre; Sophene ilk olarak Seleukos kralı III. Antiohos (MÖ 222–187) tarafından hükümdar olarak atanan Zariadres yönetimi altında ayrı bir krallık olarak ortaya çıktı. Ayrıca III. Antiohos'un Romalılara karşı yenilgisinin ardından Zariadres'in bağımsızlığını ilan ettiğini de ekleyen bu rapor,[7] epigrafik ve nümizmatik kanıtlarla şiddetle çelişmektedir.[6][8]
Sophene, büyük olasılıkla MÖ 3. yüzyılda, Yakın Doğu'daki Seleukos etkisinin giderek azalması ve Orontid hanedanının birkaç kola bölünmesi sırasında ayrı bir krallık olarak ortaya çıktı. Farklı bir Orontid koluna ait üç hükümdar, I. Sames I. Arsames ve Xerxes, Büyük Ermenistan'ın batı kısmını, belki de Kommagene'den Arzanene'ye kadar yönetiyorlardı.[9] Zariadres'in ölümünün ardından oğlu I. Artaxias, veraset haklarına dayanarak Sophene'yi yönetme hakkını talep etti. Artaxias, Kapadokya Krallığı ile olan diplomatik ve muhtemelen hanedan bağları sebebiyle krallığının bağımsızlığını korumayı başardı. Zariadres'in bilinen üç halefi vardır. Bu halefler Mithrobouzanes, Arkathias ve Arsakes'tir.[10]
Krallığın başkenti, Diyarbakır'ın kuzeyinde, Dicle Nehri üzerinde, Eğil yakınlarındaki Carcathiocerta'ydı. En büyük yerleşim yeri ve şehir vasıflarını taşıyan yer ise daha kuzeyde bulunan Arsamosata'ydı. Arsamosata, MÖ 3. yüzyılda kuruldu ve muhtemelen MS 13. yüzyılın başlarına kadar varlığını sürdürdü.[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Marciak 2017, s. 77.
- ^ Marciak 2017, s. 61.
- ^ Marciak 2017, s. 95.
- ^ Lacey 2016, s. 109.
- ^ Facella 2021; Sartre 2005, s. 23; Strootman 2020, ss. 205, 210; Michels 2021, s. 485; Toumanoff 1963, s. 278; Garsoian 2005; Gaggero 2016, s. 79; Russell 1986, ss. 438–444; Drower et al. 2021; Olbrycht 2021, s. 38; Ball 2002, ss. 31, 436; Canepa 2015, s. 80
- ^ a b Facella 2021.
- ^ Marciak 2017, ss. 113, 117.
- ^ Marciak 2017, s. 123.
- ^ Marciak 2017, s. 157.
- ^ Marciak 2017, s. 158.
- ^ Sinclair 1989, ss. 112, 196, 358.