Safevî-Kızılbaş tarihi sayfasının kaynağını görüntüle

{{Diğer anlamı|Kızılbaş}}
{{Şiilik|Tarih}}
'''Safevî-Kızılbaş tarihi'''; [[Safevîler]] adlarını bir [[Sünnî]] olan Sultân’ûl-[[Halvetiyye|Halvetî]]<ref>[[Abdülbaki Gölpınarlı]], [[Türkiye]]'de [[Mezhep]]ler ve [[Tarikât]]lar, İnkılâp Yayınevi, 1997.</ref> [[Zahid Gilani]]’nin kızı “Bibi Fâtıma” ile evlenen ve böylece Gilani’nin vefâtından sonra da kendi adıyla anılan [[Safeviyye|Safevî Tarikâtı]] kuran [[Safiyüddin Erdebilî]]’den almaktadır. [[Şeyh Cüneyd]] devrinde [[Şiî]]liğin “[[İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye]]/[[Onikicilik]]” [[mezheb]]ini resmen benimseyen [[Safeviye Tarikatı|Safevî’îyye Tarikâtı]], [[Şeyh Cüneyd|Cüneyd]]’in torunu [[Şah İsmail Hatai|İsmâ‘il]] zamanında kurulan [[Safevî Devleti]]’nin de altyapısını oluşturdu.

== Kızılbaş ve Safevîler ==
[[Şah İsmail Hatai|İsmâ‘il Safevî]]’nin himâye altına almak istediği ''“Anadolu Alevîleri”'' [[Çaldıran Muharebesi]] esnasında aralarındaki mezhebî akrabalıktan dolayı [[Safevîler]]’e destek verdiler. [[Safevî]] ordusundaki askerler, kafalarına [[Şah İsmail Hatai|İsmâ‘il]]’in babası [[Şeyh Haydar]]’ın icâdı olan ve [[On İki İmâm]] [[inanc]]ını anımsatmak maksadıyla ''“On İki kıvrımılı - kızıl renkli kumaş ile sargılanan mihverler”'' takmalarından ötürü de ''“[[Kızılbaş]]”'' olarak adlandırıldılar.
{{ayrıca bakınız|Şeyh Cüneyd|Şeyh Haydar|Kızılbaşlar|Şah İsmail Hatai|Safevî Devleti}}

=== Kızıllar ''(Muhammira)'' Mezhebî’nin kökenleri ===
{{Ana|Emevîler devrinde Alevîler|Muhammed bin Hânifîyye|Keysanîyye|Ebû Mûslim Horasanî|Sinbâd}}
“[[Muhammira]] ''(Kızıl-Giyinenler Fırkası)'' [[Mezheb]]i”, [[El-Mukannaʿîyye]], [[Hûrremdîn’îyye]] ve Kûl’îyye gibi aslen ''“[[Mazdek]]çî”'' olan fırkalar tarafından oluşturulan mezheplerin mensuplarını tanımlamada kullanılan bir ortak üst kimlik tâbiriydi. [[Hûrremdîn’îyye]] [[mezheb]]i ise aslen [[Azerî]] ve [[Türkmen]] boylarından oluşan “[[Babek Ayaklanması|Bâbek’îyye]]” ve “[[Mazyâr’îyye]]” fırkalarından müteşekkildi. ''[[Bû’ Müslim’îyye]], [[Muhammira]] ve İshâk et-Türk’îyye'' gibi hep [[Türkler]]’den oluşan bu [[mezhep]]lerin tamamı “[[Rizâm’îyye]]” mezhebinin uzantıları olup “Riyâh’îyye” fırkası ile birlikte [[Râvend’îyye]]’nin taraftarlarından müteşekkil olan mezheplerdi. Bu mezheplerin hepsinin ortak yanlarıysa i’tikaden [[Mücessime]]’den olmaları ve “Muhtâr’îyye”, “Hâşim’îyye”, “Kebr’îyye” mezhepleri gibi [[Ghulat-i Şîʿa]]’dan olan ve ''[[Ali]]’nin oğullarından [[Muhammed bin Hanifîyye]]’nin ulûhiyetini esas alan “[[Keysân’îyye]]” [[mezheb]]inden türeyen kollar'' olmalarıydı.<ref>Mustafa Öz, ''Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü,'' Ensar Yayıncılık, İstanbul, 2011. ''([[Keysân’îyye]] (Muhtâr’îyye/Keysân’îyyet-ûl-Hullas, Hâşim’îyye (Harb’îyye, Muâv’îyye/Cennâh’îyye (Hâris’îyye), Beyân’îyye), [[Râvend’îyye]] ([[Rizâm’îyye]] ([[Bû’ Müslim’îyye]] ([[Sinbâd’îyye]], Berkûk’îyye, Havâl’îyye), [[Muhammira]] ([[Mukannaʿîyye]], [[Hûrremdîn’îyye]] ([[Babek Hürremi|Bâbek’îyye]], [[Mazyâr’îyye]], [[Kızılbaşlar]]), Kûl’îyye), İshâk et-Türk’îyye), Riyâh’îyye), Kebr’îyye) [[Mezhep]]leriyle alâkalı maddeler).''</ref>
{{Ayrıca bakınız|Abbâsîler devrinde Alevîler|Hâşim el-Mukannaʿ|Hûrremîyye|Babek Hürremi|Babek Ayaklanması}}
[[Dosya:Sheikh-safi tomb.JPG|küçükresim|upright=1.36|[[Safeviyye|Safev’îyye]]’nin kurucusu [[Safiyüddin İshak|Safî’ûd-Dîn İshâk Erdebilî]]’nin [[Türbe]]si.]]

=== Karakoyunlular’ın Safev’îyye Tarikâtı’nın i’tikadî eğilimleri üzerindeki tesirleri ===
{{Ana|Karakoyunlular|Cihan Şah|Şirvanşahlar|Akkoyunlular|Uzun Hasan}}
İran’da zamanın en güçlü hanedanı olan [[Karakoyunlu]] hükûmdârı [[Cihan Şah]] [[Şeyh Cüneyd]]’e [[Erdebil]]’i terk etmesini aksi takdirde şehri yakıp yıkacağını bildirmişti.<ref name="savoryeiref">RM Savory, ''Safavids'', ''Encyclopedia of Islam'', 2. baskı.</ref> Bu hâdise üzerine [[Şeyh Cüneyd]], [[Karakoyunlular]]’ın hasımları olan [[Akkoyunlu]] [[Uzun Hasan]]’dan sığınma talebinde bulunmuş ve daha sonra da [[Uzun Hasan]]’ın kızkardeşi “Hatice Begüm” ile evlenerek bu ilişkiyi bir akrabalığa dönüştürmeyi başarmıştı. [[Şeyh Cüneyd]]’in [[Şirvanşahlar]] üzerine düzenlenen bir seferde ölümü üzerine yerine geçen oğlu [[Şeyh Haydar]] da, [[Uzun Hasan]]’ın [[Trabzon Rum İmparatorluğu]] Prensesi Theodora Despina Hatun’dan olan kızı “Martha Âlemşâh Begüm”<ref name="Anthony Bryer 1975">Anthony Bryer. "Greeks and Türkmens: The Pontic Exception", ''Dumbarton Oaks Papers, Vol. 29'' (1975), Appendix II - Genealogy of the Muslim Marriages of the Princesses of Trebizond</ref> ile evlendi. Bu evlilikten doğan [[Şah İsmail Hatai|İsmâ‘il]] ise daha sonra [[Safevî Devleti]]’ni kurdu. [[Uzun Hasan]]’ın	“Pontus Rum Prensesi Theodora Despina Hatun”<ref>Peter Charanis. "Review of Emile Janssens' ''Trébizonde en Colchide''", ''Speculum'', Vol. 45, No. 3  (July 1970), p. 476.</ref> ile evlendirilmesinin sebebi ise Theodora Despina’nın babası [[IV. İoannis (Trabzon imparatoru)]]’un kendi ülke toprakları olan [[Trabzon Rum İmparatorluğu]]’nun Osmanlı istilâsından korunması için [[Uzun Hasan]]’nın yardımına muhtaç olmasıydı.<ref>Anthony Bryer, ''open citation'', p. 136.</ref>
{{Ayrıca bakınız|IV. İoannis (Trabzon imparatoru)|Trabzon Rum İmparatorluğu}}

=== Akkoyunlu Şiî Hükûmeti devrinde Anadolu’da Alevîlik hareketleri ===
Sekizinci hicrî asırda [[Anadolu]] hemen hemen tamamıyla [[Şiî]] bir hüviyete bürünmüştü. Harezm’den geri dönen aşîretler, asırlar boyunca çeşitli mezhep mücadelelerinden bitâp düşmüş bir çevrenin sâhip olduğu i’tikadları da beraberlerinde getirmişlerdi. [[İlhanlılar]]’ın yıkılması ve Moğol saraylarında yaşayan Şiî ulûlarının buralardan tardedilmelerinden sonra Diyâr-ı Bekir Türkmen Beyliği’nin oluşumuna kadar geçen süre zarfında bu aşîretler bağımsız olarak yaşamlarını sürdürmüşlerdi.
[[Dosya:Safavid-star.png|küçükresim|upright=0.91|[[İsfahan]]’da Şâh Camiindeki [[Safevîyye]]’nin işareti olan [[Safevî Devleti|Safevî]] Yıldızı.]]
Diyâr-ı Bekir Türkmen Beyliği’nin “[[Akkoyunlu]] Aşîreti” tarafından kurulması üzerine [[İlhanlı]] ve [[Moğollar|Moğol]] saraylarını terk eden [[Şiî]] âlimleri bu topraklara sığındılar. Çünkü [[Akkoyunlu]]  Hükûmeti [[Şiî]]liği resmî mezhebi olarak kabuletmişti. H. 837 / M. 1434 tarihinden sonra [[Şiîlik]] olanca gücüyle [[Anadolu]]’daki intişarına devam etmekteydi. H. 892 / M. 1487 yılında [[Karakoyunlular]] [[Akkoyunlular]] tarafından mağlûp edilince ülkeleri ellerinden çıktı. Bilâhare [[Akkoyunlular]] da H. 907 / M. 1502 tarihinde Nahçivan civarında [[Şah İsmail Hatai|İsmâ‘il Safevî Hatai]] ile giriştikleri meydan muharebesini kaybederek tarih sahnesinden silindiler.
{{Ayrıca bakınız|Moğollar|İlhanlılar|Şiîlik|Karakoyunlular|Akkoyunlular}}

=== Şîʿa’nın resmî devlet mezhebi haline dönüşmesi ===
On dördüncü asırda, “Ali bin Şehâb’ed-Dîn-i Hemdânî” ve “Lûtf’ûl-Lâh Nişaburî” ile [[Hurûfî]]liğin kurucusu olan “Fadl’ûl-Lâh Ester-Âbâdî” Anadolu’da [[Râfızî]]liğin yayılmasında en etkin rolü oynayan şahsiyetlerin başında gelmektelerdi. [[Sünnî]] [[Timur]] Hükûmeti’nin varisi olan “Şâh-Rûh” uygulamaya koyduğu en şiddetli tedbirlere rağmen bu cereyanın önünü almakta bir başarı sağlayamıyordu. Sonunda, H. 857 / M. 1453 yılında İran’daki dînî hâkimiyet bilûmum “[[Şia|Şîʿa]]” [[mezhep]]lerinin üstünlüğü altına girdi. [[Safevî Tarikâtı]] pîri ve ayni zamanda [[Somuncu Baba|Şeyh Hâmid Hâmid’ûd-Dîn-i Aksarayî]]’nin de [[mürşid]]i olan Hoca Âlâ’ed-Dîn-i Âli’nin devrinde [[Bâtınîlik]] [[Safev’îyye]] [[tarikât]]ının bünyesine girdi. Bunun oğlu olan “Şeyh Şâh” nâmıyla ünlenen “Şeyh İbrahim” zamanında ise [[Safevi Tarikatı]]’nın mâli yapısı epey güçlenmişti. [[Şiî]] [[Karakoyunlu]] hükümdarı [[Cihan Şah]]’ın tehditleri neticesinde İbrahim’in oğlu [[Şeyh Cüneyd]] devrinde [[Karakoyunlular]]’ın himâyesi altına giren [[tarikât]], bu yönetimin idaresi altında iken [[Şia|Şîʿa]]’nın “[[İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye]]/[[Onikicilik]]” [[mezheb]]ini resmen kabul etmek zorunda kaldı. Bilhassâ Keyumers’in girişimleri neticesinde Rüstemvârlar’ın hâkimiyetleri altında bulunan bölgelerde [[Şiîlik]] tam mânasıyla resmîyyet kazandı.<ref>''Ateşgede,'' Sayfa 346.</ref>
{{Ayrıca bakınız|Karakoyunlular|Cihan Şah|Şeyh Cüneyd|Safevî Tarikâtı|Bâtınîlik}}

=== Şiîler’in kurduğu Safevî Hükûmeti devrinde Anadolu’daki “Şîʿa-i Bâtın’îyye” hareketleri ===
[[Akkoyunlular]] çökmesi üzerine [[Şah İsmail Hatai|İsmâ‘il Safevî]] önce [[Tebriz]]’i kendisine payitaht edindi ve sonra da buradan İran’ın tamamının fethine başladı. Dokuzuncu hicrî asrın [[Şiî]]’ûl-[[Mezhep]] [[mutasavvıf]]ları arasında seçkin bir yere sâhip olan “Hoca Ahmed Hitlânî” ve onun baş müridi olan “Seyyid Muhammed Nûrbahş” [[Safevîler]]’in ortaya çıkmasında çok mühim gayretler sarfederek başlıca rolü üstlendiler.
{{Ayrıca bakınız|Şiîlik|İmâmet (Şia i'tikadı)|İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye|İmâmet (İsnâ'aşerîyye i'tikadı)|Safevî Devleti}}

==== Nûrbahş’ın Mehdi ilân edilmesi hâdisesi ====
Nûrbahş’ın Mehdiliğini ilân ederek büyük bir ihtilâlin çıkmasına sebebiyyet veren “Hoca İshâk Hitlânî” Timur’un oğlu “Şahrûh” tarafından i’dam edilirken, o sıralarda henüz bulûğ çağına ermemiş bir çocuk olan “Nûrbahş” i’dam edilmemişti. Şehriyâr köylerinden Sulfan’da ikâmet eden, hattâ H. 871 / M. 1467 yılında Hindistan’a “Mevlâna İmad’ed-Dîn” adında bir de dâî göndermiş olan “Nûrbahş”, H. 889 / M. 1484 tarihine kadar hiç aralıksız [[Şiîlik]] propagandalarıyla meşgul olmuştu. Nûrbahş’ın vefâtı üzerine bütün varını yoğunu ayni dâva uğruna harcayan “Şems’ed-Dîn Muhammed Ceylânî Lâhcı” yerine geçti. Hattâ [[Şah İsmail Hatai|İsmâ‘il Safevî]] [[Şiraz]]’ı feth ettiğinde kendisini ziyâret ederek himmet dualarını almıştı.
{{Ayrıca bakınız|Hatai}}

==== Nûrbahş’îyye Tarikâtı devrinde “Şîʿa-i Bâtın’îyye” hareketleri ====
[[Dosya:Battle of Marv (1510).jpg|küçükresim|upright=1.82|1510 yılındaki Merv Savaşı'nda [[Hatai|İsmâ‘il Safevî]]’nin ordusunda savaşan [[Kızılbaşlar]].]]
[[Şiî]]liği tamim etmekle ünlü “Nûrbahş’îyye Tarikâtı”, “Seyyid Kâsım Feyiz Bahş” tarafından İran’da kuruldu. Dokuzuncu hicrî asırda Hindistan’a kadar yayılan bu [[tarikât]] tamamıyla [[Bâtınî]] bir simâ arz etmekteydi. Bunun[[mürid]]lerinden [[Keşmir]] taraflarına dâî olarak atanan “Mîr Şems’ed-Dîn Irakî” de tam bir “[[Şia|Şîʿa]]-i [[Bâtınîlik|Bâtın’îyye]]” mensubuydu. [[Horasan]], Azerbaycan, İran, Irak hudutlarından [[Anadolu]]’ya giren “Nûrbahş’îyye Tarikâtı” dervişlerinin gayretleriyle [[Safevîler]], hükûmetlerinin temeltaşlarını atmağa muvaffak oldular.
{{Ayrıca bakınız|Ni'metullahî Tarikâtı}}

==== Devrin meşhur “Şîʿa-i Bâtın’îyye” mübeşşirleri ====
Bu devrin [[Bâtın]]’ûl-[[Mezhep]] şairlerinden Emîr Şahı, Sebnervârî ile, [[İmamiye Şiası]]’ndan Hasan Sebzvârî’nin H. 854 / M. 1450 tarihinde [[Ali er-Rıza|İmâm Rıza]] hakkında inşad ettiği medhiyeler sayesinde şöhret kazanan [[Şiî]]ler’den “Fahr’ed-Dîn Evhadi Müstevfî”, “İbn-i Hüssâm”, “Baba Sevdâî”, “Kâtibî”, “Nerşizî” ve “[[Nesîmî]]” müridleri [[Şiî]] zümrelerin sayılmağa değer mübeşşirleri arasında yer almaktaydılar.<ref>Balcıoğlu, Tahir Harimi, ''Türk Tarihinde Mezhep Cereyanları – [[Şiî]]ler’in Safevî Hükûmeti ve büyük Şiî misyonerleri,'' Sayfa 172, Ahmed Said Matbaası, Kanaat Kitabevi, 1940.</ref>
{{Ayrıca bakınız|Bâtınîlik|Javad Nurbakhsh}}

=== Yavuz’un Anadolu’da kırk bin Safevî’yye taraftarını i’damı ===
Dokuzuncu hicrî yüzyılın sonlarında [[Şah İsmail Hatai|İsmâ‘il Safevî]]’nin [[Şiî]]liğin “[[İmamiye-i İsnaaşeriye|İmamiye-i İsnâ‘aşer’îyye]]/[[Onikicilik]]” mezhebini İran’da resmen kabul etmesinden sonra Anadolu’nun mezhebî vaziyeti de bir hâyli karışık bir hâle gelmişti. [[Yavuz Sultan Selim]] ile [[Safevîler]] arasında vuku bulan [[Çaldıran Muharebesi]]’ne rastlayan zaman dilimi içerisinde, kararlaştırılmış olan İran seferi sebebiyle [[Safeviye Tarikatı|Safev’îyye]] yakınlaşmasından doğması olası ihtilâllerin önünü almak için, [[Yavuz]]’un emriyle kırk bin [[Hatai]] taraftarı [[Türkler|Türk]] de i’dam edilmişti.<ref>''Solakzâde Tarihi,'' Sayfa 361.</ref>
{{Ayrıca bakınız|Yavuz Sultan Selim|Çaldıran Meydan Muharebesi}}

=== Safevî – Osmanlı siyâsî mücadelesi ===
[[Dosya:The Battle between Shah Ismail and Abul-Khayr Khan.jpg|upright=0.91|küçükresim|[[Şah İsmail]] ile [[Şeybani Hanlığı]] kurucusu [[Börçigin]] Ebu'l-Khayr Han arasındaki savaşta [[Kızılbaşlar]].]]
[[Safevi Hanedanı]] doğu ve batısında yer alan [[Sünnî]] [[Türkler|Türk]] devletleri’ne karşı kendi istiklâlini sürdürebilmek için, İran’da [[Şiî]]liği resmi bir devlet mezhebi şekline sokmağa ve İran’ın çeşitli mıntıkalarında yaşayan [[Sünnîler]]’e de zorla kabul ettirmeğe mecburdular. Siyasi bir maksada yönelik olan bu harekete karşı da, [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]’nin [[Sünnî]]liği şiddetle yüceltmesi ve [[Safevîler]]’in [[Anadolu]] ve [[Rumeli]]’de sürdürmekte oldukları şiddetli [[Şiîlik]] yanlısı propagandalarına en hâşin şekillerde mukabelelerde bulunması din kisvesi altında gizlenen siyâsî menfaatlere dayalı tarihî zaruretlerden başka bir şey değildi.<ref>Barthold, W., ''İslâm Medeniyeti Tarihi, [[Fuad Köprülü|Professör Dr. Fuad Köprülü]]’nün Geniş, izah, düzeltme ve ilâvelerle tercümesi,'' Sayfa 245, Türk Tarih Kurumu Baskısı, Ankara, 1963.</ref>
{{Ayrıca bakınız|Sünnîlik|Osmanlı Devleti|Şiîlik|Safevî Devleti|Kızılbaşlık|Safevîlerin İran'ı Şiileştirmesi}}

== Osmanlı Devleti'nde Kızılbaşlık mes’eleleri ==
{{Ana|Osmanlı Devleti'nde Alevi zulmü|Celali isyanları|Kuyucu Murat Paşa|Vaka-i Hayriye|Dersim ayaklanmaları}}
Tarihi İpek Yolunun kara bölümünü kontrol eden ve bu ticareti elinde bulunduran Türkmenler’in gittikçe güçlenerek Karadeniz ve Akdeniz’deki limanlara inmeleri başta [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlılar]] olmak üzere [[Ceneviz Cumhuriyeti|Ceneviz]] ve [[Venedik Cumhuriyeti|Venedikliler]]'i telaşlandırmıştır. [[Safevî Devleti|Safevî]] [[Şah İsmail|Şahı İsmâ‘il]]'in daha fazla batıya gelmemesini isteyen Osmanlılar [[Çaldıran]]'da [[Şah İsmail|Şah İsmâ‘il]]'in ordusunu bozguna uğratarak bölgede kesin hâkimiyet sağlamıştır. Yükselme ve varlık döneminde sessiz kalan Kızılbaşlar, [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]’nin duraklama döneminde çiftçilerin vergi sorunları ''(ekonomik),'' [[Tımar sistemi]]’nin bozulması ''(askerî)'' ve iyice teokratikleşen yönetim gibi nedenlerle  [[Celâli isyanı]]nı başlattılar. Bu ayaklanmalar [[Kuyucu Murat Paşa]] ve [[IV. Murad]] gibi padişah ve sadrazamlar tarafından kanlı bir şekilde bastırıldı. Osmanlı Devleti’nin gerileme döneminde [[Pir Sultan Abdal]]’ın bir vali tarafından asılması üzerine sorunlar yeniden baş gösterdi ve [[Sivas]] bölgesi ayaklanmaya başladı. Daha sonra, [[Amasya]] ve [[Tokat (il)|Tokat]] bölgelerinde başlayıp süren ayaklanmalara, [[Tanzimat]] sonrasında [[Tunceli]] de katıldı. Osmanlı Devleti’nin dağılma döneminde [[Dersim ayaklanmaları]] ile devam eden [[Celali ayaklanmaları]] [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]]’nin kurulmasıyla sona ermiştir.
{{Ayrıca bakınız|Şah Kulu Baba Tekeli isyanı|Baba Zünnun İsyanı|Kalender Çelebi İsyanı|Koçgiri İsyanı|Dersim İsyanı}}

=== Safevî-Kızılbaş i'tikadına tesir eden unsurlar şemâsı ===
{{Kızılbaş-Bektaşi}}

== Safevî-Kızılbaş i'tikadını en güzel bir şekilde yansıtan Hatai'nin dizeleri ==
<br/>
من داها نسنه بيلمه زه م Men daha nesne bilmezem,

آللاه بير محممد على́دير [[Allah]] bir [[Muhammed-Ali]]'dir.

اؤزوم غوربتده سالمازام Özüm gurbette salmazam,

آللاه بير محممد على́دير [[Allah]] bir [[Muhammed-Ali]]'dir.

اونلار بيردير، بير اولوبدور Onlar birdir, bir oluştur,

يئردن گؤيه نور اولوبدور Yerdən göğe nur oluştur,

دؤرد گوشه ده سيرر اولوبدور، Dört guşede sır oluştur,

آللاه بير محممد على́دير [[Allah]] bir [[Muhammed-Ali]]'dir.

ختايى بو يولدا سردير [[Hatai]] bu yolda sırdır,

سرين وئره نلر ده اردير Sırın verenler de erdir,

آيدا سيردير، گونده نوردور Ayda sırdır, günde [[Nûr (İslam)|nûr]]dur,

آللاه بير محممد على́دير [[Allah]] bir [[Muhammed-Ali]]'dir.
<br/>
{{ayrıca bakınız|Hatai|Muhammed-Ali|Hâkk-Muhammed-Ali}}
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
{{Alevilik konuları}}

[[Kategori:Şiiler]]
[[Kategori:Alevilik]]
[[Kategori:Alevilikte inanç]]
[[Kategori:Safeviye Tarikatı]]