Özel çekme hakları
Özel çekme hakları (SDR) (İngilizce: Special Drawing Rights), Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından 1969 yılında meydana getirilmiş uluslararası bir rezerv para birimidir ve aynı adı taşıyan ayrı bir departman tarafından çıkartılır. Uluslararası likiditeyi arttırmak için IMF tarafından yaratılan özel bir uluslararası rezerv aracıdır. Bu kanaldan üye ülkelere IMF'deki Normal Çekme Hakları'ndan ayrı bir dış rezerv sağlamaktadır. IMF'ye bağlı olmakla birlikte, normal çekme haklarından farklı bir statüye sahiptir.
SDR, genelde bir hükûmetin, diğerinin merkez bankasından onun ulusal parasını çekmesine olanak veren bir haktır. Örneğin Türkiye dolar rezervine ihtiyacı dolayısıyla SDR'lerini kullanmak isterse bunun için elindeki SDR'leri Amerikan merkez Bankasına devredecektir. Federal Reserve Bank devraldığı SDR'nin dolar karşılığını ödemekle yükümlüdür. İşlem nedeniyle Türkiye dolar elde ederken aynı zamanda karşı ülkeye yine IMF aracılığı ile bir faiz ödemesinde bulunur. Üyeler kendisine devredilen SDR'leri ilk tahsisin 3 katına ulaşıncaya kadar kabul etmek zorundadır.[1]
SDR'lerin uluslararası likidite talebindeki artışı karşılamak üzere çıkartılması öngörülmüştür. IMF yönetim kurulu gelecek 5 yıllık dönemler için uluslararası ekonominin likidite talebi konusunda tahminlerde bulunur ve hangi tarihlerde ne miktar SDR çıkaracağına karar verir.[2]
Değer tanımı[değiştir | kaynağı değiştir]
SDR başlangıçta 0.888671 gram saf altına eşitken yani 1 SDR = 1 ABD Doları iken, Bretton Woods Sistemi çöküp dünya üzerindeki para birimleri dalgalı kur uygulamasına geçince Temmuz 1974'ten itibaren SDR'nin değeri farklı ülkelerin para birimlerine endekslenmiştir. 1981 yılında SDR değerinin belirlenmesine konu oluşturan ulusal para sayısı Amerikan doları, Alman Markı, Fransız Frangı, Japon Yeni ve İngiliz Sterlini olmak üzere beşe indirilerek dünya ticaretinde en büyük paya sahip olan ülkelerin ekonomik gücünü yansıtacak biçimde düzenlenmiştir. Ancak son yıllarda Avrupa Birliği ülkelerinin para birimi olarak Euro'ya geçmesi dolayısıyla Alman Markı ve Fransız Frangı yerini Euro'ya bırakmıştır. 2016 yılında ise sepete Çin para birimi olan Yuan'ın da eklenmesiyle SDR tekrar beş farklı para birimine endekslenmiştir. Bu tarihten itibaren para sepeti içerisinde Amerikan doları %41.73, Euro %30.93, Yuan %10.92, Japon yeni %8.33 ve İngiliz sterlini %8.09'luk paya sahiptir.[3]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Devlet Borçları IMF-Dünya Bankası ve Türkiye - İbrahim Halil Sugözü
- ^ Uluslararası Finans - Halil Seyidoğlu
- ^ "IMF Executive Board Completes the 2015 Review of SDR Valuation". IMF. 1 Aralık 2015. 3 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2015.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- IMF'nin hesap kurları15 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
