Pırnal meşe sayfasının kaynağını görüntüle

{{otomatik taksonkutu
| italik_başlık = 
| resim = HolmOak.jpg
| takson = Quercus
| tür = ilex
| durum = LC
| durum_sistemi =  IUCN3.1
| sıralama =L., Sp. Pl.: 995 (1753).
*{{Vikitür-ufak|Quercus ilex}}
*{{Commons kategori-ufak|Quercus ilex}}
}}

'''Pırnal meşe''' (''Quercus ilex''), [[kayıngiller]] (Fagaceae) familyasından 20 metreye kadar boylanabilen [[ağaç]]tır.

''Quercus ilex'', Akdeniz, Avrupa'nın Balkan bölgeleri, Türkiye ve Kuzey Afrika'da yaygın olan büyük bir ağaç türüdür. ''Q. ilex''<nowiki>'</nowiki>in genel popülasyon eğiliminin sabit olduğu kabul edilir ve alt popülasyon büyüklüğü, yerleşim yerlerinin çoğunda küçükten büyüğe değişir. ''Quercus ilex'', özellikle çok sayıda düşük ila orta etki tehdidi altındadır: ev içi kullanımlar ve ticaret için acımasız toplama, toplama uygulamaları, aşırı otlatma, ormansızlaşma, insan faaliyetleri, mantar enfeksiyonları ve iklim değişikliği sayılabilir.

''Quercus ilex''<nowiki>'</nowiki>in tahmini oluşum alanı (EOO) ve tahmini yaşam alanı (AOO) sırasıyla 20.000&nbsp;km<sup>2</sup> ve 2.000&nbsp;km<sup>2</sup>'den fazladır. Ek olarak, türleri küresel olarak etkileyen tehditlerin, özellikle önerilen koruma önlemlerinin uygulanması durumunda, genel popülasyonun tehdit altındaki bir kategoriye girdiği ölçüde azalmasına neden olması olası değildir. Bu nedenle ''Quercus ilex'', küresel olarak Asgari endişe altında (LC) olarak değerlendirilir.

''Quercus ilex'', Avrupa'nın Akdeniz ve Balkan bölgelerinde, Kuzey Afrika'da ve Türkiye'de yaygındır.<ref name="Euro+Med">Euro+Med. 2015. Euro+Med PlantBase. Berlin-Dahlem. Available at: http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/query.asp {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180109135938/http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/query.asp |tarih=9 Ocak 2018 }}.</ref><ref name="WCSP" >WCSP. 2017. World Checklist of Selected Plant Families. London Available at: http://apps.kew.org/wcsp/prepareChecklist.do;jsessionid=ECDDCE112435111F231BD58DBBB31444?checklist=selected_families%40%40322181120151045335.</ref><ref>GBIF. 2017. Global Biodiversity Information Facility (GBIF) Data Portal. Available at: https://www.gbif.org/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190609144800/https://www.gbif.org/ |tarih=9 Haziran 2019 }}.</ref><ref>GRIN. 2017. Germplasm Resources Information Network - (GRIN) [Online Database]. Available at: https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxon/taxonomyquery.aspx {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200821163216/https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxon/taxonomyquery.aspx |tarih=21 Ağustos 2020 }}. (Accessed: January 2017).</ref> Bu dağılım içinde, tür en çok Akdeniz havzasının batı bölgelerinde yaygındır ve doğuya doğru harekette azalma meydana gelir.<ref name="Barbero">Barbero M., Loisel, R., Quézel P. 1992. Quercus ilex L. ecosystems: function, dynamics and management. In: Romane, F. and Terradas, J. (eds), Advances in vegetation science, Springer Netherlands, Netherlands.</ref><ref name="Charco"/> Tür, Karadeniz kıyısında birkaç yerde bulunur.<ref name="Barbero" /><ref name="Meusel">Meusel, H. and Jager, E. (eds). 1998. Vergleichende Chorologie der Zentraleuropäischen Flora - Band I, II, III . Gustav Fischer Verlag, Jena.</ref>

Avrupa'da, tür İspanya'dan doğuya İtalya'ya, Yunanistan'a, Malta'ya ve Balkan ülkelerine kadar bulunur.<ref name="Euro+Med" /><ref name="WCSP" /><ref>Tutin, T.G., Burges, N.A., Chater, A.O., Edmondson, J.R., Heywood, V.H., Moore, D.M., Valentine, D.H., Walters, S.M. and Webb, D.A. (eds) 1993. Flora Europaea Volume 1. Cambridge University Press.</ref> İspanya'da ''Quercus ilex'' Endülüs, Extremadura, Castilla-León, Castilla-La Mancha ve Madrid özerkliklerinde görülür.<ref name="Corcuera" >Corcuera L, Camarero JL and Gil-Pelegrín E, 2004. Effects of a severe drought on Quercus ilex radial growth and xylem anatomy. . Trees 18: 83-92.</ref><ref name="Tuset" >Tuset, J. J., Hinarejos, C., Mira, J. J. and Cobos J. M. 1996. Implicación de Phytophthora cinnamomi en la enfermedad de la seca de encinas y alcornoques. Boletín de sanidad vegetal, Plagas 22: 491-499.</ref><ref name="Patón" >Patón Dominguez, D., García-Herrera R., Cuenca J, Galavis M. and Roig FA. 2010. Influence of Climate on Radial Growth of Holm Oaks (Quercus Ilex Subsp. Ballota Desf) from SW Spain. Geochronometria 34: 49-56.</ref><ref name="de Rigo" >de Rigo, D. and Caudullo, G. 2016. Quercus ilex in Europe: distribution, habitat, usage and threats. European Atlas of Forest Tree Species, Publ. Off. EU.</ref>

Kuzey Afrika'da, tür Fas, Cezayir, Tunus ve Libya'da bulunur.<ref name="Barbero" /><ref name="Charco" /> Cezayir'de ''Q. ilex'', Sahra Atlası, Tellian Atlası, Kabylia ormanları ve Tlemcen dağlarında 350 m ile 1.600 m rakımlar arasında bulunur.<ref>Battandier, J.A. and Trabut, M. 1888-1890. Flore de l'Algérie - Ancienne Flore d'Alger Transformée. A.Jourdan, Alger.</ref><ref>Maire, R. 1926. Carte phytogéographique de l'Algérie et de la Tunisie. Alger. Bacconier: 78.</ref><ref name="Quézel" >Quézel, P. and Santa, S. 1962. Nouvelle flore de l'Algérie et des régions désertiques méridionales. CNRS, Paris.</ref><ref>Quezel, P. 1976. Les forêts du pourtour méditerranéen. Forêts et maquis méditerranéens: écologie, conservation et aménagement, pp. 9-33. UNESCO, Paris.</ref> Fas'ta, ''Q. ilex'' birincil orman tipini oluşturur ve 2.900 m yüksekliğe kadar büyük floristik bölümlerin çoğunda bulunur, ancak kurak bölgelerde bulunmaz; Fas Sahra ve Doğu toprakları<ref name="Charco" >Charco, J. 2001. Guia de los arboles y arbustos del Norte de Africa: claves de determinacion, descripciones, ilustraciones y mapas de distribucion. Agencia Espanola de Cooperacion Internacional, Madrid.</ref><ref>Fennane, M., Ibn Tattou, M., Mathez, J., Ouyahya, A. and El Oualidi, J. 1999. Pteridophyta Gymnospermae, Angiospermae (Lauraceae – Neuradaceae), Flore pratique du Maroc: manuel de détermination des plantes vasculaires. Rabat Institut Scientifique, Rabat.</ref><ref name="Mhirit" >Mhirit, O and Blérot, P. 1999. Le grand livre de la forêt marocaine. Editions Mardaga, Amazon France.</ref><ref>Fennane, M. and Ibn Tattou, M. 2005. Flore vasculaire du Maroc : inventaire et chorologie. Travaux de l’Institut Scientifique, Rabat.</ref> Tunus'ta, ''Q. ilex'', Kessera ve Sakiet Sidi Youssef Ormanlarındaki sırtların ve yüksek platoların altikol kısmında oluşur. Burada ayrıca Rora dağlarında, Bessouagi, Abderrahman dağlarında bulunur ve genellikle Güney Krumirie, Bargou'daki çam ormanlarının çalılıklarının bir unsurudur.<ref>Pottier-Alapetite, G. 1979-1981. Flore de la Tunisie (Angiospermes-Dicotylédones). Publications Scientifiques Tunisiennes, Ministère de l'Enseignement Supérieur et de la Recherche Scientifique, Ministère de l'Agriculture, Tunis.</ref><ref>Le Floc'h, É., Boulos, L. and Vela, E. 2010. Catalogue synonymique commenté de la flore de Tunisie. Simpact</ref> (Pottier-Alapetite 1979, Le Floc'h ve diğerleri 2010). Libya'da ''Q. ilex'' Yeşil Vadi'de bulunur.<ref name="Charco" />

''Quercus ilex'', güney İspanya'da deniz seviyesinden 1.800 m'ye kadar<ref name="de Rigo" /> ve batı Yüksek Atlas'ta Fas'ta deniz seviyesinden 2.900 m'ye kadar geniş bir tutum aralığına sahiptir.<ref name="Barbero" /><ref name="Meusel" /> Diğer yerlerde, türlerin yükselme aralığı daha sınırlıdır ve aşırı değildir.<ref name="Barbero" /> Tahmini EOO ve tahmini AOO, tehdit altındaki kategoriler eşiğini aşar.

Akdeniz Havzasında, ''Q. ilex'', Cezayir ve İspanya'daki en büyük alt popülasyonlara sahip 2 milyon hektardan fazla ormanı kaplamaktadır, ancak özellikle orman envanteri olmadığında, nüfus büyüklüklerini ve sayılarını büyük bir dikkatle almamız gerekmektedir. Dolayısıyla burada nüfus büyüklüklerinin şu şekilde olduğu tahmin edilmektedir: İspanya 2890.000 ha, Portekiz 530.000 ha, Fransa 350.000 ha, İtalya 380.000 ha, Tunus 80.000 ha ve Cezayir 680.000 ha'dır.<ref name="Rima" >Rima, H. 2009. Stress thermique et limite écologique du Chêne vert en Algérie. Faculté des Sciences de la nature et de la vie Département de Biologie., Universite Mentouri, Constantine.</ref>

Avrupa'da, ''Q. ilex'' popülasyon büyüklüğünün şu anda büyük olduğu varsayılmaktadır ve İtalya'da bile baskın bitki örtüsü türü olarak kabul edilmektedir. İspanya'da ''Quercus ilex'' ve ''[[Quercus suber]]'', cinsin ana türleridir<ref>González Alonso, C. 2008. Analysis of the oak in decline in Spain; La Seca. Swedish University of Agricultural Sciences.</ref> ülkenin toplam alanının yaklaşık %10'unu kaplayan geniş uzantılarda ve yoğun popülasyonlarda büyüdüğü bulunmuştur.<ref name="Tuset" /> ''Q. ilex''<nowiki>'</nowiki>in Akdeniz dağılımının yüzde altmışı İspanya'da “dehesa” ormanları içinde yer almaktadır<ref name="Patón" /> ve 831.000 hektar Extremadura bölgesinde bulunmaktadır.<ref name="Corcuera" />

Kuzey Afrika'da tür çok yaygındır ve çok geniş bir yayılış alanına sahiptir<ref name="Barbero" /><ref name="Charco" /> Cezayir'de ''Q. ilex'', yoğun ve yüksek nüfus büyüklüğü ile orman yüzeyinin çok büyük bir bölümünü kaplar (Battandier ve Trabut 1890, Maire 1926,<ref name="Quézel" /> Fas'ta ''Q. ilex'', yüzölçümü (1,415,201 ha) ve yakacak odun üretimi ile ilk orman türüdür, popülasyon büyüklüğü ara sıra ile çok arasında değişir ve "orman masiflerini birbirine bağlayan canlı çimento" olarak adlandırılır<ref name="Mhirit" /> Banabid 2002). Tunus'ta, ''Q. ilex'' popülasyonlarının büyüklüğü, istasyonlarının çoğunda nadiren ile ara sıra arasında değişmektedir (Agence Nationale de Protection de l'Environnement 2005).

Genel olarak, ''Q. ilex''<nowiki>'</nowiki>in nüfus eğiliminin sabit olduğu kabul edilir, ancak gelecekte birçok tehdit nedeniyle azalacağı ve nüfusun düzensiz hale gelebileceği tahmin edilmektedir<ref name="de Rigo" />

''Quercus ilex'', yüksek rakımlarda yarı kuraktan çok nemliye ve sıcaktan çok soğuğa kadar değişen çok çeşitli Akdeniz biyo-iklimlerinde yetişir.<ref name="Barbero" /><ref name="de Rigo" /><ref name="Quézel" /> Bu büyük ağaç türü, 20 ila 30 m yüksekliğe kadar genişler ve uzun ömürlü bir türdür, bazı bireylerin 1.000 yılı geride bırakmıştır.<ref name="de Rigo" />

Tür, gölge, soğuk ve sıcak iklimleri tolere eder; Fas'ta kısa sürelerde -24&nbsp;°C'nin altında<ref>Knop, H.E. 2002. Enzyklopädie der Holzgewächse: Handbuch und Atlas der Dendrologie.In: Roloff, A., Weisgerber, H., Lang, U.M., Stimm, B., and Schütt, P. (eds), Wiley-Vch Verlag, Weinheim.</ref> ve 42&nbsp;°C'ye kadar<ref name="Rima" /> hayatta kalır. ''Quercus ilex'' 384&nbsp;mm'den 1.462&nbsp;mm'ye kadar yağış aralığına sahiptir ancak belirli koşullar altında minimum 250&nbsp;mm'ye kadar tolere edebilir (Sauvage 1949, 1961). Tür, her tür silisli veya kalkerli substratta bulunur ancak hareketli substratları ve hidromorfik toprakları tercih eder.<ref>Achhal. 1979. Le chêne vert dans le Haut Atlas central: Etde phytoécologique. Problèmes posé par les aménagements de la chênaie. Univ.Aix.Marseille.</ref> ''Quercus ilex'' çiçekleri Nisan'dan Mayıs'a kadar, Ekim'den Aralık'a kadar meyve verir.<ref name="Charco" />

Daha az optimal sahalarda tek veya karışık meşcereler oluşturabilir, ancak en büyük yoğunluklar daha elverişli alanlarda bulunur<ref name="de Rigo" /> ''Quercus ilex''<nowiki>'</nowiki>in bulunduğu bitki toplulukları ve birlikleri şunlardır:
# 1 Yüksek rakımlarda (Kuzey Afrika, İspanya) soğuk ve yarı kurak iklimlerde geliştiği ve Junipero thuriferae-Quercion derneğine ait İspanyol ardıcı (''Juniperus thurifera'') ile ilişkili olduğu Matorral bitki örtüsü.
# 2 Türün izole edildiği veya kümeler halinde olduğu ve genellikle Rhamno-Quercion cocciferae birliğine ait, tipik olarak [[Halep çamı]] (''Pinus halepensis'') gibi kozalaklı ağaçlarla ilişkili olduğu ağaçlık ön-orman.
# 3 Quercetalia ilicis takımına ait ''Q. ilex''<nowiki>'</nowiki>in hakim olduğu sklerofil ormanları ve maki bitki örtüsü (Barbero ve diğerleri 1992). İber Yarımadası'nda, Quercus ilex tipik olarak [[Zeytin]] (''Olea europea'' subsp. ''sylvestris''), [[Harnup]] (''Ceratonia siliqua''), [[Mantar meşesi]] (''Quercus suber'') ile ve çalılıklarda [[kocayemiş]] (''Arbutus unedo''), [[akçakesme]] (''Phillyrea angustifolia''), [[Akdeniz cehrisi]] (''Rhamnus alaternus'') ve [[menengiç]] (''Pistacia terebinthus'') ile ilişkilidir.<ref name="Barbero" /><ref>Davies, C.E., Moss, D. and Hill, M.O. 2004. EUNIS habitat classification - revised. European Environment Agency, Paris.</ref>

''Quercus ilex'' ve ormanlarına yönelik mevcut en büyük tehditlerden biri, ormanların temizlenmesine yol açan yangınlar ve antropojenik arazi kullanımı değişiklikleridir. Tarihsel olarak ''Quercus ilex,'' odun kullanımından ve hayvan otlatmasından da olumsuz etkilenmiştir. Tür, yerel halk ve koleksiyoncular tarafından ev içi kullanımlar veya ulusal ticaret için yoğun bir şekilde toplanmaktadır, Fas'ta türler, meyve için 3-5 dirhem/kg ve bir ağaç için 1.000-3.000 dirhem ile işlem görmektedir (H. Rankou ve M'sou pers). . iletişim 2017). Sonuç olarak, geniş orman alanlarının yerini tarım ve insan yerleşimi almıştır<ref name="de Rigo" /> Bazı durumlarda bu, bazı alt popülasyonların tamamen ortadan kaldırılmasına yol açmıştır<ref>Ortego, J., Bonal, R. and Munoz, A. 2010. Genetic consequences of habitat fragmentation in long-lived tree species: The case of the Mediterranean Holm Oak (Quercus ilex, L.). Journal of Heredity 101(6): 717-726.</ref> (Ortego ve Bonal 2010). Türler, kuraklık oluşumunu artıran iklim değişikliği nedeniyle nüfus azalması riski altındadır. Bu, türlerin yerini kuraklığa daha dayanıklı türlerin almasına neden olabilir. İklim değişikliğinin yanı sıra artan toprak ve hava kirliliği/kirliliği gibi diğer insan faktörleri de türler için bir tehdit oluşturur. Popülasyonlar ayrıca mantar patojenlerinden olumsuz etkilenir; ''Phytophthora quercina'', ''Phytophthora cinnamomi'', ''Phytophthora ramorum'' ve ''Cryphonectria parasitica''<nowiki>'</nowiki>nın neden olduğu kanserler<ref name="de Rigo" /><ref name="Praciak" >Praciak, A. et al. 2013. The CABI encyclopedia of forest trees . CABI, Oxfordshire, UK.</ref> zararlılar ve hastalıklar küçük bir tehdit olarak kabul edilir.

Bu ağacın koruları yakacak odun veya odun kömürü üretimi için baltalıktır.<ref name="Bellakhdar" /> Türler kereste için kullanılabilir, ancak bunun değeri düşüktür, çünkü kurutulması ve oyulması çok zor ve zordur. Bu nedenle ''Quercus ilex'' ahşabı, örneğin marangozluk aletleri, kulplar, dişli dişleri vb. gibi yoğun kullanıma maruz kalan küçük aletlerin yapımında kullanılır (<ref name="de Rigo" /><ref name="Praciak" /> ''Quercus ilex'' ormanları tarihsel olarak savana benzeri ekosistemler olarak yönetilirler; büyük, izole ağaçlar bir otlaktan çıkar<ref>Vincente, A.M. and Alés, R.F. 2005. Long Term Persistence of Dehesas. Evidences from History. Agroforestry Systems 67(1): 19-28.</ref> bu da çiftlik hayvanları için gölgeleme, budama için yakacak odun, çok sayıda omurgalı için sığınak ve üreme alanları sağlar.

''Quercus ilex''<nowiki>'</nowiki>in farklı kısımlarının fitokimyasal analizi, meyvelerin yağ asitleri, amino asitler, mineral elementler ve proteinlerin kantitatif tayini açısından zengin olduğunu göstermiştir, Nişasta<ref name="Bellakhdar" /><ref name="Charef" >Charef, M. 2011. Contribution à l ’ étude de la composition chimique et étude des propriétés phytochimiques et nutritionnelles des lipides des fruits de Pistacia lentiscus et du Quercus. Universite Kasdi Merbah Ouargla.</ref>. ''Q. ilex''<nowiki>'</nowiki>in kabuğu tanenler açısından çok zengindir ve yapraklar serbest kinik asit ve şikimik asit açısından zengindir<ref name="Bellakhdar" >Bellakhdar, J. 1997. La pharmacopée Marocaine traditionnelle. Médecine arabe ancienne et Savoirs populaires. Ibis Press, Paris.</ref><ref name="Charef" />

''Quercus ilex'', dağıtımının tamamında 144 ex situ koleksiyonda bulunur (BGCI 2017). Türler İsviçre'de Hassas,<ref>Moser, D., Gygax, B., Bäumler, B., Wyler, N. and Palese, R. 2002. Liste Rouge des fougères et plantes à fleurs menacées de Suisse. Centre du Réseau Suisse de Floristique, Chambésy, Conservatoire et Jardin botaniques de la Ville de Genève, Berna.</ref> Arnavutluk'ta Tehlike Altında<ref>MEA. 2013. Order Nr. 1280 dt. 20.11.2013, For approval of the red list of wild Flora and Fauna of Albania. Ministry of Environment of Albania, Tirana.</ref> ve Malta'da nadir<ref>Lanfranco, E. 1989. The Flora. In: Schembri, P.J. & Sultana, J. (ed.), Red data book for the Maltese Islands, pp. 5-70. Malta: Department of Information., Valletta.</ref> olarak listelenmiştir. Avrupa'da tür, IUCN Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (2016) olarak değerlendirilmiştir. Tür aralığı boyunca popülasyondaki düşüşün kapsamının araştırılması ve gerekli önlemlerin alınması tavsiye edilir. İklim değişikliğinin türler üzerindeki etkisine ilişkin daha fazla araştırma yapılması da önemlidir. Genel olarak türler daha fazla habitat koruması gerektirir; alt popülasyonun habitat bozulmasından korunması, en savunmasız alanların korunan alanların ormanlık çevrelerine çitle çevrilmesi ve bu alanlarda tarımsal genişlemenin sınırlandırılması dahil, bozulmanın halihazırda meydana geldiği yerlerde rejenerasyon uygulanmalıdır. Bu türün korunmasını sağlamak ve geliştirmek için önemi konusunda daha fazla kamu bilincine ihtiyaç vardır.

{{temiz}}
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}

{{Taksonçubuğu|from= Q218155}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Quercus]]
[[Kategori:Türkiye'deki odunsu taksonlar]]
[[Kategori:Carl Linnaeus tarafından adlandırılmış taksonlar]]