Oy çokluğu sistemi
Oy çokluğu sistemi (İngilizce: First-past-the-post voting), seçim sisteminde kullanılan bir oylama biçimidir. Seçmenler oylarını bir aday için kullanırlar ve en çok oyu alan aday kazanır (en iyi aday %50'den az alsa bile kazanır, bu ikiden fazla popüler aday olduğunda gerçekleşebilir). FPTP, çoğul oylama yöntemidir ve esas olarak tek üyeli seçim bölgelerini kullanan sistemlerde kullanılır. FPTP, dünya ülkelerinin yaklaşık üçte birinde, çoğunlukla İngilizce konuşulan ülkelerde, meclis seçimleri için koltuk belirlemenin birincil biçimi olarak kullanılmaktadır. Bu ifade, bitiş çizgisinde bir direğin [1] olduğu İngiliz at yarışından bir metafordur (ancak bu oylama sisteminde kazanmak için gereken belirli bir "bitiş çizgisi" yüzdesi yoktur, yalnızca yarışta en önde olmak gerekir).
Örnek[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu oylama yöntemine göre, en yüksek oyu alan aday seçilir. 2011 Singapur cumhurbaşkanlığı seçimlerinden bu gerçek hayattan örnekte, başkan adayı Tony Tan, diğer adayların herhangi birinden daha fazla oy aldı. Bu nedenle, ikinci sıradaki adayın sadece %0.35'lik bir düşük marjı olmasına ve seçmenlerin çoğunluğu (%64.8) Tony Tan'a oy vermemesine rağmen, kazanan ilan edildi:
| Adaylık | Oy | % | |
|---|---|---|---|
| Tony Tan | 745.693 | 35.20 | |
| Tan Cheng Bock | 738.311 | 34.85 | |
| Tan Jee Say | 530.441 | 25.04 | |
| Tan Kin Lian | 104.095 | 4.91 | |
| Toplam | 2.118.540 | 100.00 | |
| Geçerli oy | 2.118.540 | 98.24 | |
| Geçersiz/boş oy | 37.849 | 1.76 | |
| Toplam oy | 2.156.389 | 100.00 | |
| Kayıtlı seçmen/katılım | 2.274.773 | 94.80 | |
| Kaynak: Singapore Elections | |||
Etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir dizi ayrı bölgeye yayılan oy çokluğuna dayalı bir sistemin etkisi, daha büyük partilerin ve coğrafi olarak daha yoğun desteğe sahip partilerin orantısız olarak büyük bir sandalye payı elde etmesi, oysa daha eşit olarak dağıtılmış desteğe sahip küçük partilerin orantısız olarak küçük bir sandalye elde etmesidir. Birleşik Krallık'ta 1922'den bu yana yapılan 24 genel seçimden 19'u tek partili çoğunluk hükümeti üretti; örneğin 2005 genel seçim sonuçları şöyleydi:
| Parti | Koltuklar | Koltuklar % | Oylar % | Oylar |
|---|---|---|---|---|
| İşçi partisi | 355 | 56.5 | 36.1 | 9,552,436 |
| Muhafazakar Parti | 198 | 31.5 | 33.2 | 8.782.192 |
| Liberal Demokratlar | 62 | 9.9 | 22.6 | 5.985.454 |
| İskoç Ulusal Partisi | 6 | 1.0 | 1.6 | 412.267 |
| Ekose Cymru | 3 | 0,5 | 0.7 | 174.838 |
| Diğerleri | 4 | 0,6 | 5.7 | 1.523.716 |
| Toplam | 628 | 26.430.908 |
Bu örnekte İşçi Partisi oyların yalnızca %36'sını alarak sandalyelerin çoğunluğunu aldı. En büyük iki parti oyların %69'unu ve sandalyelerin %88'ini aldı. Buna karşılık, Liberal Demokratlar oyların %20'sinden fazlasını almasına rağmen, ancak koltukların sadece %10'unu aldı.
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "origin of 'first past the post' (as applied to a voting system)". 27 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2022.