Osman Şevki Uludağ

Osman Şevki Uludağ (d.1889, Bursa- ö. 1964, İstanbul) Türk asker, doktor (radyoloji uzmanı), tıp tarihçisi, besteci, milletvekili, yazar.

1925 yılında cumhuriyet tarihinin ilk tırmanışını gerçekleştirerek zirvesine çıktığı Uludağ'ın isim babasıdır. Türkiye'de tıp tarihi ile ilgili yazı yazan ilk kişidir. 120'den fazla Türk musikisi eseri bestelemiş bir sanatçıdır ve "Genç Osman Türküsü"' nü derlemiştir. V., VI., VII. dönem TBMM milletvekilidir.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1889 yılında Bulgaristan göçmeni Ayşe ve Mahmud Kamburoğulları’nın oğlu olarak Bursa’da doğdu. İlk ve orta tahsilini Bursa’da tamamladıktan sonra 1905 yılında İstanbul’a gelerek Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane’ye girdi. Bu okulda öğrenci iken Türk müziği ile tanıştı ve sevdi^[1] Askerî Tıbbiye’den 1913 yılında doktor yüzbaşı olarak mezun olduktan sonra 10 yıl boyunca cephelerde çalıştı. Balkan Harbi, I. Dünya Savaşı ve Türk Kurtuluş Savaşı’nda görev yaptı.

Tıp Tarihçisi Yönü[değiştir | kaynağı değiştir]

Osman Şevki Bey, ülkenin ilk radyologlarından ve Türk Tıp Tarihi Kurumu’nun kurucularındandı. “Osmanlı Tababet Tarihi” (1918) ve “Beş Buçuk Asırlık Türk Tababet Tarihi” (1925) eserleriyle Türkiye’de tıp tarihi ile ilgili yazı yazan ilk kişi unvanını aldı.

1921 Sağlık Bakanı Dr. Refik Bey’den (Saydam) Bursa Verem Dispanseri’nin Röntgen Mütahasıslığı görevini alan Osman Şevki Bey, 1922 yılında Makbule Hanım ile evlendi. Bu evlilikten Emel (1923)ve Ela (1927) isimli iki kızı oldu. 1924 yılında İstanbul'da Eyüp Verem Dispanseri’nde şef olarak göreve başladı.

Bursa Şehrine Katkıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Osman Şevki Bey, 1925 yılında Bursa’ya giderek öğretmenlerden oluşan Coğrafya Encümen Azası gezisine katıldı.^[2] 2545 metre yüksekliğindeki Keşiş Dağı’nın zirvesine çıkarak Cumhuriyet tarihindeki ilk tırmanışı yapmış oldu. Dağın heybetinden etkilenip dağın isminin “Uludağ” olarak değiştirilmesini önerdi; teklifi kabul görünce dağın isim babası oldu. 1934’te Soyadı Kanunu çıktığında Uludağ ismini soyadı olarak aldı. Bu dönemde Bursa ile ilgili araştırmaları olan “Bursa ve Uludağ”, “Yeşil Camii” ve “Uludağ Keşişleri ve Dervişleri” kitaplarını yayınladı. Bursa’daki Yıldırım Darüşşifa Hastanesi’nin Osmanlıların Anadolu’da kurduğu ilk hastane olduğunu ortaya koydu.

Milletvekilliği[değiştir | kaynağı değiştir]

1930 yılında binbaşı rütbesi ile malulen askerlikten emekli olan Dr. Osman Şevki Bey, Eyüp Dispanseri şefliği yaparken 1935 yılında Atatürk tarafından milletvekilliği görevine atandı. 11 yıl (V, VI, VII. devreler) Konya milletvekili olarak görevini sürdürdü. 1940'larda milletvekilliği sırasında Devlet Konservatuvarı Kanunu'nun görüşüldüğü oturumlarda Millî Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel ile kıran kırana polemiğe girmesi ile Türk müzik tarihinde yer edindi; Türk Musikisi Şubesi kurulması için ısrar etti.

1936 yılında Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu başkanı oldu. 1945’te İstanbul’un susuzluk sorununu çözmek üzere, İstanbul su yollarının tarihini arşiv ve vesikalara dayanarak inceledi.

1946’da İstanbul’daki İnhisarlar'da çalıştı. İstanbul Verem Dispanseri Müfettişliğini yaptı. 1947’de İstanbul Belediyesi Zehirli Gaz Mütehassıslığı, 1947’de Gümrük Genel Müdürlüğü Şefliği, 1948’de Cibali Tütün Fabrikası Tabibi olarak pek çok işte görev aldı. 1949-1953 tarihleri arasında da İstanbul Merkez Hükümet Tabipliği görevindeyken emekli oldu.

Cenevre’de kaldığı dönemde antropoloji kursları aldı. Daha sonra Beyrut Üniversitesi ve 1943’te de Almanya’ya davet edilmişse de bunları kabul etmeyerek ülkesinde kalmayı yeğledi. 1964 yılında hayatını kaybeden Uludağ, Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Müzisyenliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Musikiye çocukluğunda başladı. Askeri Tıbbiye’de öğrenci iken Dellâl-zâde’nin talebesi İsmail Efendi’den meşk etti. Balkan Savaşı’ndan sonra Tıbbiye’deki musiki topluluğunun şefliğini yaptı.

İlk Devlet Konservatuvarı kanunu kabulu sırasında Türk Musikisi’nin de ders olarak alınması için mecliste açtığı tartışmalarla Türk Musiki tarihinde önemli bir isim oldu.

Osman Zeki Üngör’e ait İstiklâl Marşı bestesinin "Carmen Silva" valsinden ve Cemal Reşit Rey imzasını taşıyan 10. Yıl Marşı’nın ise Jean-Jacques Rousseau’nun "Le Devin du Village" adlı operasından alıntı olduğu iddiasını ortaya koydu.

Rauf Yekta, İsmail Hakkı ve Ali Rifat Çağatay, Hafız Ahmet (Irsoy) Beylerle tanışarak Türk Ocağı'nda Türk musikisi konusunda önemli faaliyetlerde bulundu. Sonra da arkadaşlarıyla birlikte “Musiki Federasyonu”'nu kurdu. İleri Türk Musikisi Konservatuvarı Derneği’nin yönetim kurulu üyeliğini yaptı. Daha önceden "Şehbal" mecmuasından tanıdığı Hüseyin Sadettin Arel’le, Arel’in vefatına kadar birlikte çalıştı.

Aydın yöresinden derlediği "Genç Osman" türküsünün yanında çoğu klasik üslupta olan 120’den fazla bestesi vardır.