Müdâfaa-i hukuk cemiyetleri sayfasının kaynağını görüntüle

'''Müdâfaa-i hukuk cemiyetleri''', [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun 30 Ekim 1918'de [[Mondros Mütarekesi]]'ni imzalayarak [[İtilaf Devletleri]]'ne teslim olması üzerine Osmanlı Türkiyesi'nin çeşitli kent ve kasabalarında oluşturulan ve [[Türk Kurtuluş Savaşı|Millî Mücadele]]'nin ilk örgütsel çekirdeğini oluşturan sivil kuruluşlara verilen isim.

== Arka plan ==
[[I. Dünya Savaşı|Birinci Dünya Savaşı]]'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun yenilmesinin ardından Mondros Mütarekesi'ne göre [[Osmanlı ordusu]] silahsızlandırıldı. Osmanlı İmparatorluğu, [[Orta Doğu]]'da egemen olduğu Arap topraklarından vazgeçmeyi kabul etmek zorunda kalsa da, İtilaf kuvvetleri, Osmanlı İmparatorluğu'ndan kalanları, yani [[Türkiye]]'yi kontrol etme gücünü daha da korudu. Kısa süre sonra İtilaf Devletleri'nin Türkiye'nin bir kısmını [[Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti|Ermenistan]] ve [[Yunanistan Krallığı|Yunanistan]]'a tahsis etmeyi planladıkları anlaşıldı. Bu sırada, Anadolu'nun güney illeri, [[Üçüncü Fransız Cumhuriyeti|Fransız]] ve [[İtalya Krallığı|İtalyan]] idaresi altına alındı.

== Millî cemiyetler ==
1919'un ilk aylarında, başta iktidardan düşmüş [[İttihat ve Terakki|İttihat ve Terakki Fırkası]]'nın yerel düzeydeki önderlerinin gayretiyle şekillenmeye başlayan cemiyetlerin kuruluş süreci, işgallerin de tetiklemesiyle ve özellikle [[İzmir'in İşgali]] sonrasında Osmanlı halkı arasında derin tepkilerle hız kazandı. Bunun sonucunda Türkiye'nin farklı bölgelerinde aynı anda birkaç yurtsever cemiyet kuruldu.<ref>{{Kitap kaynağı | başlık = Lord Atatürk Rebirth of a Nation | yazar = Lord Patrick Kinross | yazarbağı = Patrick Kinross | çevirmen = Ayhan Tezel | yayıncı = Sander Yayınları | yer = İstanbul | yıl = 1972 | sayfa = 239 }}</ref> Osmanlı hükûmetine muhalif olan eski [[İttihat ve Terakki|İttihat ve Terakki Fırkası]] üyelerinin yanı sıra [[Türk milliyetçiliği|milliyetçi]] askerler ve aydınlar bu cemiyetlerde etkindi ve seslerini protesto, miting ve yayıncılık gibi barışçı yöntemlerle duyurmak için mücadele ediyorlardı. Bu, İtilaf Devletleri'nin politikasını değiştirmede etkili değildi.

== Sivas Kongresi'nden sonra ==
4 Eylül 1919'da toplanan [[Sivas Kongresi]]'nde tüm müdâfaa-i hukuk örgütleri [[Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti]] şemsiyesi altında bir araya getirildi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.sivas.gov.tr/ataturk-ve-ilimiz | başlık = Atatürk ve ilimiz | erişimtarihi = 29 Temmuz 2016 | yayımcı = Sivas Valiliği | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160402182618/http://sivas.gov.tr/ataturk-ve-ilimiz | arşivtarihi = 2 Nisan 2016 | ölüurl = evet }}</ref> Cemiyetin amacı, "Osmanlı vatanının bütünlüğünü, Saltanat ve Hilâfetin makamı ile Millî bağımsızlığın korunmasında Kuvâ-yi Milliye'yi etkin ve İrâde-i Milliye'yi hâkim kılmak" olarak belirlendi.<ref>{{Dergi kaynağı | başlık = Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nden Halk Fırkasına Geçiş | dergi = Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi | sayı = 8 | url = https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/%c4%b0hsan-G%c3%9cNE%c5%9e-M%c3%bcdafaa-i-Hukuk-Cemiyetinden-Halk-F%c4%b1rkas%c4%b1na-Ge%c3%a7i%c5%9f.pdf | ad = Prof. Dr. İhsan | soyadı = Güneş | cilt = XIX | tarih = Temmuz 2003 | erişimtarihi = 31 Mayıs 2020 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20180712231710/http://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/%C4%B0hsan-G%C3%9CNE%C5%9E-M%C3%BCdafaa-i-Hukuk-Cemiyetinden-Halk-F%C4%B1rkas%C4%B1na-Ge%C3%A7i%C5%9F.pdf |arşivtarihi= 12 Temmuz 2018 | ölüurl = hayır }}</ref>

Bu birleşik teşkilat, [[Türk Kurtuluş Savaşı]]'nın sonuna kadar Türkiye'deki ana siyasi güç haline geldi. Başkanı, zaferden sonra modern [[Türkiye]]'nin kurucu babası olacak [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Paşa (Atatürk)]] idi. Atatürk, cemiyeti sırasıyla Halk Fırkası, Cumhuriyet Halk Fırkası ve son olarak [[Cumhuriyet Halk Partisi]] adıyla Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu siyasi partisi haline getirdi.

== Cemiyetlerin listesi ==
Birliğe katılan cemiyetler şunlardır (konumları veya ana grup bileşenleri parantez içinde listelenmiştir):<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.ataturk.net/mmuc/cemiyet.html | başlık = Kongreler/Cemiyetler: Kurtuluş Savaşı Yıllarında Kurulan Yararlı ve Zararlı Dernekler | website = ataturk.net | yazar = FORSNET | arşivurl = https://web.archive.org/web/20010218015115/http://www.ataturk.net/mmuc/cemiyet.html | arşivtarihi = 18 Şubat 2001 | erişimtarihi = 13 Mayıs 2020 | ölüurl = evet }}</ref>
*[[Şarkî Anadolu Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti]] ([[Doğu Anadolu Bölgesi|Doğu Anadolu]])
*[[İzmir Müdâfaa-i Hukuku Osmaniye Cemiyeti]] (İzmir)
*[[İstihlası Vatan Cemiyeti]] ([[Manisa]])
*[[Trakya-Paşaeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti]] ([[Doğu Trakya]])
*[[Trabzon Muhafaza-i Hukuku Milliye Cemiyeti]] ([[Trabzon]])
*[[Kilikyalılar Cemiyeti]] ([[Adana]]-[[Mersin]])
*[[Hareket-i Milliye ve Redd-i İlhak Teşkilatları]] (İzmir)
*[[Adana Vilayeti Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti]] (Adana)
*[[Kozan Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti]] ([[Kozan]])
*[[Anadolu Kadınları Müdâfaa-i Vatan Cemiyeti]] (kadın teşkilatı)
*Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Samsun)

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
{{Commons kategori-ufak|Societies for the Defence of Rights}}

[[Kategori:Müdâfaa-i hukuk cemiyetleri| ]]
[[Kategori:1918'de Osmanlı İmparatorluğu]]
[[Kategori:1919'da Osmanlı İmparatorluğu]]
[[Kategori:1918'de kurulan kuruluşlar]]
[[Kategori:1919'da kurulan kuruluşlar]]
[[Kategori:Anti emperyalizm]]
[[Kategori:Milliyetçi kuruluşlar]]