Mavi kantaron

Centaurea cyanus
Korunma durumu
	; Asgari endişe altında (IUCN 3.1)
Bilimsel sınıflandırma
Âlem:	Plantae
Klad:	Tracheophyta
Klad:	Angiosperms
Klad:	Eudicots
Takım:	Asterales
Familya:	Asteraceae
Cins:	Centaurea
Tür:	C. cyanus
İkili adlandırma
	Centaurea cyanus L., Sp. Pl.: 911 (1753).

Mavi kantaron (Centaurea cyanus), papatyagiller (Asteraceae) familyasından özellikle Orta Avrupa'da bulunan mavi mor yapraklı çiçekleri olan bir bitki türü. Bitki 40–90 cm uzunluğundadır. Mavi renkler protosiyanin pigmentinden kaynaklanır. Estonya'nın ulusal çiçeği olan peygamber çiçeği, Avrupa kültürü ve folklorunda önemli yer tutar.

Türlerin doğal dağılımı, yaygın girişler ve tanıtılan popülasyonlardan kolonizasyonlar nedeniyle gizlenmiş ve bu da yerli popülasyonlarının değerlendirilmesini zorlaştırmıştır. Nüfusun azaldığına dair bazı kanıtlar olmasına ve türlerin tarımsal uygulamalardaki değişiklikler tarafından tehdit edilmesine rağmen, geniş bir yayılışa sahiptir ve diğer habitat türlerini kolonize etme yeteneğine sahiptir. Bu nedenle, bu tür hem AB 27'de hem de bölgesel Avrupa'da Asgari Endişe olarak değerlendirilmektedir.^[1]

Türler Avrupa'ya ve ılıman Asya'ya özgüdür. Güney Afrika, Asya, Kuzey ve Güney Amerika ve Yeni Zelanda'da vatandaşlığa geçmiştir (USDA 2012); Amerika Birleşik Devletleri'nde istilacı bir ot olarak kabul edilir (İstilacı Türler ve Ekosistem Sağlığı Merkezi 2010). Orijinal dağılımı belirsizdir; Doğu Akdeniz'de ortaya çıkmış olabilir (Boršić ve diğerleri 2011), ancak eski zamanlarda tahıl ekinleriyle ilişkili bir yabani ot türü olarak Avrupa'ya dağılmıştır (Wilson 2007, Hensel 2008, Online Atlas of the British and Irish Flora 2012, Penet ve diğerleri 2012, USDA 2012).

Tür artık Avrupa çapında bir arkeofit türü olarak doğallaştırılmıştır ve bu nedenle bu değerlendirmenin amacı doğrultusunda Avrupa genelinde yerli olarak kabul edilmektedir. Birleşik Krallık, Fransa, İspanya, İsviçre, Almanya ve İtalya'da yaygındır (Online Atlas of the British and Irish Flora 2012, INPN 2012, Anthos 2010, Infoflora 2012, Bundesamt für Naturschutz 2012, Schede di botanica 2013).

Bu tür, Avrupa'da oldukça boldu, ancak son birkaç on yılda menzilinin çoğunda düşüşler yaşadı (Wilson 2007, Penet et al.2012). Daha önce tarlalarda ve ekilebilir arazilerde yaygın bir yabani ot olan anekdotsal kanıtlar, Birleşik Krallık'ta hızlı düşüşler yaşadığını gösteriyor; bu 'doğal' düşüşler büyük olasılıkla, süs bitkileri ve bahçelerde yaygın kullanımı ve bahçelerden kolonizasyonun bir sonucu olarak türlerin yeni alanlara eş zamanlı olarak dahil edilmesiyle gizlenmiştir (Wilson 2007). 2005 yılında yapılan bir denetim, 'doğal' olduğu düşünülen 100'den fazla site (kaydedilen toplam site sayısının sadece %29'u) tespit etti (Wilson 2007). Yerel uzmanlar, Birleşik Krallık'ta çok az nüfusun büyük olduğunu veya düzenli olarak kaydedildiğini öne sürse de, ekilebilir genişletme önlemlerinin uygulanması, İngiltere'deki nüfusların doğal olarak genişlemesine yol açmıştır.

Yaygın bir bahçe bitkisi ve aynı zamanda "kır çiçeği" tohum karışımlarının temel dayanağı olarak, uzmanların popülasyonların gerçekten vahşi mi yoksa bahçelerden kaçmış mı olduğunu söylemesi zor olabilir (Wilson 2007). Fransa, Almanya, Norveç, Bulgaristan, İtalya ve İsviçre'deki alt popülasyonlar yaygın ve yaygın görünmektedir. İsveç'teki alt popülasyonlar, tanıtılmasına rağmen yavaş bir şekilde azalmaktadır (M. Aronsson pers. comm. 2013).

Centaurea cyanus, düşük yoğunluklu tarım yöntemleriyle yetiştirilen karıştırılmamış ürünlerle ekilebilir arazilerde yabani olarak yetişen tek yıllık bir bitkidir. Ayrıca tarla kenarlarında bulunur ve bahçelerden ve kır çiçeği tohumu karışımlarından kaynaklanan tesadüfi olarak çöplüklerde, yol kenarlarında ve çöplüklerde sık görülür. Hafif kumlu topraklarda yetişen güzel, parlak mavi çiçekleri olan kırsal çayırların ikonik bir görüntüsüdür (European Environment Agency 2010, Wilson 2007, Online Atlas of British and Irish Flora 2012).

Birleşik Krallık'ta, bu tür 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarına kadar yaygındı; tohum temizleme yöntemlerindeki gelişmeler ve tarımsal bunalım döneminde ekilebilir arazi alanındaki azalmanın kayda değer bir düşüşe yol açtığı; bu, sık sık tohum kirleticisi olduğu Çavdar ve Keten gibi bazı mahsullerin kaybı ve herbisitlerin kullanılmasıyla hızlandı. 1980'lerden beri kır çiçeği tohumu ile artmıştır (Online Atlas of British and Irish Flora 2012). Bununla birlikte, tohum bankasında birkaç on yıl hayatta kalabilir.

Artan gübre kullanımı, rekabet gücü yüksek ürün çeşitlerinin geliştirilmesi, tarla kenarlarının yok edilmesi ve ürün rotasyonu gibi modern tarım uygulamaları devam eden tehditlerdir (Online Atlas of British & Irish Flora 2012). Bavyera'da yapılan bir çalışmada, geleneksel tarım yöntemlerinin entegre yetiştirme sistemlerine geçişi, bu türün (ve diğer nadir ekilebilir yabani otların) azalmasına neden oldu, görünüşe göre toprak erozyonunu önlemek için uygulanan minimum toprak işleme uygulamaları nedeniyle; bununla birlikte, organik yönetim altındaki tarlalarda frekanslar ve yoğunluklar sabit kalmıştır, bu da organik yetiştirme sistemlerinin bu tür gibi ekilebilir yabani ot türlerinde daha fazla azalmayı önleyebileceğini düşündürmektedir (Albrecht ve Mattheis 1998).

Günümüzde tıpta pek kullanılmayan bu türün çiçekleri, tohumları ve yaprakları çok çeşitli kullanımlara sahiptir. Çiçek başları, Avrupa fitoterapisinde minör oküler iltihapların tedavisi için kullanılmaktadır. Peygamber Çiçeği, hafif antibiyotik ve antifungal olan cnicin, asetilenler ve kumarinler dahil flavanoidler, seskiterpen laktonlar içerir. Fransız bitkisel tıbbında, süzülmüş infüzyonun göz yıkama olarak kullanıldığı ve taç yapraklarının bir lapaya uygulandığı gözlerde bir çare veya anti-inflamatuar olarak kullanılır, ancak etkinliği kanıtlanmamıştır. Yaprakları, sindirimi ve muhtemelen karaciğer fonksiyonunu iyileştirmek ve ayrıca enfeksiyona karşı direnci arttırmak için acı bir tonik ve uyarıcı olarak alınabilir. Tohumlar çocuklar için hafif bir müshil olarak kullanılmıştır. Romatizma tedavisinde yaprakların kaynatılması kullanılır (Chevallier1996, Williamson 2003, Garbackiet al. 1999).

Bu karizmatik bitki Almanya'da (Bundesamt für Naturschutz 2012), Estonya'da (eBiodiversity Estonya 2012) ve Slovakya'da (Botany Enstitüsü SAS 2011); Yakın Tehdit Altında İsviçre'de (her bölgede çoğunlukla Tehlike Altında veya Hassas olmasına rağmen; Moser ve diğerleri . 2002) ve Hollanda (van der Meijden ve diğerleri.2000); ve Lüksemburg'da Savunmasız (Colling 2005). Birleşik Krallık'ta, doğal olarak meydana gelen popülasyonlardaki bir düşüşün, tanıtılan popülasyonlar tarafından gizlenebilmesine rağmen, son tanıtımlar nedeniyle Tehlike Altında'dan En Az Endişe Edilen'e kadar alt listeye alınmıştır; 2006 NERC Yasası'nın 41. bölümünde (İngiltere ve Galler) kapsanan “biyoçeşitliliğin korunması amacıyla temel öneme sahip” bir tür olarak listelenmiştir ve bir Birleşik Krallık Biyoçeşitlilik Eylem Planı öncelikli türdür (Cheffings ve Farrell 2005, Wilson 2007, Çevrimiçi İngiliz ve İrlanda Flora Atlası 2012, Ortak Doğa Koruma Komitesi 2007). Çek Cumhuriyeti'nde tehdit altında değildir (D. Turoňová pers. comm. 2013) ve Bern Sözleşmesi kapsamında değildir.

Ekilebilir arazinin ideal yönetimi, vahşi popülasyonların iyileşmesine yardımcı olabilir. Kimyasalların kullanılmadığı organik tarım, yabancı ot türlerinin büyümesini teşvik eder (Rydberg ve Milberg 2000). Almanya'da dört, İrlanda'da bir ve Hollanda'da bir Biyogenetik Rezerv'de dört Natura 2000 sahasında bulunur (Avrupa Çevre Ajansı 2010).