Lumiére Fabrikası'ndan Çıkan İşçiler
| La Sortie de l'usine Lumière à Lyon | |
 | |
| Yönetmen | Louis Lumière |
|---|---|
| Yapımcı | Louis Lumière |
| Görüntü yönetmeni | Louis Lumière |
| Dağıtıcı | Société Lumière |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Renk | Siyah beyaz |
| Çıkış tarih(ler)i | 22 Mart 1895 (özel gösterim) 28 Aralık 1895 (halka açık gösterim) |
| Süre | 46 saniye |
| Ülke | Fransa |
| Dil | Sessiz film |
Lumiére Fabrikası'ndan Çıkan İşçiler[1] (Fransızca: La Sortie de l'usine Lumière à Lyon), Lumière Kardeşler'in en eski filmi olarak kabul edilen ve Cinématographe'ın ilk halka açık sunumunda gösterilen 1895 yapımı bir Fransız filmidir. Film, 28 Aralık 1895'te Paris'teki Salon Indien du Grand Café'de ücretli olarak seyircilere gösterilen on filmin ilkiydi.[2] Yaklaşık 50 saniye süren filmin günümüzde üç versiyonu mevcut olup muhtemelen 1895 ve 1896 baharında ya da yazında Lyon'da çekilmiştir. Film, birçok sinema tarihçisi tarafından ilk gerçek sinema filmi olarak kabul edilir.
Film, Lumière ailesinin fotoğraf fabrikasında çalışan çok sayıda işçinin öğle paydosu için fabrikadan çıkışını gösterir. Filmin bu tek çekimi kurgulanmış olsa da, Lumière Fabrikası'ndan Çıkan İşçiler'in erken dönem sinema tarihinin belgesel görünümleri açısından biçimsel olarak çok önemli olduğu kabul edilir. Film yayınlanmasından sonra uluslararası başarı kazandı ve çok sayıda taklit çekimleri yapıldı.
Konu
[değiştir | kaynağı değiştir]Film tek bir çekimden oluşmaktadır. Lyon'un doğusundaki bir banliyö olan Monplaisir'deki Lumière fabrikasının kapıları öğle paydosu için açılır. Çoğunluğu kadın olan işçiler fabrikadan çıkar ve sağa ya da sola doğru kadrajın dışına yönelirler. İşçilerden bazıları bisikletlidir. Filmin bazı versiyonlarında bir at arabası ve bir köpek de görülebilir. İşçiler fabrikayı terk ettikten sonra kapılar tekrar kapanır.
Yapım
[değiştir | kaynağı değiştir]Sinematografın icadı için itici güç, Louis ve Auguste'ün babası Antoine Lumière'in 1894 yazında Paris'e yaptığı bir ziyaretten dönerken Thomas Edison tarafından başarıyla pazarlanan kinetoskoplarda kullanılan bir selüloit film şeridi örneğini Lyon'a getirmesiyle ortaya çıktı.
Société Anonyme des Plaques et Papiers Photographiques Antoine Lumière et ses Fils (Türkçe: Antoine Lumière ve Oğulları Fotoğraf Plakaları ve Kağıtları Anonim Şirketi) ya da kısaca Société Lumière adlı şirketlerinde fotoğraf plakaları üretiminde uzmanlaşmış olan Lumière'ler, bu film şeritlerinin ticari potansiyelini hemen fark ettiler ve hareketli görüntüleri kaydetmek için kendi aparatlarını geliştirmeye başladılar.[3] Edison'un tercih ettiği bir gözetleme kutusunda büyüteçle izlemek yerine kaydedilen görüntülerin projeksiyonla gösterilmesinin yeni film aracı için daha mantıklı bir kullanım olduğunu gördüler. 1894'ün sonunda Louis Lumière, aralıklı bir film sürücüsü geliştirerek görüntü projeksiyonunda dikkat çekici adımı attı.[4]
Bu gelişmelerin sonucu olarak 13 Şubat 1895'te patenti alınan Cinématographe (Fransız patenti no. 245,032) sadece bir film kamerası olarak değil, aynı zamanda bir kopyalama makinesi ve film projektörü olarak da kullanılabiliyordu. Edison'un sadece özel olarak inşa edilmiş film stüdyosunda (Kara Maria) kullanılabilen hantal kamerasının aksine Cinématographe, Lumière'lerin açık havada çalışabilmesini sağlayan taşınabilir, elle çalıştırılan bir cihazdı.
Lumiére Fabrikası'ndan Çıkan İşçiler, sinematograf ile üretilen bilinen en eski filmdir. Louis Lumière 1948'deki ölümünden önceki son röportajında filmin 1894 yazında, çekildiğini belirtmiş olsa da,[5] 19 Mart 1895'in filmin çekildiği tarih olduğu varsayılmaktadır. Sinematograf çekimler için bugün Rue du Premier Film olarak bilinen Rue Saint-Victor’daki Lumière fabrikasının giriş kapısının önüne kurulmuştu. Kamera Louis Lumière tarafından çalıştırılırken, kardeşi Auguste de işaretiyle harekete geçen işçileri yönlendiriyordu.
Film 35 mm formatında, 1.33:1 en-boy oranında ve saniyede 16 kare hızında çekilmiştir. Bu hızda, 17 metrelik film uzunluğu 46 saniyelik bir süre sağlayarak film toplamda 800 kare tutmuştur.[6]
Gösterim geçmişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel gösterimler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Louis ve Auguste Lumière, Lumière Fabrikası'ndan Çıkan İşçiler’in ilk versiyonunu ürettikten üç gün sonra, 22 Mart 1895'te Paris'teki Société d'encouragement pour l'industrie nationale’e ("Ulusal Sanayiyi Teşvik Derneği") icatlarını sundular.[7] Louis Lumière, şirketinin hizmetleri ve ürünleri hakkında verdiği sunumun bir parçası olarak, önce atölyelerin fotoğraflarını gösterdi. Ardından da şaşkınlık içindeki izleyicilere fabrikadan ayrılan işçilerin hareketli görüntülerini gösterdi. Burada ilk kez gösterilen film, bu nedenle sadece yeni icat edilen Cinématographe'ı tanıtmak için kullanılmamış, aynı zamanda filmde görülen çok sayıda işçi aracılığıyla şirketin büyüklüğünün aktarıldığı bir "reklam filmi" oldu.[8] Thomas Edison'un kinetoskopuna aşina olan dernek üyeleri, filmin projeksiyonundan büyülendi ve Lumière'den gösterimi tekrarlamasını talep etti.
Louis ve Auguste Lumière, Lumière fabrikasından çıkan işçilerin ilk başarılı sunumundan sonra 1895 ilkbaharı ve yazında Lyon'da ve Fransa'nın güneyindeki liman kenti La Ciotat'taki yazlık evlerinde çok sayıda film çektiler. Sadece 50 saniye süren kayıtlarıyla, ilk çalışmalarına benzer bir şekilde iş dünyasından sahnelerin yanı sıra küçük bir çocuğun beslenmesi (Bebeğin Kahvaltısı) gibi günlük olayları da belgelediler.
Louis ve Auguste Lumière, 10 Haziran 1895'te Lyon'da Fransız Fotoğrafçılar Birliği’nin birkaç gün süren kongresinde filmlerinden bir seçkiyi ilk kez daha büyük ölçekte sundular. Daha önce konferans katılımcılarının gelişini filme almışlardı. Bu görüntüler Lumière Fabrikası'ndan Çıkan İşçiler ve diğer altı filmle birlikte gösterildi.[9] Filmler profesyonel izleyiciler tarafından coşkuyla karşılandı; astronom Pierre Janssen sinematograf gösterimini "oturumun en büyük olayı" olarak tanımladı.[10]
Takip eden aylarda, ilki Kasım 1895'te Belçika'da olmak üzere, fotoğraf ve bilim derneklerinin üyeleri için Lumière filmlerinin başka özel gösterimleri de düzenlendi. Tüm gösterimlerde gösterilen filmler arasında Lumière Fabrikası'ndan Çıkan İşçiler de vardı. Ticari dergilerde bu etkinliklerle ilgili çıkan haberler sinematografa büyük ilgi uyandırdı. Daha fazla film gösterimi için gelen sayısız talep karşısında Lumière'ler filmlerinin ilk ticari gösterimini hazırlamaya karar verdiler. Aynı zamanda, mühendis Jules Carpentier buluşu daha fazla ticarileştirmek için sinematografın 200 tane kopyasını üretti.
Ticari gösterimler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Lumière Kardeşler'in babası Antoine Lumière, Paris'te Place de l'Opéra'daki Grand Café'nin bodrum katında bir oda kiraladı ve ilk gösterimin hazırlıklarına burada başlandı.[2] İlk gösterim 28 Aralık 1895'te tiyatro işletmecileri ve basın mensuplarının önünde, fakat sinematografın mucitleri olmadan gerçekleşti. Çeyrek saat içinde on film gösterildi ve günümüze ulaşan programa göre gösterim, Lumière Fabrikası'ndan Çıkan İşçiler ile başladı.[2] 28 Aralık'taki bu ilk gösterime toplamda sadece 33 müşteri gelmişti.[2] Ancak takip eden günlerde ilgilenenlerin sayısı giderek arttı. Öyle ki Ocak 1896'ya gelindiğinde her gün 2.500 kadar seyirci bu gösterimlere katılıyordu.
Bugün 28 Aralık 1895 tarihi genellikle sinemanın doğuşu olarak kabul edilse de,[11] Louis ve Auguste Lumière filmleri perdeye yansıtan ve paralı izleyicilere gösteren ilk kişiler değildir. Onlardan bağımsız olarak film projektörleri Amerika Birleşik Devletleri'nde (Latham Kardeşler tarafından), İngiltere'de (Birt Acres ve Robert W. Paul tarafından) ve Almanya'da (Emil ve Max Skladanowsky ve Oskar Messter tarafından) geliştirilmiştir. Bununla birlikte, teknik üstünlük ve her şeyden önce sinematografın profesyonel bir şekilde pazarlanması, Lumière Kardeşler'in birkaç ay içinde önde gelen film yapımcıları haline gelmesine yol açtı.[12]
Lumière Kardeşler icatlarını eğitimli kamera operatörlerine lisanslayarak sinematografın pazarlamasını tamamen kontrol altına aldılar. Louis Lumière'in daha önceki film kayıtları böylece kısa bir süre içinde dünya çapında dağıtıldı. Bir yıl içinde sinematograf çok sayıda Avrupa ülkesinde, Kuzey Amerika'da, Meksika'da, Kuzey Afrika'da, Hindistan'da, Japonya'da ve Avustralya'da gösterildi.[13] Ocak 1896'nın sonunda Lumière'ler filmlerini kendi şehirleri Lyon'da halka sundular. Bunu 20 Şubat 1896'da Londra'da Cinématographe'ın ilk gösterimi izledi. Almanya'da halka açık ilk gösterim 20 Nisan'da Köln'de film meraklısı girişimci Ludwig Stollwerck'in daveti üzerine gerçekleşti.[14] 29 Haziran 1896'da Lumière'ler nihayet New York Union Square Tiyatrosu'nda konuk olarak gösterime başladı ve Cinématographe kısa sürede Edison'un Vitascope sistemini geride bıraktı.[15]
1897 baharında Lumière'ler tekellerini feshederek ürettikleri filmleri ve ekipmanları bağımsız film yapımcılarına sattılar. Louis ve Auguste Lumière tekrar fotoğrafçılığa odaklandı ve Cinématographe'ın patent haklarını girişimci Charles Pathé'ye sattı. Lumière'in son kataloğu 1905 yılında yayınlandı. Katalogda 91 numaralı film olarak Lumière Fabrikası'ndan Çıkan İşçiler de dahil olmak üzere 1422 film bulunuyordu.[16]
Film versiyonları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Filmin bilinen en az üç versiyonu vardır. Araştırmalara göre, 19 Mart 1895'te çekilen ve 22 Mart'ta Paris'te gösterilen ilk versiyonun hiçbir film görüntüsü günümüze ulaşmamıştır. Bilinen üç versiyonun yeniden yapım olduğu, en eskisinin Mayıs 1895'te çekildiği düşünülmektedir.[17] Bu versiyonlar "iki atlı", "tek atlı", "atsız" olarak nitelendirilmekte olup sinematografın gelişiminin sonraki aşamalarında oluşturulmuştur. Ayrıca Louis ve Auguste Lumière her seferinde kamerayı yeniden konumlandırarak görüntü kompozisyonunu daha da iyileştirmeye çalışmışlardır. Örneğin filmin bilinen en son versiyonunda filmin "aksiyonu" fabrika kapılarının açılıp kapanmasıyla çerçevelenmiştir.
Film tarihçileri, hareket eden araba (bir ya da iki at tarafından çekilir) gibi unsurlar temelinde ayırt edilen üç orijinal versiyona ek olarak, yıpranmış orijinal negatifin kopyalarına olan yüksek talep nedeniyle filmin 1896 veya 1897'de yeniden kaydedildiğine inanmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Donati, Belle (11 Ekim 2018). "Lumiere Film Festivali kapılarını 10. kez sinema severlere açıyor". tr.euronews.com. 16 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023.
- ^ a b c d "L'invention de la modernité". institut-lumiere.org. 24 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023.
- ^ Alan Williams: Republic of Images. 1992, S. 22.
- ^ Alan Williams: Republic of Images. 1992, S. 23.
- ^ Lumière – The Last Interview. In: Sight & Sound. Bd. 17, Nr. 66, Sommer 1948, ISSN 0037-4806, S. 68–70, hier S. 69. Georges Sadoul vermutet, dass ein nicht erhaltener Vorläufer von Arbeiter verlassen die Lumière-Werke auf Papierfilm produziert wurde, siehe Georges Sadoul: Lumière et Mèliès. Édition augmentée, revisée. Lherminier, Paris 1985, ISBN 2-86244-048-5, S. 123.
- ^ Chardère, Borgé & Borgé 1985, ss. 71,81,107,109
- ^ Conférence de M. Louis Lumière à la Société d'Encouragement pour l'Industrie Nationale. In: Bulletin du Photo-Club de Paris. No. 51, Nisan 1895, S. 125–126.
- ^ Richard Abel: The Ciné Goes to Town. 1998, S. 11.
- ^ Richard M. Barsam: Nonfiction Film. A Critical History. Revised and expanded. Indiana University Press, Bloomington IN u. a. 1992, ISBN 0-253-20706-1, S. 21.
- ^ Jules Janssen: Discours prononcé à l'issue de la session le 15 juin 1895. In: Bulletin de la Société Française de Photographie. 2d Série, Bd. 11, No. 17, 1895, ISSN 1254-6380, S. 423.
- ^ Zur Diskussion, ob es überhaupt einen bestimmbaren Geburtstag des Kinos gibt, siehe Thomas Elsaesser: Filmgeschichte und frühes Kino. 2002, S. 301.
- ^ Robert Pearson: Early Cinema. In: Geoffrey Nowell-Smith (Hrsg.): The Oxford History of World Cinema. Oxford University Press, Oxford u. a. 1996, ISBN 0-19-874242-8, S. 14.
- ^ Erik Barnouw: Documentary. A history of the non-fiction film. 2. revised edition. Oxford University Press, New York NY u. a. 1993, ISBN 0-19-507898-5, S. 11.
- ^ Peter Zimmermann (Hrsg.): Geschichte des dokumentarischen Films in Deutschland. Band 1: Uli Jung, Martin Loiperdinger (Hrsg.): Kaiserreich. 1895–1918. Reclam, Stuttgart 2005, ISBN 3-15-010584-6, S. 46.
- ^ David Robinson: From Peep Show to Palace. The Birth of American Film. Columbia University Press, New York NY u. a. 1996, ISBN 0-231-10338-7, S. 62–63.
- ^ Die Filme wurden nicht chronologisch, sondern thematisch durchnummeriert, vgl. Georges Sadoul: Louis Lumière. 1964, S. 158.
- ^ Rémi Fournier Lanzoni: French Cinema. From its Beginnings to the Present. Continuum International Publishing, New York NY u. a. 2002, ISBN 0-8264-1399-4, S. 28.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]