Keşfü'z-Zunûn

Keşfü'z-Zunûn, Kâtip Çelebi’nin Arapça yazdığı ve 1652 yılında tamamladığı bibliyografya (kaynakça) eseridir. Bilimler hakkında ansiklopedik bilgiler de içerir. İlk adı Kitâbü İcmâli'l-fuśûl ve'l-ebvâb fî tertîbi'l-'ulûm ve esmâ'i'l-kitâb’dır. Yazarı tarafından bazı eklemelerden sonra ismi Keşfü'ž-žunûn an esâmi'l-kütüb ve'l-fünûn şeklinde değiştirilir. Çoğunlukla Arapça literatürle ilgili içeriğe sahip olmakla birlikte Farsça ve Türkçe de konu edilmiştir.

Katib Çelebi Halep sahaflarında başladığı araştırmalarını çeşitli şehirlerde sahaf ve kütüphaneleri gezerek 20 yılda tamamlamıştır. Eserler alfabetik sıraya göre düzenlenmiştir. Müelliflerin ölüm tarihleri, eserlerin telif tarihleri, eserlerin başlangıç cümleleri, bab ve fasılları hakkında da bilgiler verilmiştir. 15.000’e yakın kitap ve risale, 10.000 kadar yazar, 300’ü aşkın ilim dalı hakkında bilgi verilmektedir.

Katib Çelebi, kitabı yazarken bazı kaynakçalardan yararlanmıştır. Bunlar arasında İbnü’n-Nedîm’in el-Fihrist'i, İbnü’l-Kıftî’nin İħbârü'l-ulemâ'sı, 16. yüzyıl Osmanlı tarihçisi Taşköprizâde'nin Miftâĥu’s-saâdesi, İbn Haldûn'un Muķaddimesi, Sübkî'nin Tabaķātı ve İbn Hallikân'ın Vefeyâtü’l-ayânı başta gelmektedir. Eser 1697 yılında yeni eklemeler eşliğinde Bibliothèque Orientale adıyla Fransızcaya, 1835-1858 yılları arasında ise Lexicon Bibliographicum et Encyclopaedicum adıyla Latinceye çevrilmiştir.

Kaynakça

Orhan Şaik Gökyay, Kâtip Çelebi: Yaşamı, Kişiliği ve Yapıtlarından Seçmeler, Ankara 1982, s. 32-33, 331-383
TDV. İslam Ansiklopedisi, Keşfüz-Zünun Maddesi
Kutluer, İlhan : Kâtip Çelebi ve Bilimler : Keşfü’z-Zunûn’un Mukaddimesinde “el-İlm” Kavramı 25 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kitap hakkında kaynakça, TBMM 25 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.