Karbonhidrat sayfasının kaynağını görüntüle

[[Dosya:Lactose.svg|küçükresim|upright=1.25|[[Laktoz]], hayvan sütünde bulunan bir [[disakkarit]]tir. Bir D-[[galaktoz]] molekülünden ve beta-1-4 [[glikosidik bağ]] ile bağlanmış bir D-[[glikoz]] molekülünden oluşur.]]
'''Karbonhidrat''', [[karbon]] (C), [[hidrojen]] (H) ve [[oksijen]] (O) atomlarından oluşan, genellikle hidrojen-oksijen atomu oranı (suda) 2:1 olan bir [[biyomolekül]]dür ve dolayısıyla ampirik (deneysel) formülü C<sub>''m''</sub>(H<sub>2</sub>O)<sub>''n''</sub> şeklindedir. ''m'', ''n''{{'}}den farklı da olabilir olmaya da bilir. Ancak, tüm karbonhidratlar bu kesin [[stokiyometri]]k tanıma uymaz (örneğin [[üronik asit]]ler, [[fukoz]] gibi deoksi şekerler) ve bu tanıma uyan tüm kimyasallar otomatik olarak karbonhidratlar (örneğin [[formaldehit]] ve [[asetik asit]]) olarak sınıflandırılmaz.

Terim; [[nişasta]] ve [[selüloz]] içeren bir grup olan sakkarit ile eşanlamlı olduğu için [[biyokimya]]da en yaygın olanıdır. Sakkaritler; [[monosakkarit]]ler, [[disakkarit]]ler, [[oligosakkarit]]ler ve [[polisakkarit]]ler olmak üzere dört kimyasal gruba ayrılır. En küçük (düşük moleküler ağırlıklı) karbonhidratlar olan monosakkaritler ve disakaritler, genellikle ''şekerler'' olarak adlandırılır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |vauthors=Flitsch SL, Ulijn RV |başlık=Sugars tied to the spot |dergi=[[Nature (dergi)|Nature]] |cilt=421 |sayı=6920 |sayfalar=219-20|tarih=January 2003 |pmid=12529622 |doi=10.1038/421219a |bibcode=2003Natur.421..219F |s2cid=4421938| issn=0028-0836}}</ref> Sakkarit kelimesi, "şeker" anlamına gelen [[Eski Yunanca]]'da ''σάκχαρον'' (sákkharon) kelimesinden gelmektedir.<ref name="avenas">{{Kitap kaynağı |vauthors=Avenas P |yıl=2012 |bölüm=Etymology of main polysaccharide names |veditors=Navard P |başlık=The European Polysaccharide Network of Excellence (EPNOE) |yayıncı=Springer Science+Business Media |yer=Wien |bölümurl=https://www.springer.com/cda/content/document/cda_downloaddocument/9783709104200-c1.pdf?SGWID=0-0-45-1364512-p174060193 |erişimtarihi=28 Ocak 2018 |arşivtarihi=9 Şubat 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180209064118/https://www.springer.com/cda/content/document/cda_downloaddocument/9783709104200-c1.pdf?SGWID=0-0-45-1364512-p174060193 |ölüurl=evet}}</ref> Karbonhidratların bilimsel terminolojisi karmaşık olsa da, monosakkaritler ve disakkaritlerin adları genellikle, "şarap, şıra" ve hemen hemen tüm şekerler için kullanılır. (Örneğin [[fruktoz]] (meyve şekeri), [[sakkaroz]] (kamış veya pancar şekeri), [[riboz]], [[amiloz]], [[laktoz]] (süt şekeri) gibi.)

Karbonhidratlar canlı organizmalarda çok sayıda rol oynar. Polisakkaritler, [[enerji]]nin (örneğin nişasta ve [[glikojen]]) depolanmasında ve vücuttaki bazı yapısal bileşenler (örneğin bitkilerde [[selüloz]] ve eklembacaklılarda [[kitin]]) olarak görev alır. Bir [[pentoz]] olan [[riboz]], [[kofaktör (biyokimya)|koenzim]]lerin (örneğin [[Adenozin trifosfat|ATP]], [[Flavin adenin dinükleotid|FAD]] ve [[Nikotinamid adenin dinükleotit|NAD]]) önemli bir bileşenidir ve [[RNA]]'nın yapısında yer alır. Ribozla ilişkili olan [[deoksiriboz]] ise [[DNA]]'nın yapısındadır. Sakkaritler, vücutta önemli rol oynayan diğer birçok önemli [[biyomolekül]]ü içerir ve [[bağışıklık sistemi]], [[döllenme]], patogenezi önleme, [[kan pıhtılaşması]] ve canlılarda gelişmede rol oynar.<ref>{{Kitap kaynağı | soyadı1 = Maton | ad1 = Anthea | ad2 = Jean | soyadı2 = Hopkins | ad3 = Charles William | soyadı3 = McLaughlin | ad4 = Susan | soyadı4 = Johnson | ad5 = Maryanna Quon | soyadı5 = Warner | ad6 = David | soyadı6 = LaHart | ad7 = Jill D. | soyadı7 = Wright | name-list-style = vanc |başlık= Human Biology and Health |yayıncı= Prentice Hall |yıl= 1993 |yer= Englewood Cliffs, New Jersey |sayfalar=[https://archive.org/details/humanbiologyheal00scho/page/52 52-59]| isbn = 978-0-13-981176-0 | url = https://archive.org/details/humanbiologyheal00scho/page/52 }}</ref>

Karbonhidratlar [[beslenme]]nin merkezinde yer alır ve çok çeşitli doğal ve işlenmiş gıdalarda bulunur. Nişasta bir polisakkarittir. [[Tahıl]]larda ([[buğday]], [[mısır (bitki)|mısır]], [[pirinç]]), [[patates]]lerde ve [[ekmek]], [[pizza]] veya [[makarna]] gibi tahıl unu bazlı işlenmiş gıdalarda bol miktarda bulunur. Şekerler, insan beslenmesinde temel olarak sofra şekeri ([[şeker kamışı]] veya [[şeker pancarı]]ndan elde edilen sakkaroz), laktoz (süt şekeri), balda, birçok meyvede ve bazı sebzelerde doğal olarak bulunan glikoz ve fruktoz olarak ortaya çıkar. İçeceklere ve reçel, bisküvi ve kek gibi birçok hazır gıdaya genellikle sofra şekeri, süt veya bal eklenir.

Tüm bitkilerin [[hücre duvarı|hücre duvarları]]nda bulunan bir polisakkarit olan [[selüloz]], çözünmeyen [[diyet lifi]]nin ana bileşenlerinden biridir. İnsanlar tarafından sindirilmemesine rağmen, selüloz ve çözünmeyen diyet lifi genellikle bağırsak hareketlerini kolaylaştırarak sağlıklı bir sindirim sisteminin korunmasına yardımcı olur.<ref>USDA National Nutrient Database, 2015, s. 14</ref> Diyet lifinde bulunan diğer polisakkaritler arasında [[kalın bağırsak|kalın bağırsağın]] [[mikrobiyota]]sındaki bazı bakterileri besleyen ve bu bakteriler tarafından kısa zincirli yağ asitleri vermek üzere metabolize edilen [[dirençli nişasta]] ve [[inülin]] bulunur.<ref name="CRC Handbook of Dietary Fiber in Human Nutrition">{{Kitap kaynağı|soyadı1=Cummings|ad1=John H.|başlık=The Effect of Dietary Fiber on Fecal Weight and Composition|url=https://archive.org/details/crchandbookofdie0003unse|tarih=2001|yayıncı=CRC Press|yer=Boca Raton, Florida|isbn=978-0-8493-2387-4|sayfalar=[https://archive.org/details/crchandbookofdie0003unse/page/184 184]|basım=3.3url=https://www.crcpress.com/CRC-Handbook-of-Dietary-Fiber-in-Human-Nutrition-Third-Edition/Spiller/p/book/9780849323874|erişimtarihi=17 Nisan 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190402203003/https://www.crcpress.com/CRC-Handbook-of-Dietary-Fiber-in-Human-Nutrition-Third-Edition/Spiller/p/book/9780849323874|arşivtarihi=2 Nisan 2019|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı | vauthors = Byrne CS, Chambers ES, Morrison DJ, Frost G |başlık= The role of short chain fatty acids in appetite regulation and energy homeostasis |dergi= International Journal of Obesity |cilt= 39 |sayı= 9 |sayfalar=1331-8|tarih= September 2015 | pmid = 25971927 | pmc = 4564526 |doi= 10.1038/ijo.2015.84 }}</ref>

== Terminoloji ==
Bilimsel literatürde "karbonhidrat" terimi, "şeker" (geniş anlamda), "sakkarit", "oz",<ref name="avenas"/> "glusit",<ref>{{Kitap kaynağı |vauthors= Fearon WF |yıl= 1949 |başlık= Introduction to Biochemistry |basım=2.2yer= Londra |yayıncı= Heinemann |url= https://books.google.com/books?id=YkOaBQAAQBAJ |isbn= 9781483225395 |erişimtarihi= 17 Nisan 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20200727175530/https://books.google.com/books?id=YkOaBQAAQBAJ |arşivtarihi= 27 Temmuz 2020 |ölüurl= hayır }}</ref> "karbon hidratı", "polihidroksi" ya da "[[aldehit]] veya [[keton]] içeren bileşikler" gibi birçok eş anlamlıya kavrama sahiptir. Bu terimlerden bazıları, özellikle "karbonhidrat" ve "şeker", başka anlamlarda da kullanılmaktadır.

[[Gıda bilimi]]nde ve pek çok resmi olmayan bağlamda, "karbonhidrat" terimi genellikle "kompleks karbonhidrat nişastası bakımından özellikle zengin olan herhangi bir gıda" (örneğin [[makarna]], [[ekmek]], [[tahıl]]) anlamına gelir.

[[USDA Ulusal Besin Veri Tabanı]] gibi beslenme bilgisi listelerinde genellikle "karbonhidrat" terimi [[su]], [[protein]], [[lipit|yağ]], [[kül]] ve [[etanol]] dışındaki her şey için kullanılır.<ref>USDA National Nutrient Database, 2015, s. 13</ref> Bu, normalde karbonhidrat olarak kabul edilmeyen [[asetik asit|asetik]] veya [[laktik asit]] gibi kimyasal bileşikleri ve aynı zamanda bir karbonhidrat olan ancak gıda enerjisine katkıda bulunmayan [[diyet lifi]]ni içerir. Tam anlamıyla "[[şeker]]", çoğu insan gıdasında kullanılan tatlı, çözünür karbonhidratlar için kullanılır.

== Yapısı ==
Eskiden "karbonhidrat" adı [[kimya]]da C<sub>''m''</sub>(H<sub>2</sub>0)<sub>''n''</sub> formülüne sahip herhangi bir bileşik için kullanılıyordu. Bu tanımı takiben, bazı kimyacılar [[formaldehit]]in (CH<sub>2</sub>O) en basit karbonhidrat olduğunu düşünürken,<ref name="coulter">{{Kitap kaynağı | ad1 = John Merle | soyadı1 = Coulter | ad2 = Charler Reid | soyadı2 = Barnes | ad3 = Henry Chandler | soyadı3 = Cowles | name-list-style = vanc | yıl = 1930 | url = https://books.google.com/books?id=WyZnVpCiTHIC&q=simplest+carbohydrate&pg=PA375 | başlık = A Textbook of Botany for Colleges and Universities | isbn = 9781113909954 |erişimtarihi= 17 Nisan 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20220417005854/https://books.google.com/books?id=WyZnVpCiTHIC&q=simplest+carbohydrate&pg=PA375 |arşivtarihi= 17 Nisan 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> diğerleri [[glikolaldehit]] için bu unvanı iddia etti.<ref name="tietz">{{Kitap kaynağı | ad1 = Carl A. | soyadı1 = Burtis | ad2 = Edward R. | soyadı2 = Ashwood | ad3 = Norbert W. | soyadı3 = Tietz | name-list-style = vanc | yıl = 2000 | url = https://books.google.com/books?id=l5hqAAAAMAAJ&q=simplest+carbohydrate | başlık = Tietz fundamentals of clinical chemistry | isbn = 9780721686349 |erişimtarihi= 17 Nisan 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20160624073749/https://books.google.com/books?id=l5hqAAAAMAAJ&q=simplest+carbohydrate |arşivtarihi= 24 Haziran 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> Günümüzde bu terim, genellikle sadece bir veya iki karbonlu bileşikleri hariç tutan ve bu formülden sapan birçok biyolojik karbonhidratı içeren [[biyokimya]] anlamında anlaşılmaktadır. Örneğin, yukarıdaki temsili formüller yaygın olarak bilinen karbonhidratlarmış gibi görünse de, her yerde bulunan ve bol karbonhidratlar genellikle bundan sapar (bu formüle sahip değildir.). Örneğin, karbonhidratlar sıklıkla, N-[[asetil]] (örn. [[kitin]]), [[sülfat]] (örn . [[glikozaminoglikanlar]]), [[karboksilik asit]] ve deoksi modifikasyonları (örn. [[fukoz]] ve [[sialik asit]]) gibi kimyasal gruplar sergiler.

Doğal sakkaritler genellikle, ''n''{{'}}nin üç veya daha fazla olduğu genel formül (CH<sub>2</sub>0)<sub>''n''</sub> ile [[monosakkarit]]ler adı verilen basit karbonhidratlardan yapılır. Tipik bir monosakkarit, H–(CHOH)<sub>x</sub>(C=O)–(CHOH)<sub>y</sub>–H, yapısına sahiptir, yani birçok [[hidroksil grubu]] eklenmiş bir [[aldehit]] veya [[keton]] [[fonsiyonel grup|fonksiyonel grubu]], genellikle her bir karbon atomunda bir tane değildir. Monosakkarit örnekleri [[glikoz]], [[fruktoz]] ve [[gliseraldehit]]lerdir. Bununla birlikte, yaygın olarak "monosakaritler" olarak adlandırılan bazı biyolojik maddeler bu formüle uymaz (örneğin [[üronik asit]]ler ve [[fukoz]] gibi deoksi şekerler). Bu formüle uyan ancak monosakkarit olarak kabul edilmeyen birçok kimyasal vardır. (Örneğin formaldehit CH<sub>2</sub>O ve [[inositol]] (CH<sub>2</sub>0)<sub>6</sub>)<ref>{{Kitap kaynağı | vauthors = Matthews CE, Van Holde KE, Ahern KG |yıl= 1999 |başlık= Biochemistry |basım= 3. |yayıncı= Benjamin Cummings | isbn = 978-0-8053-3066-3 }}{{page needed|date=Ocak 2018}}</ref>

Bir monosakkaritin açık zincirli formu, genellikle aldehit/keton karbonil grubu karbon (C=O) ve hidroksil grubunun (–OH) yeni bir C–O–C köprüsü ile bir [[hemiasetal]] oluşturarak reaksiyona girdiği [[Heterosiklik bileşik|kapalı bir halka formu]]yla birlikte bulunur.

Monosakkaritler, çok çeşitli şekillerde [[polisakarit]]ler (veya [[oligosakkarit]]ler) olarak adlandırılan birimlerin oluşması için birbirine bağlanabilir. Birçok karbonhidrat, bir veya daha fazla grubun değiştirildiği veya çıkarıldığı bir veya daha fazla modifiye monosakkarit birimi içerir. Örneğin, [[DNA]]'nın bir bileşeni olan [[deoksiriboz]], [[riboz]]un değiştirilmiş bir versiyonudur. [[Kitin]], [[azot]] içeren bir glikoz formu olan N-asetil glukozamin'in tekrar eden birimlerinden oluşur.

== Türleri ==
Karbonhidratlar, polihidroksi aldehitler, ketonlar, alkoller, asitler, bunların basit türevleri ve asetal tipi bağlantılara sahip [[polimer]]leridir. [[Polimerizasyon derecesi|Polimerizasyon derecelerine]] göre sınıflandırılabilirler ve başlangıçta şekerler, oligosakkaritler ve polisakkaritler olmak üzere üç ana gruba ayrılabilirler.<ref>{{Kitap kaynağı |başlık= Carbohydrates in human nutrition |seri= FAO Food and Nutrition Paper – 66 |bölüm= Chapter 1 – The role of carbohydrates in nutrition |bölümurl=http://www.fao.org/docrep/w8079e/w8079e07.htm |yayıncı=Food and Agriculture Organization of the United Nations }}</ref>

{| class="wikitable"
|+ Başlıca diyet karbonhidratları
|-
! Sınıf<br>(Polimerizasyon derecesi) !! Alt grup !! Bileşenler
|-
! rowspan=3 | [[Şeker]]ler (1–2) 
|| [[Monosakkarit]]ler || [[Glukoz]], [[galaktoz]], [[fruktoz]], [[ksiloz]]
|-
| [[Disakkarit]]ler || [[Sükroz]], [[laktoz]], [[maltoz]], [[izomaltüloz]], [[trehaloz]]
|-
| [[Poliol]]ler || [[Sorbitol]], [[mannitol]]
|-
! rowspan=2 | [[Oligosakkarit]]ler (3–9) 
|| Malto-oligosakkaritler || [[Maltodekstrin]]ler
|-
| Diğer oligosakkaritler || [[Raffinoz]], [[stachyose]], frukto-oligosakkaritler
|-
! rowspan=2 | [[Polisakkarit]]ler (>9) 
|| [[Nişasta]] || [[Amiloz]], [[Amilopektin]], modifiye nişastalar
|-
| Nişasta olmayan polisakkaritler || [[Glikojen]], [[selüloz]], [[Hemiselüloz]], [[Pektin]]ler, [[Kolloid|Hidrokolloid]]ler
|}

== Monosakkaritler ==
[[Dosya:D-glucose color coded.png|upright=0.5|küçükresim|D-glikoz, (CH<sub>2</sub>O)<sub>6</sub> formülüne sahip bir D şekeridir. Kırmızı atomlar [[aldehit]] grubunu vurgular ve mavi atomlar aldehitten en uzaktaki [[kiralite|asimetrik merkez]] öğesini vurgular.]]
{{ana|Monosakkarit}}
Monosakkaritler, daha küçük karbonhidratlara [[hidroliz]] edilemedikleri için en basit karbonhidratlardır. İki veya daha fazla [[hidroksil grubu]]na sahip [[aldehit]]ler veya [[keton]]lardır. Modifiye edilmemiş bir monosakkaritin genel kimyasal formülü (CH<sub>2</sub>O)<sub>n</sub> şeklindedir. Monosakaritler, önemli moleküllerinin yanı sıra [[nükleik asit]]lerin yapı taşlarıdır. "n=3" olan en küçük monosakkaritler, [[dihidroksiaseton]] ve D- ve L-gliseraldehitlerdir.

=== Monosakkaritlerin sınıflandırılması ===
<div class="thumb tleft">
<div class="thumbinner" style="width:187px;">
[[Dosya:Alpha-D-glucopyranose-2D-skeletal.png|185px]]
[[Dosya:Beta-D-glucopyranose-2D-skeletal.png|185px]]
<div class="thumbcaption">
[[Glikoz]]un [[Alfa|α]] ve [[Vita|β]] [[anomer]]leri.<ref>{{Kitap kaynağı |bölümurl= https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1955/#_ch2_s4_ |bölüm= Structural Basis of Glycan Diversity |başlık= Essentials of Glycobiology |basım=3.3yayıncı=  Cold Spring Harbor Laboratory Press |yer= Cold Spring Harbor (NY) | ad1 = Carolyn R | soyadı1 = Bertozzi | ad2 = David | soyadı2 = Rabuka | name-list-style = vanc | isbn = 978-1-621821-32-8 |yıl= 2017 }}</ref>

</div>
</div>
</div>

Monosakkaritler üç farklı özelliğe göre sınıflandırılır: [[karboksil grubu]]nun yerleşimi, içerdiği karbon atomlarının sayısı ve [[kiralite|kiral]] kullanımı. Karbonil grubu bir aldehit ise, monosakkarit bir [[aldoz]]dur; karbonil grubu bir keton ise, monosakkarit bir [[ketoz]]dur. Üç karbon atomlu monosakkaritlere [[trioz]], dört karbonlulara [[tetroz]], beşine [[pentoz]], altısına [[heksoz]] (vb.) denir.<ref>{{Kitap kaynağı | soyadı1 = Campbell | ad1 = Neil A. | ad2 = Brad | soyadı2 = Williamson | ad3 = Robin J. | soyadı3 = Heyden | name-list-style = vanc | başlık = Biology: Exploring Life | yayıncı = Pearson Prentice Hall | yıl = 2006 | yer = Boston, Massachusetts | url = http://www.phschool.com/el_marketing.html | isbn = 978-0-13-250882-7 |erişimtarihi= 17 Nisan 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20141102041816/http://www.phschool.com/el_marketing.html |arşivtarihi= 2 Kasım 2014 | ölüurl = hayır }}</ref> Bu iki sınıflandırma sistemi genellikle birleştirilerek kullanılır. Örneğin, glikoz bir [[heksoz#Aldoheksozlar|aldoheksoz]] (altı karbonlu bir aldehit), riboz bir aldopentoz (beş karbonlu bir aldehittir) ve [[fruktoz]] bir [[Heksoz#Ketoheksozlar|ketoheksoz]]dur (altı karbonlu bir keton).

=== Halka-düz zincir izomerizmi ===
[[Dosya:Glucose Fisher to Haworth.gif|küçükresim|[[Glikoz]], hem düz zincir hem de halka halinde bulunabilir.]]
Düz zincirli bir monosakkaritin aldehit veya keton grubu, farklı bir karbon atomu üzerindeki bir [[hidroksil grubu]] ile geri dönüşümlü olarak reaksiyona girerek bir [[hemiasetal]] veya hemiketal oluşturur ve iki karbon atomu arasında bir oksijen köprüsü olan bir [[heterosiklik]] halka oluşturur. Beş ve altı atomlu halkalar sırasıyla [[furanoz]] ve [[piranoz]] formları olarak adlandırılır ve düz zincir formuyla dengede bulunur.<ref name=pigman>{{Kitap kaynağı | soyadı1 = Pigman | ad1 = Ward | soyadı2 = Anet | ad2 = E.F.L.J. | name-list-style = vanc |başlık=The Carbohydrates: Chemistry and Biochemistry Vol 1A|editör=Pigman and Horton|basım=2.2yıl=1972|yayıncı=Academic Press|yer=San Diego|sayfalar=165-94|bölüm=Chapter 4: Mutarotations and Actions of Acids and Bases|isbn=9780323138338}}</ref>

Düz zincirli formdan siklik forma dönüşüm sırasında, [[anomer]]ik karbon olarak adlandırılan karbonil oksijeni içeren karbon atomu, iki olası konfigürasyonla stereojenik bir merkez haline gelir: Oksijen atomu, düzlemin üstünde veya altında bir pozisyon alabilir. Ortaya çıkan olası stereoizomer çiftine [[anomer]]ler denir. α anomerinde, anomerik karbon üzerindeki -OH ikamesi, CH<sub>2</sub>OH yan dalından halkanın karşı tarafında (trans) bulunur. CH<sub>2</sub>OH sübstitüentinin ve anomerik hidroksilin halka düzleminin aynı tarafında (cis) olduğu alternatif forma β anomer denir.

=== Canlı organizmalarda kullanımı ===
Monosakkaritler, hem enerji kaynağı (bitkilerde fotosentez ürünü olduğu için doğada en önemli olan[[glikoz]]dur) hem de [[biyosentez]]de kullanılan [[metabolizma]] için ana yakıt kaynağıdır. Monosakkaritler hemen gerekli olmadığında, genellikle daha fazla alan verimli formlara, polisakaritlere dönüştürülürler. İnsanlar da dahil olmak üzere birçok hayvanda, bu depolama şekli, özellikle [[karaciğer]] ve [[kas hücresi|kas hücreleri]]nde [[glikojen]]dir. Bitkilerde [[nişasta]] aynı amaçla kullanılır. En bol bulunan karbonhidrat olan [[selüloz]], bitkilerin ve birçok [[alg]] formunun [[hücre duvarı]]nın yapısal bir bileşenidir. [[Riboz]], meyve şekerinin bir bileşenidir, birçok bitki ve insanda bulunur, karaciğerde metabolize edilir, sindirim sırasında doğrudan bağırsaklarda emilir ve [[meni]]de bulunur. Böceklerin başlıca şekerlerinden biri olan trehaloz, sürekli uçuşu desteklemek için hızla iki glikoz molekülüne hidrolize edilir. [[Deoksiriboz]], [[DNA]]'nın bir bileşenidir. [[Liksoz]], insan kalbinde bulunan liksozinin bir bileşenidir.<ref>{{ansiklopedi kaynağı |başlık=lyxoflavin |url=http://www.merriam-webster.com/medical/lyxoflavin |sözlük=Merriam-Webster |erişim-tarihi=17 Nisan 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20141031135041/http://www.merriam-webster.com/medical/lyxoflavin |arşivtarihi=31 Ekim 2014 |ölüurl=hayır }}</ref> Pentoz fosfat yolunda [[ribüloz]] ve [[ksilüloz]] oluşur Süt şekeri [[laktoz]]unun bir bileşeni olan [[galaktoz]] bitki hücre zarlarındaki galaktolipidlerde ve birçok dokudaki [[glikoprotein]]lerde bulunur. Mannoz, insan metabolizmasında, özellikle belirli proteinlerin [[glikozilasyon]]unda meydana gelir.

== Disakkaritler ==
{{ana|Disakkarit}}
[[Dosya:sucrose 3Dprojection.png|küçükresim|Sofra şekeri olarak da bilinen [[sükroz]] (sakkaroz), yaygın bir disakkarittir. İki monosakkaritten oluşur: D-glikoz (solda) ve D-fruktoz (sağda).]]
Birleştirilmiş iki monosakkaride [[disakkarit]] denir ve bunlar en basit [[polisakkarit]]lerdir. [[Sakkaroz]] ve [[laktoz]] birer disakkarit örneğidir. Bir [[dehidrasyon reaksiyonu]] yoluyla oluşturulan ve bir monosakaritten bir hidrojen atomunun ve diğerinden bir [[hidroksil grubu]]nun kaybıyla sonuçlanan bir [[glikosidik bağ]] olarak bilinen bir [[kovalent bağ]] ile birbirine bağlanan iki monosakkarit biriminden oluşurlar. Değiştirilmemiş disakkaritlerin formülü C<sub>12</sub>H<sub>22</sub>O<sub>11</sub>'dir. Çok sayıda disakkarit türü olmasına rağmen, bazı disakkaritler özellikle diğerlerine göre daha önemlidir.

Sakkaroz, en bol bulunan disakkarittir ve karbonhidratların bitkilerde taşındığı ana formdur. Bir D-glikoz molekülü ve bir D-fruktoz molekülünden oluşur. [[Sistematik ad]]ı O-α-D-glucopyranosyl-(1→2)-D-fructofuranoside şeklindedir.
* Monosakkarit: [[Glikoz]] ve [[fruktoz]]
* Halka tipleri: glikoz bir [[piranoz]]dur ve fruktoz bir [[furanoz]]dur.
* Bağlanma şekli: α-D-glukozun 1 numaralı (C1) karbonundaki oksijen, D-fruktozun C2'sine bağlıdır.
* ''-oside'' soneki (sucr'''ose'''), her iki monosakkaritin anomerik karbonunun [[glikosidik bağ]]a katıldığını gösterir.

Bir D-galaktoz molekülü ve bir D-glikoz molekülünden oluşan bir disakkarit olan [[laktoz]], memeli sütünde doğal olarak bulunur. Laktozun sistematik adı ''O''-β-D-galactopyranosyl-(1→4)-D-glucopyranose şeklindedir. Diğer önemli disakkaritler arasında [[maltoz]] ve [[selobiyoz]] bulunur. Disakkaritler, indirgeyici ve indirgeyici olmayan disakkaritler olarak ikiye ayrılır. [[Fonksiyonel grup]] başka bir şeker birimi ile bağda mevcutsa, buna indirgeyici disakkarit veya biyoz denir.

== Beslenme ==
[[Dosya:Various grains.jpg|küçükresim|sağ|upright=1.36|[[Yulaf]], [[arpa]] ve [[buğday]]dan yapılmış [[tahıl]] ürünleri karbonhidrat içerir.]]
Beslenme ile alınan karbonhidratların vücutta üç önemli fonksiyonu bulunmaktadır. İlki, vücudun başlıca enerji kaynağı olmasıdır. İkincisi, glikoprotein ve glikolipid gibi türevlerle vücudun tüm doku ve hücrelerinde yapı taşı olarak kullanılmasıdır. Üçüncüsü ise sindirilemeyen karbonhidratların (diyet liflerinin) sindirime olan olumlu etkileridir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://gidavesaglik.net/karbonhidratlarin-beslenme-acisindan-onemi/|başlık=Karbonhidratlar; Vücuttaki Görevleri, Önemi ve Günlük İhtiyaç|erişimtarihi=22 Aralık 2022|tarih=8 Ekim 2021|dil=en-US|çalışma=Gıda ve Sağlık|ad=Halil Ibrahim Akgul|soyadı=PhD|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221222120829/https://gidavesaglik.net/karbonhidratlarin-beslenme-acisindan-onemi/|arşivtarihi=22 Aralık 2022|ölüurl=hayır}}</ref>

Yiyeceklerde tüketilen karbonhidrat, diğer birçok gıdada basit şekerler için [[gram]] başına 3.87 kilokalori,<ref>{{Web kaynağı|url=http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/6202|başlık=Show Foods|iş=usda.gov|erişimtarihi=4 Haziran 2014|arşivtarihi=3 Ekim 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20171003224558/https://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/6202|ölüurl=evet}}</ref> ve kompleks karbonhidratlar için gram başına 3.57 ila 4.12 kilokalori arası enerji verir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.fao.org/docrep/006/y5022e/y5022e04.htm | başlık = Calculation of the Energy Content of Foods – Energy Conversion Factors | iş = fao.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20040901173645/http://www.fao.org/docrep/006/y5022e/y5022e04.htm | arşivtarihi = 1 Eylül 2004}}</ref> Nispeten yüksek karbonhidrat seviyeleri; tatlılar, kurabiyeler ve şekerlemeler, sofra şekeri, bal, alkolsüz içecekler, ekmekler ve krakerler, reçeller ve meyve ürünleri, makarnalar ve kahvaltılık tahıllar dahil olmak üzere işlenmiş gıdalar veya bitkilerden yapılan rafine gıdalar ile ilişkilidir. Daha düşük miktarlarda karbonhidrat genellikle fasulye, yumru kökler, pirinç ve rafine edilmemiş meyveler dahil olmak üzere rafine edilmemiş gıdalarla ilişkilendirilir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.diabetes.org.uk/upload/How%20we%20help/catalogue/carb-reference-list-0511.pdf |başlık=Carbohydrate reference list |website=www.diabetes.org.uk |erişimtarihi=30 Ekim 2016 |arşivtarihi=14 Mart 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160314193016/https://www.diabetes.org.uk/upload/how%20we%20help/catalogue/carb-reference-list-0511.pdf |ölüurl=evet}}</ref> Süt yüksek oranda [[laktoz]] içermesine rağmen, hayvansal bazlı gıdalar genellikle en düşük karbonhidrat seviyelerine sahiptir.

Organizmalar tipik olarak tüm karbonhidrat türlerini enerji elde etmek için metabolize edemezler. Glikoz her yerde erişilebilir bir enerji kaynağıdır. Birçok organizma aynı zamanda diğer [[monosakkarit]]ler ve [[disakkarit]]leri metabolize etme yeteneğine de sahiptir, ancak genellikle önce glikoz metabolize olur. Örneğin ''[[Escherichia coli]]''{{'}}de, [[:en:lac operon|lak operon]] mevcut olduğunda laktozun sindirimi için enzimler devreye girecektir, ancak hem laktoz hem de glikoz mevcutsa, lak operon bastırılır, bu da ilk önce glikozun kullanılmasına neden olur. [[Polisakkarit]]ler aynı zamanda yaygın enerji kaynaklarıdır. Birçok organizma nişastaları kolayca glikoza parçalayabilir. Ancak çoğu organizma, selüloz, [[kitin]] ve [[arabinoksilan]]lar gibi diğer polisakkaritleri metabolize edemez. Bu karbonhidrat türleri bazı bakteri ve [[protistler]] tarafından metabolize edilebilir. Örneğin geviş getiren hayvanlar ve [[termit]]ler, selülozu işlemek için [[mikroorganizma]]ları kullanır. Bu kompleks karbonhidratlar çok sindirilebilir olmasalar da, insanlar için [[diyet lifi]] adı verilen önemli bir diyet öğesini temsil ederler. Lif, diğer faydalarının yanı sıra sindirimi artırır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı | vauthors = Pichon L, Huneau JF, Fromentin G, Tomé D |başlık= A high-protein, high-fat, carbohydrate-free diet reduces energy intake, hepatic lipogenesis, and adiposity in rats | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-nutrition_2006-05_136_5/page/1256 |dergi= The Journal of Nutrition |cilt= 136 |sayı= 5 |sayfalar=1256-60|tarih= May 2006 | pmid = 16614413 |doi= 10.1093/jn/136.5.1256 }}</ref>

Ulusal Tıp Enstitüsü, Amerikalı ve Kanadalı yetişkinlerin diyet enerjisinin %45 ila 65'ini tam tahıllı karbonhidratlardan almasını önermektedir.<ref>Food and Nutrition Board (2002/2005). ''[http://newton.nap.edu/books/0309085373/html Dietary Reference Intakes for Energy, Carbohydrate, Fiber, Fat, Fatty Acids, Cholesterol, Protein and Amino Acids] {{Webarşiv|url=https://archive.today/20070210182833/http://newton.nap.edu/books/0309085373/html |tarih=10 Şubat 2007 }}''. Washington, D.C.: The National Academies Press. s. [http://newton.nap.edu/books/0309085373/html/769.html 769] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060912060636/http://newton.nap.edu/books/0309085373/html/769.html |tarih=12 Eylül 2006 }}. {{ISBN|0-309-08537-3}}.</ref>  [[Gıda ve Tarım Örgütü]] ve [[Dünya Sağlık Örgütü]] ortaklaşa, ulusal beslenme kılavuzlarının toplam enerjinin %55-75'ini karbonhidratlardan, ancak yalnızca %10'unu doğrudan şekerlerden belirlemesini önermektedir.<ref>Joint WHO/FAO expert consultation (2003). ''[https://web.archive.org/web/20110423051140/http://www.who.int/hpr/NPH/docs/who_fao_expert_report.pdf]'' ([[Portable Document Format|PDF]]). Geneva: [[Dünya Sağlık Örgütü]]. s. 55–56. {{ISBN|92-4-120916-X}}.</ref> 2017 tarihli bir Cochrane Sistematik İncelemesi, tam tahıl diyetlerinin kardiyovasküler hastalıkları etkileyebileceği iddiasını destekleyecek yeterli kanıt olmadığı sonucuna varmıştır.<ref name="pmid28836672">{{Akademik dergi kaynağı | vauthors=Kelly SA, Hartley L, Loveman E, Colquitt JL, Jones HM, Al-Khudairy L, Clar C, Germanò R, Lunn HR, Frost G, Rees K |başlık=Whole grain cereals for the primary or secondary prevention of cardiovascular disease |dergi=The Cochrane Database of Systematic Reviews |cilt=8 |sayfalar=CD005051|yıl=2017 | url=https://spiral.imperial.ac.uk:8443/bitstream/10044/1/54579/2/Kelly_et_al-2017-.pdf |doi=10.1002/14651858.CD005051.pub3 | pmid=28836672 | pmc=6484378 |erişimtarihi=27 Eylül 2018 |arşivtarihi=28 Eylül 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180928044051/https://spiral.imperial.ac.uk:8443/bitstream/10044/1/54579/2/Kelly_et_al-2017-.pdf |ölüurl=evet}}</ref>

=== Sınıflandırma ===
[[Beslenme]] uzmanları genellikle karbonhidratları basit veya karmaşık olarak adlandırır. Ancak, bu gruplar arasındaki kesin ayrım belirsiz olabilir. ''Karmaşık karbonhidrat'' terimi ilk olarak, şekerleri diğer karbonhidratlardan (beslenme açısından daha üstün olarak algılanan) ayırmanın amaçlandığı ''ABD Senatosu Beslenme ve İnsan İhtiyaçları Seçilmiş Komitesi'' yayını olan ''Dietary Goals for the United States (1977)'' (''Amerika Birleşik Devletleri için Diyet Hedefleri (1977)'') yayınında kullanılmıştır.<ref>Joint WHO/FAO expert consultation (1998), ''Carbohydrates in human nutrition'', [http://www.fao.org/docrep/W8079E/w8079e07.htm chapter 1] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070115102707/http://www.fao.org/docrep/w8079e/w8079e07.htm |tarih=15 Ocak 2007 }}. {{ISBN|92-5-104114-8}}.</ref> Rapor, polisakkaritlerin yanı sıra şeker içerebilecek olmasına rağmen, karmaşık karbonhidrat sütununa "meyve, sebze ve tam tahıllar" koydu. Bugün bazı beslenme uzmanları karmaşık karbonhidrat terimini, lif, vitamin ve minerallerin de bulunduğu (enerji sağlayan ancak diğer birkaç besin maddesi sağlayan işlenmiş karbonhidratların aksine) bir bütün gıdada bulunan sindirilebilir her türlü sakkariti belirtmek için kullandığından, bu karışıklık devam etmektedir. Ancak standart kullanım, karbonhidratları kimyasal olarak sınıflandırmaktır: Şekerlerse basit (monosakkaritler ve disakkaritler) ve polisakkaritler (veya oligosakaritler) ise karmaşık karbonhidratlardır.<ref name=NutSource>{{Web kaynağı | başlık = Carbohydrates | url = http://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/carbohydrates/ | iş = The Nutrition Source | yayıncı = Harvard School of Public Health | erişimtarihi = 3 Nisan 2013 | tarih = 18 Eylül 2012 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130113080519/http://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/carbohydrates/ | arşivtarihi = 13 Ocak 2013}}</ref>

Her durumda, basit ve karmaşık kimyasal ayrımının karbonhidratların beslenme kalitesini belirlemek için çok az değeri vardır.<ref name=NutSource /> Bazı basit karbonhidratlar (örneğin [[fruktoz]]) kan şekerini hızla yükseltirken, bazı karmaşık karbonhidratlar (nişastalar) kan şekerini yavaş yükseltir. Sindirim hızı, karbonhidratla birlikte hangi diğer besinlerin tüketildiği, yiyeceğin nasıl hazırlandığı, metabolizmadaki bireysel farklılıklar ve karbonhidratın kimyası gibi çeşitli faktörler tarafından belirlenir.<ref name=Jenkins>{{Akademik dergi kaynağı | vauthors = Jenkins DJ, Jenkins AL, Wolever TM, Thompson LH, Rao AV |başlık= Simple and complex carbohydrates | url = https://archive.org/details/sim_nutrition-reviews_1986-02_44_2/page/44 |dergi= Nutrition Reviews |cilt= 44 |sayı= 2 |sayfalar=44-9|tarih= February 1986 | pmid = 3703387 |doi= 10.1111/j.1753-4887.1986.tb07585.x }}</ref>  Karbonhidratlar bazen [[ince bağırsak]]ta emilen "yararlı karbonhidratlar" ve [[kalın bağırsak|kalın bağırsağa]] geçen ancak "alınamayan karbonhidratlar" olarak ikiye ayrılır.<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı=Hedley|ad=C. L.|url=https://books.google.com/books?id=9ljO7LtX72AC&pg=PA79|başlık=Carbohydrates in Grain Legume Seeds: Improving Nutritional Quality and Agronomic Characteristics|tarih=2001|yayıncı=CABI|isbn=978-0-85199-944-9|sayfalar=79|dil=İngilizce|erişimtarihi=17 Nisan 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220424025211/https://books.google.com/books?id=9ljO7LtX72AC&pg=PA79|arşivtarihi=24 Nisan 2022|ölüurl=hayır}}</ref>

[[Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı]] tarafından yayınlanan ''Dietary Guidelines for Americans 2010'' (''Amerikalılar için 2010 Diyet Yönergeleri'')'ne göre her gün altı bir ons porsiyon tahıl gıdaları içeren dengeli bir diyetten orta ila yüksek karbonhidrat tüketimini, en az yarısının [[tam tahıl]] kaynaklarından ve geri kalanının zenginleştirilmiş gıdalardan alınması gerekmektedir.<ref>[[Amerika Birleşik Devletleri Sağlık ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı|DHHS]] ve [[Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı|USDA]], [http://www.cnpp.usda.gov/DietaryGuidelines.htm ''Dietary Guidelines for Americans 2010''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140820230816/http://www.cnpp.usda.gov/DietaryGuidelines.htm |tarih=20 Ağustos 2014 }}.</ref>

[[Glisemik indeks]] (GI) ve glisemik yük kavramları, insan sindirimi sırasında gıda davranışını karakterize etmek için geliştirilmiştir. Karbonhidrat açısından zengin yiyecekleri [[kan şekeri seviyesi|kan şekeri seviyeleri]] üzerindeki etkilerinin hızına ve büyüklüğüne göre sıralarlar. Glisemik indeks, gıda glikozunun ne kadar hızlı emildiğinin bir ölçüsüdür; glisemik yük ise gıdalardaki toplam emilebilir [[glikoz]]un bir ölçüsüdür. [[İnsülin indeksi]], yiyecekleri glikoz (veya nişasta) ve yiyeceklerdeki bazı [[amino asit]]lerin neden olduğu kan insülin seviyeleri üzerindeki etkilerine göre sıralayan ve daha yeni bir sınıflandırma yöntemidir.

=== Diyet karbonhidrat kısıtlamasının sağlığa etkileri ===
{{ana|Düşük karbonhidratlı diyet}}
[[Düşük karbonhidratlı diyet]]ler, [[baklagil]]ler ve [[bakliyat]]lar, [[tam tahıl]]lar, [[meyve]]ler ve [[sebze]]lerde bulunan yüksek kaliteli karbonhidratların sağladığı [[diyet lifi]] alımının artması gibi sağlık avantajlarını kaçırabilir.<ref name=mort>{{Akademik dergi kaynağı | soyadı1=Seidelmann | ad1=Sara B | soyadı2=Claggett | ad2=Brian | soyadı3=Cheng | ad3=Susan | soyadı4=Henglin | ad4=Mir | soyadı5=Shah | ad5=Amil | soyadı6=Steffen | ad6=Lyn M | soyadı7=Folsom | ad7=Aaron R | soyadı8=Rimm | ad8=Eric B | soyadı9=Willett | ad9=Walter C | soyadı10=Solomon | ad10=Scott D |başlık=Dietary carbohydrate intake and mortality: a prospective cohort study and meta-analysis |dergi=The Lancet. Public Health |cilt=3 |sayı=9 |yıl=2018 |issn=2468-2667 | pmid=30122560 | pmc=6339822 |doi=10.1016/s2468-2667(18)30135-x |sayfalar=e419-e428|tür=Meta-analysis}}</ref><ref name=fibre>{{Akademik dergi kaynağı |başlık=Carbohydrate quality and human health: a series of systematic reviews and meta-analyses |tür=Review |vauthors=Reynolds A, [[Jim Mann (scientist)|Mann J]], Cummings J, Winter N, Mete E, Te Morenga L |tarih=10 Ocak 2019 |doi=10.1016/S0140-6736(18)31809-9 |pmid=30638909 |dergi=Lancet |cilt=393 |sayı=10170 |sayfalar=434-445|s2cid=58632705 |url=http://discovery.dundee.ac.uk/ws/files/30375889/Final_Lancet_for_John.pdf |erişimtarihi=17 Nisan 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210811080032/https://discovery.dundee.ac.uk/ws/files/30375889/Final_Lancet_for_John.pdf |arşivtarihi=11 Ağustos 2021 |ölüurl=hayır }}</ref> Diyetin dezavantajları arasında [[ağız kokusu]], [[baş ağrısı]] ve [[kabızlık]] sayılabilir ve genel olarak karbonhidrat kısıtlı diyetlerin potansiyel [[Yan etki|olumsuz etkileri]], özellikle olası [[osteoporoz]] ve [[kanser]] insidansı riskleri açısından yeterince araştırılmamıştır.<ref name=obes>{{Akademik dergi kaynağı |vauthors=Churuangsuk C, Kherouf M, Combet E, Lean M |başlık=Low-carbohydrate diets for overweight and obesity: a systematic review of the systematic reviews. |dergi=Obesity Reviews |yıl=2018 |cilt=19 |sayı=12 |sayfalar=1700-1718|pmid=30194696 |doi=10.1111/obr.12744 |s2cid=52174104 |tür=Systematic review |url=http://eprints.gla.ac.uk/168899/1/168899.pdf |erişimtarihi=17 Nisan 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190923071822/http://eprints.gla.ac.uk/168899/1/168899.pdf |arşivtarihi=23 Eylül 2019 |ölüurl=hayır }}</ref>

Karbonhidrat kısıtlı diyetler, genel kalori alımı azaldığında kısa vadede kilo vermeye yardımcı olmada düşük yağlı diyetler kadar etkili olabilir.<ref name=endo>{{Akademik dergi kaynağı| vauthors=Schwartz MW, Seeley RJ, Zeltser LM, Drewnowski A, Ravussin E, Redman LM |yazarlarıgöster=etal|başlık=Obesity Pathogenesis: An Endocrine Society Scientific Statement. |dergi=Endocrine Reviews |yıl= 2017 |cilt= 38 |sayı= 4 |sayfalar=267-296| pmid=28898979 |doi=10.1210/er.2017-00111 | pmc=5546881 }}</ref> Bir ''Endokrin Derneği'' bilimsel bildirisinde, "kalori alımı sabit tutulduğunda [...] vücut yağ birikiminin, diyetteki yağ ve karbonhidrat miktarındaki çok belirgin değişikliklerden bile etkilenmediği görülüyor" dedi.<ref name=endo/> Uzun vadede, etkili kilo kaybı veya bakımı, bir diyetteki makro besinlerin oranına değil, [[kalori kısıtlaması]]na bağlıdır.<ref name=endo/><ref name=tob>{{Kitap kaynağı |başlık=Behavioral approaches to the treatment of obesity |vauthors=Butryn ML, Clark VL, Coletta MC |iş=Textbook of Obesity |editör= Akabas SR |editörlerigöster=etal |yayıncı=John Wiley & Sons|yıl=2012 |alıntı=Taken together, these findings indicate that calorie intake, not macronutrient composition, determines long-term weight loss maintenance.|isbn=978-0-470-65588-7|sayfa=259}}</ref> Diyetin mantığı, karbonhidratların kan [[insülin]]ini artırarak aşırı yağ birikimine neden olduğunu savunur.düzeyleri ve düşük karbonhidratlı diyetlerin "metabolik avantajı" olduğu klinik kanıtlarla desteklenmemektedir.<ref name=endo/><ref name=hall>{{Akademik dergi kaynağı| author=Hall KD|başlık=A review of the carbohydrate-insulin model of obesity. |dergi=European Journal of Clinical Nutrition |yıl= 2017 |cilt= 71 |sayı= 3 |sayfalar=323-326| pmid=28074888 |doi=10.1038/ejcn.2016.260 | s2cid=54484172 |tür=Review}}</ref> Ayrıca, iki inceleme karbonhidrat kısıtlamasının [[kardiyovasküler hastalık]] riskinin lipid belirteçlerini iyileştirebileceğini gösterse de, düşük karbonhidratlı diyetin kardiyovasküler sağlığı nasıl etkilediği tam olarak belli değildir.<ref name=man>{{Akademik dergi kaynağı | vauthors = Mansoor N, Vinknes KJ, Veierød MB, Retterstøl K |başlık= Effects of low-carbohydrate diets v. low-fat diets on body weight and cardiovascular risk factors: a meta-analysis of randomised controlled trials |dergi= The British Journal of Nutrition |cilt= 115 |sayı= 3 |sayfalar=466-79|tarih= February 2016 | pmid = 26768850 |doi= 10.1017/S0007114515004699| s2cid = 21670516 }}</ref><ref name=ght>{{Akademik dergi kaynağı |vauthors=Gjuladin-Hellon T, Davies IG, Penson P, Amiri Baghbadorani R |başlık=Effects of carbohydrate-restricted diets on low-density lipoprotein cholesterol levels in overweight and obese adults: a systematic review and meta-analysis. |dergi=Nutrition Reviews |yıl=2019 |cilt=77 |sayı=3 |sayfalar=161-180|pmid=30544168 |doi=10.1093/nutrit/nuy049 |s2cid=56488132 |tür=Systematic review |url=http://researchonline.ljmu.ac.uk/id/eprint/8898/1/nutr-rev%20corrected%20version%2007072018.pdf |erişimtarihi=17 Nisan 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200506070047/http://researchonline.ljmu.ac.uk/id/eprint/8898/1/nutr-rev%20corrected%20version%2007072018.pdf |arşivtarihi=6 Mayıs 2020 |ölüurl=hayır }}</ref>

Karbonhidrat kısıtlı diyetler, [[tip 2 diyabet]]in başlamasını önlemede geleneksel sağlıklı diyetten daha etkili değildir, ancak tip 2 diyabetli kişiler için kilo vermek veya glisemik kontrole yardımcı olmak için uygun bir seçenektir.<ref name=brouns>{{Akademik dergi kaynağı| author=Brouns F|başlık=Overweight and diabetes prevention: is a low-carbohydrate-high-fat diet recommendable? |dergi=Eur J Nutr |yıl= 2018 |cilt= 57 |sayı= 4 |sayfalar=1301-1312| pmid=29541907 |doi=10.1007/s00394-018-1636-y | pmc=5959976 |tür=Review }}</ref><ref name=meng>{{Akademik dergi kaynağı | vauthors = Meng Y, Bai H, Wang S, Li Z, Wang Q, Chen L |başlık= Efficacy of low carbohydrate diet for type 2 diabetes mellitus management: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials |dergi= Diabetes Research and Clinical Practice |cilt= 131 |sayfalar=124-131|tarih=2017 | pmid = 28750216 |doi= 10.1016/j.diabres.2017.07.006 }}</ref><ref name=ada/> [[Tip 1 diyabet]]in yönetiminde düşük karbonhidratlı diyetin rutin kullanımını destekleyen sınırlı kanıt vardır.<ref name=ups>{{Akademik dergi kaynağı |vauthors=Seckold R, Fisher E, de Bock M, King BR, Smart CE |başlık=The ups and downs of low-carbohydrate diets in the management of Type 1 diabetes: a review of clinical outcomes |dergi=Diabet. Med. |cilt= 36|sayı= 3|sayfalar=326-334|pmid=30362180 |doi=10.1111/dme.13845 |tür=Review|yıl=2019 |s2cid=53102654 }}</ref> Amerikan Diyabet Derneği, diyabetli kişilerin karbonhidrat veya diğer makro besinlere odaklanan bir diyet yerine genel olarak sağlıklı bir diyet benimsemelerini önermektedir.<ref name=ada>{{Akademik dergi kaynağı |author= American Diabetes Association Professional Practice Committee |başlık= Professional Practice Committee: Standards of Medical Care in Diabetes—2019 |dergi= Diabetes Care |yıl= 2019 |cilt= 42 |sayı= Supplement 1 |sayfalar=s46-s60|doi= 10.2337/dc19-S005 |pmid= 30559231 |url= http://care.diabetesjournals.org/content/42/Supplement_1/S46 |erişimtarihi= 17 Nisan 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20181218145626/http://care.diabetesjournals.org/content/42/Supplement_1/S46 |arşivtarihi= 18 Aralık 2018 |ölüurl= hayır }}</ref>

Düşük karbonhidratlı diyetin daha ileri bir şekli olan [[ketojenik diyet]], [[epilepsi]] tedavisi için tıbbi bir diyet olarak kurulmuştur.<ref name=bda-2018/> 21. yüzyılın başlarında ünlülerin desteğiyle, kilo verme aracı olarak moda bir diyet haline geldi, ancak düşük enerji seviyeleri ve artan [[açlık]], [[uykusuzluk]], [[mide bulantısı]] ve gastrointestinal rahatsızlık gibi istenmeyen yan etki riskleri vardır.<ref name=bda-2018>{{Web kaynağı | yayıncı = British Dietetic Association | başlık = Top 5 worst celeb diets to avoid in 2018 | tarih = 7 Aralık 2017 | url = https://www.bda.uk.com/resource/top-5-worst-celeb-diets-to-avoid-in-2018.html | alıntı = The British Dietetic Association (BDA) today revealed its much-anticipated annual list of celebrity diets to avoid in 2018. The line-up this year includes Raw Vegan, Alkaline, Pioppi and Ketogenic diets as well as Katie Price's Nutritional Supplements. | erişimtarihi = 1 Aralık 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200206204456/https://www.bda.uk.com/resource/top-5-worst-celeb-diets-to-avoid-in-2018.html | arşivtarihi = 6 Şubat 2020}}</ref> [[İngiliz Diyetisyenler Derneği]], ketojenik diyeti 2018'de “kaçınılması gereken en kötü 5 ünlü diyetinden biri" olarak adlandırdı.<ref name=bda-2018/>

== Metabolizma ==
{{ana|Karbonhidrat metabolizması}}
Karbonhidrat metabolizması, canlı [[organizma]]larda karbonhidratların [[anabolizma|oluşumundan]], [[katabolizma|parçalanmasından]] ve birbirine dönüştürülmesinden sorumlu bir dizi [[biyokimya]]sal işlemdir

En önemli karbonhidrat, bilinen hemen hemen tüm organizmalar tarafından metabolize edilen basit bir şeker([[monosakkarit]]) olan [[glikoz]]dur. Glikoz ve diğer karbonhidratlar, türler arasında çok çeşitli metabolik yolların bir parçasıdır. Bitkiler, emilen enerjiyi dahili olarak, genellikle [[nişasta]] veya [[lipit]] şeklinde depolayan [[fotosentez]] yoluyla [[karbondioksit]] ve [[su]]dan karbonhidrat sentezler. Bitki bileşenleri hayvanlar ve [[mantar]]lar tarafından tüketilir ve hücresel solunum için yakıt olarak kullanılır. Bir gram karbonhidratın oksidasyonu yaklaşık 16 kJ (4 kcal), bir gram lipidin oksidasyonu yaklaşık 38 kJ (9 kcal) verir. İnsan vücudu, vücut ağırlığına bağlı olarak 300 ila 500 g karbonhidrat depolar ve depolamanın büyük bir kısmına iskelet kası katkıda bulunur.<ref name="Maughan">{{Web kaynağı | url = https://onesearch.cuny.edu/primo-explore/fulldisplay?docid=TN_sciversesciencedirect_elsevierS0263-9319(13)00087-2&context=PC&vid=hc&search_scope=everything&tab=default_tab&lang=en_US | başlık = Surgery Oxford | soyadı = Maughan | ad = Ron | tarih = June 2013 | website = www.onesearch.cuny.edu | arşivengelli = evet}}{{Dead link|date=June 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>  Metabolizmadan elde edilen enerji (örneğin, glikozun oksidasyonu) genellikle hücrelerde [[Adenozin trifosfat|ATP]] formunda geçici olarak depolanır.<ref name="energetics">{{Web kaynağı | başlık = Energetics of Cellular Respiration (Glucose Metabolism) | ad = Sweety | soyadı = Mehta | name-list-style = vanc | iş = Biochemistry Notes, Notes | tarih = 9 Ekim 2013 | url = http://pharmaxchange.info/press/2013/10/energetics-of-cellular-respiration-glucose-metabolism/ | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131117113147/http://pharmaxchange.info/press/2013/10/energetics-of-cellular-respiration-glucose-metabolism/ | arşivtarihi = 17 Kasım 2013}}</ref> [[Oksijensiz solunum|Anaerobik]] ve [[Oksijenli solunum|aerobik solunum]] yapabilen organizmalar, yan ürünler olarak karbondioksit ve su ile enerjiyi serbest bırakmak için glikoz ve oksijeni metabolize eder.

=== Katabolizma ===
[[Katabolizma]], hücrelerin daha büyük molekülleri parçalamak ve enerji çıkarmak için maruz kaldığı metabolik reaksiyondur. [[Monosakkarit]] katabolizmasının iki ana metabolik yolu vardır: [[glikoliz]] ve [[sitrik asit döngüsü]]

Glikolizde, oligo- ve polisakaritler, önce ''[[glikozit hidrolaz]]lar'' adı verilen enzimler tarafından daha küçük monosakaritlere bölünür. Monosakkarit birimleri daha sonra monosakkarit katabolizmasına girebilir. Glikozun [[glikoz 6-fosfat]]'a (G6P) ve [[Fruktoz 6-fosfat]]'ın (F6P) Fruktoz 1,6-bifosfata (FBP) fosforile edilmesi için glikolizin ilk adımlarında 2 ATP gereklidir, bu nedenle reaksiyonu geri döndürülemez şekilde ilerletir.<ref name="Maughan"/> Bazı durumlarda, insanlarda olduğu gibi, gerekli sindirim ve metabolik enzimler bulunmadığından tüm karbonhidrat türleri kullanılamaz.

== Karbonhidrat kimyası ==
Karbonhidrat kimyası, organik kimyanın büyük ve ekonomik açıdan önemli bir dalıdır. Karbonhidratları içeren ana organik reaksiyonlardan bazıları şunlardır:

{{div sütunu}}
*Amadori yeniden düzenlemesi
*Karbonhidrat asetalizasyonu
*Karbonhidrat sindirimi
*Siyanohidrin reaksiyonu
*Koenigs-Knorr reaksiyonu
*Lobry de Bruyn–Van Ekenstein dönüşümü
*Nef reaksiyonu
*Wohl bozulması
{{div sütunu bitiş}}

== Ayrıca bakınız ==
{{div sütunu}}
* [[Biyoplastik]]
* [[Glukoneogenez]]
* [[Glikobiyoloji]]
* [[Glikojen]]
* [[Glikoz]]
* [[Glikosil]]
* [[Makromolekül]]
{{div sütunu bitiş}}

== Konuyla ilgili yayınlar ==
* {{Web kaynağı | url = https://www.ars.usda.gov/ARSUserFiles/80400525/Data/SR/SR28/sr28_doc.pdf | başlık = Compolition of foods raw, processed, prepared | yayıncı = [[Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı]] | tarih = Eylül 2015 | erişimtarihi = 30 Ekim 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161031150436/https://www.ars.usda.gov/ARSUserFiles/80400525/Data/SR/SR28/sr28_doc.pdf | arşivtarihi = 31 Ekim 2016}}

== Dış bağlantılar ==
{{Commons kategori|Carbohydrates}}
{{wikiquote}}
* [https://web.archive.org/web/20130629185521/http://www2.ufp.pt/~pedros/bq/carb_en.htm İnteraktif modeller ve animasyonlar]
*[https://web.archive.org/web/20060320002451/http://www.mdl.com/products/framework/chime/ MDL Chime]
* [https://web.archive.org/web/20050124032405/http://www.chem.qmw.ac.uk/iupac/2carb/ IUPAC-IUBMB Biyokimyasal İsimlendirme Ortak Komisyonu (JCBN): Karbonhidrat İsimlendirme]
* [http://arquivo.pt/wayback/20160516074319/http://www.cem.msu.edu/~reusch/VirtualText/carbhyd.htm Karbonhidratlar Ayrıntılı Anlatım]
* [http://biochemweb.fenteany.com/carbohydrates.shtml Karbonhidratlar ve Glikosilasyon – Biyokimya, Moleküler Biyoloji ve Hücre Biyolojisinin Sanal Kütüphanesi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20220307202029/http://biochemweb.fenteany.com/carbohydrates.shtml |tarih=7 Mart 2022 }}
* [http://www.functionalglycomics.org/ Functional Glycomics Gateway] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110602164548/http://www.functionalglycomics.org/ |tarih=2 Haziran 2011 }}

== Kaynakça ==
{{kaynakça|2}}

{{karbonhidratlar}}
{{Gıdasal kimya}}
{{Biyokimyasal aileler}}
{{Biyoloji}}
{{otorite kontrolü}}

[[Kategori:Karbonhidratlar| ]]
[[Kategori:Beslenme]]
[[Kategori:Biyokimya]]