Kameleti
Kameleti (Gürcüce: ქამელეთი; okunuşu: "kameleti"), tarihsel Klarceti bölgesinde, Murgul Vadisi'ndeki yerleşim yerlerinden biridir. Murgul Çayı'nın sol kıyısında yer alır ve günümüzde Erenköy'ün bir mahallesidir.[1][2]
Kamilet'teki bir kayın ağacının 300 yaşlarında olduğu tahmin edilmektedir. Bu ağaçın boyu 42 metre, çapı 3,08 metre ve çevresi 9,70 metredir. Çatallı bir gövdesi olan ağaç 2002 yılında "tabiat anıtı" olarak tescil edilmiştir.[3]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Gürcüce bir yer adı olan Kameleti, Türkçeye Kamilet olarak girmiştir. 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Kamilet (كاملت) olarak geçer.[4] Muvahhid Zeki'nin Artvin üzerine kitabında da Kamilet ((كاملەت) ) yazılmıştır.[5] 93 Harbi’nde (1877-1878) Artvin bölgesini ele geçiren Ruslar köyü Kamelet (Камелет) adıyla kaydetmiştir.[6]
Kameleti'nin eski tarihine ilişkin bilgi yoktur. Bu yerleşme, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon Vilayeti'nde Lazistan sancağına bağlı Livana kazası köylerinden biriydi. 1876 tarihli Trabzon salnamesine göre köyde 12 hanede 33 kişi yaşıyordu. Salnamede belirtilmemiş olsa da bu tarihte Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfus tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyünün nüfusunun 66 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[7]
Kameleti, 93 Harbi'nin ardından kurulan Rus idaresi sırasında, 1886 nüfus tespitine göre Artvin sancağına (okrug) bağlı Artvin kazasın (uçastok) bir köyüydü. Bu kaza içinde Çhaleti nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyde sadece 1 hanede 4 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Rus idaresinde köyün Osmanlı ülkesine göç ettiği bu kayıttan da anlaşılmaktadır.[6] 1890'ların başında Murgul vadisini gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze de köyde büyük bir göçün olduğunu yazmıştır.[8]
Kameleti, Rus idaresinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Moskova Antlaşması'yla Türkiye'ye bırakılmasından bir yıl sonra, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında köyde sadece 1 hanede 7 kişi yaşıyordu. Bu tek hanenin köyde kalmaya devam ettiği anlaşılmaktadır. Bu tarihte de nüfusu Gürcü olarak kaydedilmişti. Bu tarihte Kameleti, Borçka kazasının Murgul nahiyesine bağlıydı.[9]
Kameleti Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Kâmil olarak değiştirildi. Ertesi yılki nüfus tespitinde köyde yine 1 hanede 7 kişi yaşıyordu.[10] Kameleti, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kâmilköy adıyla Murgul nahiyesinin bir köyü olarak geçer.[11] Ancak 1935 genel nüfus sayımında adının geçmemesi, Kâmilköy'ün bu iki tarih arasından bir mahalle olarak Erenköy'e bağlandığını göstermektedir.[12]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 150, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ Eter Beridze, Nigali (Gürcüce), Tiflis, 2009, s. 332 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
- ^ 1 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20221001093322/http://karadeniz.gov.tr/kamilet-dogu-kayini-2/ arşivlendi. "Kamilet Doğu Kayını - Karadeniz Kültür Envanteri
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, ISBN 9789157871117.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 120". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2021.
- ^ a b ""Artvin kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2020.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 355, ISBN 9789157871117.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912, s. 133" (PDF). 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2021.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 144, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 200" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2021.