Islak burunlu primatlar sayfasının kaynağını görüntüle

{{Otomatik taksokutu
| takson = Strepsirrhini
| sıralama = [[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|É. Geoffroy]], 1812
| en_eski_fosil = 55.8
| en_genç_fosil = 0
| en_erken = Paleosen
| fosil_kaynak = <ref>{{Web kaynağı | başlık = Strepsirrhini | url = https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=89317&is_real_user=1 | erişimtarihi = 22 Temmuz 2021 | website = paleobiodb.org | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210722215418/https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=89317&is_real_user=1 |arşivtarihi= 22 Temmuz 2021 | ölüurl = hayır }}</ref>
| resim = Suborder Strepsirrhini.jpg
| resim_bilgi = Bir nemli burunlu primat çeşitliliği örneği; sekiz cins gösterilmiştir (yukarıdan, soldan sağa): ''[[Lemur]], [[Propithecus]], [[Daubentonia]], [[Varecia]], [[Microcebus]], †[[Darwinius]], [[Loris (cins)|Loris]]'' ve ''[[Otolemur]]''.
| altbölüm_sıra = İnfra takımlar
| altbölüm = {{tükenmiş}}[[Adapiformes]]<br>[[Lemuriformes]]{{efn|name=Lemuriformes|Makimsiler ve lorisiler arasındaki [[monofiletik]] ilişki yaygın olarak kabul edilse de, onların dal adı için aynı şey söylenemez. Burada Lemuriform terimi kullanılmıştır, çünkü her ikisi de Strepsirrhini alt takımı içinde, dişleri taranmış primatlar kuşağını bir infra takımda ve soyu tükenmiş, dişleri taranmamış adapiformları başka bir grupta kümeleyen popüler bir taksonomiden türetilmiştir.{{Sfn|Szalay|Delson|1980|p=149}}{{Sfn|Cartmill|2010|p=15}} Bununla birlikte, bir başka popüler alternatif taksonomi, lorisoidleri kendi infra takımları olan Lorisiformes'e yerleştirir.{{Sfn|Hartwig|2011|pp=20–21}}}} <small>(metne bakınız)</small><br>
<br>
'''kardeş:''' [[Haplorhini]]
| aralık_haritası = Extant strepsirrhine range with fossil sites.png
| aralık_haritası_altyazı = {{legend0|red}} {{daha küçük|[[Eosen]]-[[Miyosen]] fosil siteleri}}<br>{{legend0|#1BAD51|Mevcut nemli burunlu maymunların dağılımı|outline=gray}}
}}

'''Islak burunlu primatlar''' (Strepsirrhini ya da Strepsirhini), [[Madagaskar]]'ın [[makimsiler]]i, [[Afrika]]'nın [[Galagogiller|galagoları]] ve [[Perodicticus potto|pottoları]] ile [[Hindistan]] ve [[Güneydoğu Asya]]'da yaşayan [[loris]]lerden oluşan bir [[primat]] alt takımıdır.

[[Eosen]] devresinde [[Avrupa]], [[Kuzey Amerika]] ve [[Asya]]'da evrimleşen, ancak iklim soğudukça Kuzey Yarımküre'nin çoğunda soyu tükenen [[Adapiformes|adapiform]] primatlar da bu alt takıma aittir. Adapiformlar bazen "[[Makigiller|maki]] benzeri" olarak adlandırılır ancak hem makilerin hem de adapiformların çeşitliliği bu benzetmeyi desteklemez.

Islak burunlu primatlar, ıslak burun ucu ([[Latince]]: ''rhinarium'') ile tanımlanır. Aynı zamanda, benzer büyüklükteki [[maymun]]lardan daha küçük bir beyne, koku almak için büyük [[olfaktör loblara]], [[feromon]]ları tespit etmek için bir [[Jacobson organı]]na ve [[epiteliyokoryal etene]] içeren bir [[bikornuat dölyatağına]] sahiptirler. Gözleri, [[gece görüşü]]nü iyileştirmek için [[Tapetum lucidum|yansıtıcı bir tabaka]] içerir ve [[Göz çukuru|göz çukurları]], göz çevresinde bir kemik halkası bulundurur ancak gözün arkasında ince bir kemik duvarı yoktur. Islak burunlu primatlar, kendi [[C vitamini]]ni üretirken, [[kuru burunlu primatlar]] bunu besinlerden almalıdır. Lemuriform primatlar, taraksı dişler (çenenin önündeki bir diş takımı) ile karakterize edilir, ağzın alt kısmı çoğunlukla tımar sırasında kürkü taramak için kullanılır.

Mevcut ıslak burunlu primatların çoğu, [[habitat yok olması|habitat bozulması]], [[Afrika vahşi hayvan yemeği|eti için avlanma]] ve [[Egzotik hayvan|egzotik evcil hayvan]] ticareti için yakalanmaları nedeniyle [[Tehlikedeki tür|tehlikededir]]. Hem yaşayan hem de soyu tükenmiş ıslak burunlu primatlar davranışsal olarak çeşitlidir ancak hepsi esas olarak ağaçta yaşar. Adapiformların çoğu gündüzcül iken, mevcut ıslak burunlu primatların çoğu gececildir. Hem yaşayan hem de soyu tükenmiş türler öncelikle [[meyve]], [[yaprak]] ve [[böcek]]lerle beslenir.

== Etimoloji ==
Taksonomik Strepsirrhini adı, kıvrımlı (virgül şeklindeki) burun deliklerinin görünümüne atıfta bulunan Yunanca στρέψις strepsis "bir dönüş" ve ῥίς rhis "burun, burun (pl.) burun delikleri rhinarium veya ıslak burun üzerinde (GEN ῥινός gergedan) türetilmiştir.{{Kdn|Ankel-Simons|2007}}{{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} İsim ilk olarak Fransız [[Doğa tarihi|doğa bilimci]] [[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire]] tarafından 1812'de Platyrrhini ([[Yeni Dünya maymunları]]) ve Catarrhini ([[Eski Dünya maymunları]]) ile [[Takım (biyoloji)|karşılaştırılabilir bir alt takım]] olarak kullanıldı.{{Kdn|Osman Hill|1953}} Açıklamasında " ''Les narines terminales et sinueuses'' " ("Burun delikleri terminali ve sarımı")'den bahsetti.{{Kdn|Geoffroy Saint-Hilaire|1812}}

İngiliz [[Zooloji|zoolog]] [[Reginald Innes Pocock]] [[Kuru burunlu maymunlar|1918'de Strepsirrhini'yi]] canlandırıp Haplorhini'yi tanımladığında, ikinci<ref>Yunanca rho ⟨ρ⟩ r, kelimenin ilk harfi olduğunda, yani ⟨ῥ⟩ rh olduğunda bir spiritus asper ile yazılır ve böyle bir kelime bir bileşiğin ikinci bölümünü oluşturduğunda, genellikle ⟨ῤῥ⟩ rrh (ayrıca ⟨ρρ⟩ olarak da yazılır) olarak ikiye katlanır.</ref> "r"yi her ikisinden de çıkardı ("Strepsi <u>rr</u> hini" ve "Haplo <u>rr</u> hini <u>" yerine "Strepsi r</u> hini" ve "Haplo <u>r hini"</u> "),{{Kdn|Groves|2008}}{{Kdn|Pocock|1918}} ancak her ikisi de É Geoffroy tarafından 1812'de adlandırılan Platyrrhini veya Catarrhini'den ikinci "r" yi çıkarmadı. [[Primatoloji|Pocock'un ardından birçok araştırmacı, 1987'de primatologlar]] Paulina Jenkins ve Prue Napier hatayı işaret edene kadar Strepsirrhini'yi tek bir "r" ile hecelemeye devam etti.{{Kdn|Jenkins|Napier|1987}}

== Evrimsel tarih ==
Nemli burunlu primatlar, soyu tükenmiş adapiformları ve [[makimsiler]]i ile [[lorisoid]]leri (lorisler, [[potto]]lar ve galagolar) içeren lemuriform primatlarını içinde bulunduru.{{Kdn|Rose|2006}} Nemli burunlu maymunlar, 55 ile 90 milyon yıl öncesi arasındaki primat radyasyonunun başlangıcına yakın bir zamanda [[haplorhin]] primatlarından ayrıldı. Daha eski sapma tarihleri, genetik analiz tahminlerine dayanırken, daha genç tarihler kıt fosil kayıtlarına dayanmaktadır. Lemuriform primatlar, her ikisi de Asya kökenli olabilecek adapiformlar olan cercolamoniinelerden veya [[sivaladapid]]lerden evrimleşmiş olabilir. Bir zamanlar, adapiformun daha uzmanlaşmış ve daha genç bir dalı olan, öncelikle Avrupa'dan gelen [[adapid]]lerden evrimleştikleri düşünülüyordu.

{{cladogram|başlık=Primat [[filogeni]]si
|caption=Strepsirrhinler ve haplorhinler, ilk gerçek primatların (euprimatlar) ortaya çıkmasından kısa bir süre sonra ayrıldı. Euprimatlar, [[sivri sincapçıklar]], kolugolar ve plesiadapiformlar arasındaki ilişki daha az kesindir. Bazen [[plesiadapiform]]lar euprimatlar ile Primatlar takımı altında gruplanır, [[kolugo]]lar Primatlar ile [[Primatomorpha]] altında gruplanır ve dördü de [[Euarchonta]] altında gruplanır.{{Sfn|Rose|2006|pp=157 & 165–167}}
Taç strepsirrhini'nin muhtemelen Adapiformes ağacının derinliklerinde ortaya çıktığı bulundu.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Boyer |ad1=Doug M. |soyadı2=Maiolino |ad2=Stephanie A. |soyadı3=Holroyd |ad3=Patricia A. |soyadı4=Morse |ad4=Paul E. |soyadı5=Bloch |ad5=Jonathan I. |tarih=1 Eylül 2018|başlık=Oldest evidence for grooming claws in euprimates |dergi=Journal of Human Evolution |cilt=122 |sayfalar=1-22|doi=10.1016/j.jhevol.2018.03.010 |pmid=29935935 |issn=0047-2484}}</ref>
|align=right
|clades={{klad|style=font-size:80%; line-height:80%; width:48em;
|label1=&nbsp;[[Euarchonta]]&nbsp;
|1={{klad
  |1=[[Scandentia]] (sivri sincapçıklar)
  |label2=&nbsp;[[Primatomorpha]]&nbsp;
  |2={{klad
    |1=[[Dermoptera]] (kolugolar)
    |label2=[[Primatlar]]/
|sublabel2=[[Plesiadapiformes]]
    |2={{klad
|state1=double
      |1=&nbsp;
      |label2=Euprimates
      |2={{klad
        |label1=[[Haplorhini]]
        |1={{klad
          |1=[[Simiyenler]]
          |2=[[Tarsier]]ler
          |3={{tükenmiş}}[[Omomyiformes]]|state3=dashed
          }}
        |label2='''Strepsirrhini'''/
 |sublabel2=[[Adapiformes]]
        |2={{klad
|state1=double
          |1=&nbsp;
          |label2='''taç Strepsirrhini'''/
          |sublabel2=[[Lemuriformes]]
          |2={{klad
            |1=[[Lorisoidea|Lorisoidler]]
            |2=[[Makimsiler]]
            }}
          }}
        }}
      }}
    }}
  }}
}}
}}

Lemurlar 47 ila 54 milyon yıl önce Afrika'dan Madagaskar'a rafting yaparken, lorisler yaklaşık 40 milyon yıl önce Afrika galagolarından ayrıldı ve daha sonra Asya'yı kolonize etti. Lemuriformlar ve özellikle Madagaskar'ın lemurları, genellikle uygunsuz bir şekilde "yaşayan fosiller" veya "bazal" veya "düşük" primat örnekleri olarak tasvir edilir. {{Kdn|Whitten|Brockman|2001}} {{Kdn|Hartwig|2011}} {{Kdn|Fichtel|Kappeler|2009}} [[Memelilerin evrimi|Bu görüşler, memelilerin evrimi]] ve koku alma ([[koku alma]]), iskelet anatomilerinin özellikleri ve beyin boyutları gibi –ki bu nispeten küçüktür– strepsirhin özelliklerinin{{Kdn|Whitten|Brockman|2001}} evriminin anlaşılmasını tarihsel olarak engellemiştir. Lemurlar söz konusu olduğunda, [[doğal seçilim]], bu izole primat popülasyonunu, maymunlara kıyasla daha küçük ve daha az karmaşık beyinlerine rağmen, önemli ölçüde çeşitlenmeye ve zengin çeşitlilikteki [[ekolojik niş]]leri doldurmaya itmiştir.{{Kdn|Hartwig|2011}}{{Kdn|Fichtel|Kappeler|2009}}

=== Belirsiz köken ===
[[Dosya:Loris_lydekkerianus_nordicus_003.jpg|sol|küçükresim| İlk primatlar, bu narin loriste görüldüğü gibi, ince dallar boyunca manevra [[Ağaçsıl hareket|yapmayı mümkün kılan arboreal hareket]] için uyarlamalara sahipti.]]

Strepsirrhinler, [[antropoid|maymunlar]] ve [[tarsiyer]]ler arasındaki farklılık, muhtemelen primatların ilk evrimleşmesinden hemen sonra ortaya çıktı.{{Kdn|Hartwig|2011}} Erken Eosen'den Orta Eosene kadar yaşayan primat gruplarına (lemuriformlar, tarsierler ve simanlar) ait az sayıda fosil bilinmesine rağmen,{{Kdn|Beard|2002}}{{Kdn|Simons|2003}}{{Kdn|Godinot|2006}} genetikten elde edilen kanıtlar ve son fosil bulguları, erken adaptif radyasyon sırasında mevcut olabileceklerini düşündürmektedir.{{Kdn|Rose|2006}}

Hem maymunların hem de tarsierlerin evrimleştiği en eski primatların kökeni bir sırdır. Hem kökenleri hem de içinden çıktıkları grup belirsizdir. Kuzey Yarımküre'deki ilk radyasyonlarını [[Fosil|gösteren fosil kayıtları]] çok ayrıntılı olmasına rağmen{{Kdn|Rose|2006}} Tropiklerden (primatların büyük olasılıkla ilk kez geliştiği yer),özellikle de primatlar ve ötherian memelilerin diğer ana dallarının (klad{{Adn|“'''Klad'''”, bir atadan ve onun soyundan gelenlerden oluşan bir gruptur.}}) ilk ortaya çıktığı zaman civarında, fosil kayıtları çok seyrektir.

Ayrıntılı tropikal fosillerden yoksun olan genetikçiler ve primatologlar, primat soyları arasındaki ilişkiyi ve birbirlerinden ayrılmalarından bu yana geçen süreyi belirlemek için genetik analizler kullandılar. Bu moleküler saati kullanarak, başlıca primat soyları için farklılaşma tarihleri, primatların 80-90 milyon yıl önce evrimleştiğini, yani ilk örneklerin fosil kayıtlarında ortaya çıkmasından yaklaşık 40 milyon yıl önce olduğunu ileri sürdü.{{Kdn|Hartwig|2011}}

İlk primatlar arasında hem [[Gececil hayvanlar|gececil]] [[Gündüzcül|hem de gündüzcü]] küçük türler bulunur{{Kdn|Hartwig|2011}} ve hepsi ağaççıldı. Elleri ve ayakları küçük dallarda manevra yapmak için özel olarak uyarlanmıştı.{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Erken [[Paleosen|Paleosen'den]] [[Plesiadapiformes|kalma plesiadapiformlar]] bazen "arkaik primatlar" olarak kabul edilir, çünkü dişleri erken primatların dişlerine benzemektedir ve farklı ayak başparmağı (halluks) gibi ağaçlarda yaşamaya adaptasyonları vardır. [[Plesiadapiform]]lar primatlarla yakından ilişkili olsalar da, primatların doğrudan evrimleşmiş olabileceği veya olmayabileceği bir parafiletik grubu temsil edebilirler{{Kdn|Rose|2006}}  ve bazı cinsler, primatlarla daha yakından ilişkili olduğu düşünülen [[kolugolar]]{{Adn|Kolugolara ayrıca "dermopteranlar" ve "uçan lemurlar/makiler" de denir.}} ile daha yakın akraba olabilir.{{Kdn|Rose|2006}}

İlk [[gerçek primatlar]] (euprimates), erken [[Eosen|Eosen'e]] (~55 myö) kadar fosil kayıtlarında görünmezler, bu noktada Paleosen-Eosen Termal Maksimum olarak bilinen [[İklim değişikliği kısa bir hızlı küresel ısınma]] döneminde Kuzey Yarımküre'ye yayıldılar.{{Kdn|Rose|2006}} Bu ilk primatlar, kuzey kıtalarda [[Cantius]], [[Donrussellia]], [[Altanius]] ve [[Teilhardina]]'nın yanı sıra [[Paleosen]] Afrika'sıdan daha şüpheli (ve parçalı) fosil [[Altiatlasius]]'u içeriyordu.{{Kdn|Miller|Gunnell|Martin|2005}}{{Kdn|Hartwig|2011}} Bu en eski [[Fosil primatlar listesi|fosil primatlar]] genellikle iki gruba ayrılır, adapiformlar {{Adn|Adapiformlara adapoidler (Adapoidea) de denir.}} ve [[Omomyidae|omomyiformlar]].{{Adn|Omomyidler, muhtemelen tarsierlerle daha yakından ilişkili bazal haplorhinlerdir.}} Her ikisi de fosil kayıtlarında ataları belirten ara formlardı,{{Kdn|Rose|2006}} her iki grup da çeşitlilik açısından zengindi ve [[Eosen]] boyunca yaygındı.

[[Eosen|Gelişmekte olan son dal, Eosen]] (56-34 milyon yıl önce) döneminde Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya'da gelişen çeşitli ve yaygın bir grup olan adapiformlardı. İklim soğudukça [[Kuzey Yarımküre]]'nin çoğundan kayboldular: Adapiformların sonuncusu [[Miyosen]]'in sonunda yok oldu (~7&nbsp;myö).{{Temiz}}

=== Adapiform evrimi ===
[[Dosya:Notharctus_osborni.jpg|sağ|küçükresim| ''[[Notharctus]]'', Kuzey Amerikalı adapiform türüdür, makilere benzerdir ancak onladın atası değildir.]]
[[Adapiformes|Adapiform primatlar]], makilerle birçok anatomik benzerliği paylaşan soyu tükenmiş strepsirinlerdir. {{Kdn|Rose|2006}} Hem makilerin hem de adapiformların çeşitliliği bu analojiyi desteklemese de bazen lemur benzeri primatlar olarak anılırlar. {{Kdn|Covert|2002}}

Yaşayan strepsirrinler gibi, adapiformlar da son derece çeşitliydi,{{Kdn|Whitten|Brockman|2001}} en az 30&nbsp;cins ve 80&nbsp;2000'li yılların başlarından itibaren fosil kayıtlarından bilinen türler.{{Kdn|Gebo|2002}}{{Kdn|Covert|2002}} Eosen sırasında [[Lavrasya|Laurasia'da]] çeşitlendiler{{Kdn|Rose|2006}} bazıları bir kara köprüsü üzerinden Kuzey Amerika'ya ulaştı.{{Kdn|Gebo|2002}} O zamandan beri fosil yataklarında bulunan en yaygın memeliler arasındaydılar. Kuzey Afrika'da da birkaç nadir tür bulunmuştur.{{Kdn|Rose|2006}} Adapiformların en bazalı, Kuzey Amerika ve Avrupa'dan [[Cantius]] ve Avrupa'dan [[Donrussellia]] cinslerini içerir. En çok ikincisi  atalara ait özellikleri taşır, bu nedenle genellikle diğer adapiformların bir kardeş grubu veya kök grubu olarak kabul edilir.{{Kdn|Rose|2006}}

Adapiformlar genellikle üç ana gruba ayrılır:

* [[Adapidae|Adapidler]] en yaygın olarak Avrupa'da bulundu, ancak en eski örnekler (Orta Eosen Çin'inden gelen Adapoidler), büyük olasılıkla Asya'da evrimleştiklerini ve göç ettiklerini gösteriyor. Eosen'in sonunda önemli bir [[yok olma olayı]]nın parçası olan Grande Coupure sırasında Avrupa'da öldüler.{{Kdn|Rose|2006}}
* Madagaskar'ın bazı lemurlarına en çok benzeyen [[Notharctid]]ler, Avrupa ve Kuzey Amerika'dan gelirler. Avrupa alt familyasına genellikle [[Cercamoniinae|cercamoniineler]] denir.{{Kdn|Rose|2006}} Kuzey Amerika dalı Eosen boyunca gelişti, ancak [[Oligosen]]'e kadar hayatta kalamadı.{{Kdn|Godinot|1998}}{{Kdn|Gunnell|Rose|Rasmussen|2008}} Adapidler gibi, Avrupa dalı da Eosen'in sonunda yok olmuştur.{{Kdn|Gebo|2002}}
* Güney ve doğu Asya'nın Sivaladapidleri [[Miyosen|en iyi Miyosen'den]] bilinir ve Eosen/Oligosen sınırını aşan tek adapiformlar (~34)&nbsp;mya). Diğer adapiformlarla ilişkileri belirsizliğini koruyor.{{Kdn|Rose|2006}} Miyosen sonundan önce ortadan kaybolmuşlardı (~7&nbsp;mya).{{Kdn|Rose|2006}}

Adapiform ve lemuriform primatlar arasındaki ilişki açıkça gösterilmemiştir, bu nedenle adapiformların parafitik bir kök grubu olarak konumu sorgulanabilir. Hem moleküler saat verileri hem de yeni fosil bulguları, diğer primatlardan lemuriform ayrışmasının ve ardından gelen lemur-lorisoid bölünmesinin, erken Eosen'de adapiformların ortaya çıkışından önce geldiğini göstermektedir.{{Kdn|Rose|2006}} Yeni kalibrasyon yöntemleri, moleküler saat ile fosil kayıtları arasındaki tutarsızlıkları uzlaştırabilir ve daha yakın tarihli sapma tarihlerini destekleyebilir. {{Kdn|Steiper|Seiffert|2012}} Fosil kayıtları, strepsirin adapiformlarının ve haplorin omomiformlarının erken Eosen'den önce bağımsız olarak evrimleştiğini, ancak en bazal üyelerinin Paleosen'de (66-55 mya) ayrıldığını düşündürecek kadar diş benzerliği paylaştığını göstermektedir.{{Kdn|Rose|2006}}

=== Lemuriform evrimi ===
{{Ayrıca bakınız|Makimsilerin evrimi}}
Lemuriform kökenleri belirsiz ve tartışmalıdır. Amerikalı paleontolog Philip Gingerich, lemuriform primatların, adapidlerin ön alt dişleri ile mevcut lemuriformların diş tarağı arasındaki benzerliklere dayanarak, birkaç Avrupa [[adapid]] türünün birinden evrimleştiğini öne sürdü; ancak bu görüş, açık ara geçiş fosillerinin bulunmaması nedeniyle güçlü bir şekilde desteklenmemektedir.{{Kdn|Rose|2006}} Bunun yerine, lemuriformlar, Kuzey Afrika'ya göç eden Asya [[cercamoniine]]lerinin veya [[sivalapidae|sivaladapid]]lerin çok erken bir kolundan gelebilir.{{Kdn|Godinot|2006}}{{Kdn|Tabuce|Marivaux|Lebrun|Adaci|2009}}

1997 ve 2005 yılları arasında Mısır'ın [[Feyyum|El Fayum]] yataklarında 40 milyon yıllık üç fosil [[Lorisiler|lorisoidinin]] ([[Karanisia]], [[Saharagalago]] ve [[Wadilemur]]) keşfedilmesine kadar, bilinen en eski lemuriformlar [[Kenya]] ve [[Uganda|Uganda'nın]] erken [[Miyosen|Miyosen'inden]] (~20 myö) gelmişti. Bu yeni bulgular, Afro-Arabistan'da orta [[Eosen]] sırasında lemuriform primatların mevcut olduğunu ve lemuriform soyunun ve diğer tüm strepsirrhine taksonlarının o zamandan önce ayrıldığını göstermektedir.{{Kdn|Hartwig|2011}}{{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}}{{Kdn|Rose|2006}} Tunus'tan [[Djebelemur]], geç erken veya erken orta Eosen'e (52 ila 46 myö) kadar uzanır ve bir sercamoniine olarak kabul edilir,{{Kdn|Rose|2006}} ama aynı zamanda bir kök lemuriform da olabilir.{{Kdn|Godinot|2006}} Cezayir'den Azibiidler aşağı yukarı aynı zamana tarihlenir ve djebelemuridlerin kardeş grubu olabilir. Geç Eosen Mısır'ından Plesiopithecus ile birlikte, üçü Afrika'dan gelen örnekler, kök lemuriformlar olarak nitelendirilebilir.{{Kdn|Tabuce|Marivaux|Lebrun|Adaci|2009}}

Moleküler saat tahminleri, Afrika'da lemurların ve lorisoidlerin Paleosen sırasında yaklaşık 62 milyon yıl önce ayrıldığını göstermektedir. 47 ve 54 milyon yıl öncesi arasında lemurlar rafting yaparak Madagaskar'a dağıldı.{{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} İzolasyonda, lemurlar çeşitlendi günümüzde genellikle maymunlar ve insansı maymunlar tarafından doldurulan nişleri doldurdu.{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Afrika'da lorisler ve galagolar Eosen boyunca  yaklaşık 40 milyon yıl önce birbirinden ayrıldı.{{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} Madagaskar'daki lemurların aksine, diğer memelilerin yanı sıra maymunlar ve insansı maymunlarla rekabet etmek zorunda kaldılar.{{Kdn|Hartwig|2011}}

== Sınıflandırma tarihi ==
[[Dosya:Geoffroy72.jpg|sağ|küçükresim| Strepsirrhini alt takımı, 
1812'de [[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|E. Geoffroy]]  tarafından önerildi.]]
Nemli burunlu primatların taksonomisi tartışmalıdır ve karmaşık bir geçmişi vardır. Karışık taksonomik terminoloji ve aşırı basitleştirilmiş anatomik karşılaştırmalar, 2009'da [[Darwinius|tek "Ida" fosilini]] çevreleyen medyanın ilgisinin gösterdiği gibi, [[Filogenetik|primat ve strepsirrhine filogenisi]] hakkında yanlış anlaşılmalar yarattı.

Strepsirrhine primatları ilk olarak İsveçli taksonomist Carl Linnaeus tarafından Systema Naturae'nin 1758'de yayınlanan 10. baskısında Lemur cinsi altında gruplandırılmıştır. O zamanlar, biri (kolugo) artık bir primat olarak tanınmayan yalnızca üç tür tanınmıştır.{{Kdn|Groves|2008}} 1785'te Hollandalı doğa bilimci Pieter Boddaert, ''Lemur'' cinsini iki cinse ayırdı: lemurlar, kolugolar ve tarsierler için ''Prosimia'' ve lorisler için ''Tardigradus''.{{Kdn|Groves|2008}} On yıl sonra, E. Geoffroy ve Georges Cuvier, arka bacak morfolojilerindeki benzerlikler nedeniyle tarsierleri ve galagoları gruplandırdı; Alman zoolog Johann Karl Wilhelm Illiger tarafından desteklenen bir görüş, 1811'de lemurları ve tarsierleri Prosimiya (Prosimii) grubuna yerleştirirken onları Macrotarsi grubuna yerleştirdi. Tarsier-galago sınıflandırmasının kullanımı, Hollandalı zoolog Ambrosius Hubrecht'in iki grupta iki farklı tipte plasenta (plasenta oluşumu) gösterdiği 1898 yılına kadar uzun yıllar devam etti.{{Kdn|Schwartz|2003}}

İngiliz karşılaştırmalı anatomist William Henry Flower, [[Biyoloji|bu primatları İngiliz biyolog]] St. George Jackson Mivart'ın alt takımı Anthropoidea (=Simiiformes) altında gruplanan maymunlardan ayırmak için 1883'te Lemuroidea [[Taksonomik seviye|alt takımını yarattı.]] Flower'a göre, Lemuroidea alt takımı Lemuridae (lemurlar, lorisler ve galagolar), Chiromyidae ([[Ay-ay|aye-aye]] ) ve Tarsiidae (tarsiers) ailelerini içeriyordu. Lemuroidea daha sonra Illiger'in alt takımı Prosimii ile değiştirildi.{{Kdn|Schwartz|2003}} Yıllar önce, 1812'de É.&nbsp;Geoffroy ilk olarak, tarsierleri de dahil ettiği Strepsirrhini alt sırasını adlandırdı.{{Kdn|Groves|2008}} Bu sınıflandırma 1918 yılına kadar, Pocock'un burnun yapısını karşılaştırıp Strepsirrhini alt takımının kullanımını eski haline getirdiği ve aynı zamanda tarsierleri ve maymunları yeni bir alt takım olan Haplorhini'ye taşıdığı zamana kadar fark edilmedi.{{Kdn|Groves|2008}} {{Kdn|Schwartz|2003}} İngiliz anatomist William Charles Osman Hill'in strepsirrhine anatomisi üzerine bütün bir cilt yazdığı 1953 yılına kadar, Pocock'un taksonomik önerisi fark edilmedi ve daha yaygın olarak kullanıldı. O zamandan beri, primat taksonomisi Strepsirrhini-Haplorhini ve Prosimii-Anthropoidea arasında birçok kez değişti. {{Kdn|Schwartz|2003}}

Akademik literatürün çoğu, primat taksonomisi için, genellikle birkaç potansiyel taksonomik şema içeren temel bir çerçeve sağlar. {{Kdn|Hartwig|2011}} [[Filogenetik|Çoğu uzman filogeni]] üzerinde hemfikir olsa da {{Kdn|Sussman|2003}} çoğu primat sınıflandırmasının neredeyse her seviyesi hakkında fikir ayrılığına düşer. {{Kdn|Hartwig|2011}}{{Temiz}}
{| class="wikitable" style="float:right; margin-left:5px"
|+Rakip strepsirrhine taksonomik isimlendirmeleri
! 2 infratakım {{Kdn|Cartmill|2010}}
! 3 alt takım {{Kdn|Hartwig|2011}}
|-
| valign="top" |
* Alttakım '''Strepsirrhini'''
** İnfratakım † [[Adapiformes]]
*** Üst familya † Adapoidea
**** Familya † [[Adapidae]]
**** Familya † [[Notharctidae]]
**** Familya † Sivaladapidae
** İnfratakım [[Lemuriformes]]
*** Üst familya Lemuroidea
**** Familya † Archaeolemuridae
**** Familya [[Kedi makisigiller|Cheirogaleidae]]
**** Familya [[Ay-ay|Daubentoniidae]]
**** Familya [[İndrigiller|Indriidae]]
**** Familya [[Makigiller|Lemuridae]]
**** Familya [[Oyuncu makigiller|Lepilemuridae]]
**** Familya † Megaladapidae
**** Familya † Palaeopropithecidae
*** Üst familya [[Lorisiler|Lorisoidea]]
**** Familya [[Lorigiller|Lorisidae]]
**** Familya [[Galagogiller|Galagidae]] 
| valign="top" |
* Alttakım '''Strepsirrhini'''
** İnfratakım † Adapiformes
*** Üst familya † Adapoidea
**** Familya † Adapidae
**** Familya † Notharctidae
**** Familya † Sivaladapidae
** İnfratakım Lemuriformes
*** Üst familya Lemuroidea
**** Familya † Archaeolemuridae
**** Familya Cheirogaleidae
**** Familya Daubentoniidae
**** Familya Indriidae
**** Familya Lemuridae
**** Familya Lepilemuridae
**** Familya † Megaladapidae
**** Familya † Palaeopropithecidae
** İnfratakım Lorisiformes
*** Üst familya Lorisoidea
**** Familya Lorisidae
**** Familya Galagidae
|}

=== Tartışmalar ===
1970'ler, 1980'ler ve 2000'lerin başında primatolojide en sık tekrarlanan tartışma, hem maymunlara hem de diğer prosimiyenlere kıyasla tarsierlerin filogenetik konumuyla ilgiliydi.{{Kdn|Schwartz|2003}}{{Kdn|Ankel-Simons|2007}} [[Tarsier]]ler çoğunlukla ya maymunlarla birlikte [[Haplorhini]] alt takımına ya da strepsirrinlerle birlikte [[Prosimii]] alt takımına yerleştirilir.{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Prosimii, iki geleneksel primat alt takımından biridir ve [[filogenetik]] dallardan ziyade evrimsel derecelere (anatomik özelliklerle birleştirilen gruplar) dayanırken, Strepsirrhini-Haplorrhini taksonomisi evrimsel ilişkilere dayanıyordu.{{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} Yine de her iki sistem de varlığını sürdürüyor çünkü Prosimii-Anthropoidea taksonomisi tanıdık ve araştırma literatüründe ve ders kitaplarında sıkça görülüyor.{{Kdn|Hartwig|2011}}

Strepsirrhinler geleneksel olarak, maymunlarla, özellikle de rhinarium ile paylaşılmayan birkaç semplesiomorfik (atadan kalma) özellik ile karakterize edilir.{{Adn|Tarsierlerin yakın akrabaları oldukları düşünüldüğünden, omomyiformlar haplorhinler olarak sınıflandırılır. Bununla birlikte, üst kesici dişlerinin köklerinin aralığı, strepsirrinler gibi bir rhinarium'a sahip olabileceklerini düşündürmektedir.{{Sfn|Rose|2006|p=182}}{{Sfn|Beard|1988|p=92}}}}{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}}{{Kdn|Hartwig|2011}} Diğer semplesiomorfiler arasında uzun burunlar, kıvrımlı maksilloturbinaller, nispeten büyük [[Olfaktör bulbus|olfaktör ampuller]] ve daha küçük beyinler bulunur. Diş tarağı, lemuriformlar arasında görülen bir sinapomorfidir (paylaşılan, türetilmiş özellik), {{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} ancak strepsirrhine kladı tanımlamak için sıklıkla ve yanlış bir şekilde kullanılır.{{Adn|Literatürde bir "strepsirrhine diş tarağı"ndan sık sık bahsedilmesi veya Strepsirrhini'ye "dişli primatlar" olarak atıfta bulunulması bulunabilir.{{Sfn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011|p=169}}{{Sfn|Cartmill|Smith|2011|p=89}} Bununla birlikte, bir grup strepsirrhin, diş taraklarından yoksundur - [[adapiform]]lar. Bu nedenle diş tarağı, lemuriformların birincil ayırt edici özelliğidir{{Sfn|Rose|2006|p=182}} – en az bir aile onu yalnızca değiştirilmiş biçimde muhafaza etse de.{{Sfn|Ankel-Simons|2007|p=257}}}} Strepsirrhine primatları da bir epitelyokorial plasentaya sahip olarak birleşmişlerdir.{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Tarsierler ve maymunların aksine, strepsirrhines kendi {{Kayma|[[vitamin C]]}} üretebilir ve diyetlerinde buna ihtiyaç duymazlar.{{Kdn|Schwartz|2003}} Bir haplorhin kanadı olarak tarsierler ve maymunlar arasındaki ilişki için daha fazla genetik kanıt, üç SINE işaretçisinin ortak mülkiyetidir.{{Kdn|Ankel-Simons|2007}}

Tarsier ve primatların yakın akrabalarını içeren tarihsel olarak karışık toplulukları nedeniyle, hem Prosimii hem de Strepsirrhini, "düşük primatlar" için çöp sepeti taksonları olarak kabul edilmiştir. {{Kdn|Cartmill|2010}} {{Kdn|Rasmussen|Nekaris|1998}} Ne olursa olsun, strepsirrhine ve haplorrhine kladları genel olarak kabul edilir ve tercih edilen taksonomik grup olarak görülür. Yine de tarsierler farklı şekillerde hem strepsirrhinlere hem de simiyenlere çok benzemektedir{{Kdn|Hartwig|2011}} ve strepsirrhinler, tarsierler ve simiyenler arasındaki erken bölünme eski ve çözülmesi zor olduğundan,{{Kdn|Ankel-Simons|2007}} bazen üç alt takımdan oluşan üçüncü bir taksonomik düzenleme kullanılır: Prosimii, Tarsiiformes ve Anthropoidea.{{Kdn|Rose|2006}} Daha sık olarak, "prosimian" terimi artık resmi taksonomide kullanılmamaktadır,{{Kdn|Groves|1998}} ama yine de diğer primatlara göre tarsierlerin davranışsal ekolojisini göstermek için kullanılmaktadır.{{Kdn|Hartwig|2011}}

Tarsierler üzerindeki tartışmalara ek olarak, simiyenlerin kökenleri hakkındaki tartışmalar bir zamanlar strepsirrhine kladını sorguladı. Adapiformlar ve maymunlar arasında evrimsel bir bağlantı için paleontologlar Gingerich, Elwyn L. Simons, Tab Rasmussen ve diğerleri tarafından yapılan argümanlar, adapiformları Strepsirrhini'den potansiyel olarak hariç tutabilirdi.{{Kdn|Rose|2006}}{{Kdn|Beard|2002}} 1975'te Gingerich, Simiolemuriformes adlı yeni bir alt takım önerdi,{{Kdn|Gingerich|1975}} strepsirrhinlerin [[simiyen]]lerle tarsierlerden daha yakın akraba olduğunu öne sürdü.{{Kdn|Yoder|2003}} Bununla birlikte, 2000'lerin başında ikisi arasında net bir ilişki gösterilememişti.{{Kdn|Beard|2002}} Bu fikir, 2009'da medyanın, "insanlar ve eski primatlar (simyalar ve adapiformlar) arasındaki kayıp halka " olarak lanse edilen, Almanya'dan bir adapiform olan ''[[Darwinius|Darwinius masillae]]'' ("Ida" olarak adlandırılır) hakkındaki ilgisi sırasında yeniden ortaya çıktı.{{Kdn|Williams|Kay|Christopher Kirk|Ross|2010}} Bununla birlikte, kladistik analiz kusurluydu ve filogenetik çıkarımlar ve terminoloji belirsizdi.{{Kdn|Williams|Kay|Christopher Kirk|Ross|2010}} Yazarlar ''Darwinius'un'' bir "fosil lemur" olmadığını belirtmelerine rağmen,{{Kdn|Franzen|Gingerich|Habersetzer|Hurum|2009}} adapiformların sahip olmadığı bir diş tarağının olmadığını vurgulamışlardır.{{Kdn|Rose|2006}}

=== İnfraordinal sınıflandırma ve klad terminolojisi ===
[[Dosya:Darwinius_masillae_PMO_214.214.jpg|sol|küçükresim| Medyanın [[Darwinius|"Ida"ya olan]] ilgisi, karışık terminoloji ve strepsirrhineler hakkındaki yanlış anlamalar üzerine oynadı.]]

Strepsirrhini içinde, iki yaygın sınıflandırma ya iki infra takım (Adapiformes ve Lemuriformes){{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} ya da üç infra takım (Adapiformes, Lemuriformes, Lorisiformes) içerir.{{Kdn|Hartwig|2011}} Daha az yaygın bir sınıflandırma, aye-aye'yi (Daubentoniidae) kendi infra takımına, Chiromyiformes'e yerleştirir.{{Kdn|Groves|2005}} Bazı durumlarda, plesiadapiformlar Primatlar takımına dahil edilir, bu durumda Euprimatlar bazen bir alt takım olarak kabul edilir, böylece  Strepsirrhini bir infra takım olur ve Lemuriformes ve diğerleri parvo takımlar olur.{{Kdn|Rose|2006}} İnfraordinal taksonomiden bağımsız olarak, Strepsirrhini, üç üst aileden ve yedi tanesi soyu tükenmiş 14 aileden oluşur.{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Bu soyu tükenmiş ailelerden üçü, yakın zamanda soyu tükenmiş dev Madagaskar lemurlarını içeriyordu ve bunların çoğunun, insanların adaya gelişini takip eden son 1000 yıl içerisinde soyları tükendi.{{Kdn|Godfrey|Jungers|2002}}{{Kdn|Godfrey|Jungers|2002}}

Strepsirrhini iki infra takıma bölündüğünde, tüm dişli primatları içeren dal "lemuriformlar" olarak adlandırılabilir.{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Üç infra takıma bölündüğünde, "lemuriformlar" terimi yalnızca Madagaskar'ın lemurlarını ifade eder,{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} ve diş taraklı primatlar ya "taç strepsirrhinler" {{Kdn|Rose|2006}} ya da "mevcut strepsirrhinler" olarak adlandırılır.{{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} Bu özel terminolojinin genel terim "strepsirrhine" ile karıştırılması, aşırı basitleştirilmiş anatomik karşılaştırmalar ve belirsiz filogenetik çıkarımlar, ''Darwinius'un'' medyada yer aldığı gibi, primat filogenisi hakkında yanlış anlaşılmalara ve [[Eosen]] primatları hakkında yanlış anlamalara yol açabilir.{{Kdn|Williams|Kay|Christopher Kirk|Ross|2010}} Adapiformların iskeletleri, makimsiler ve lorisoidler güçlü benzerlikler paylaştığı için, araştırmacılar onları sıklıkla "ilkel" strepsirrhinler,{{Kdn|Rose|2006}} makimsi ataları veya yaşayan strepsirrhinlerin kardeş grubu olarak adlandırdılar. Strepsirrhini'ye dahil edilirler,{{Kdn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} ve klanın temel üyeleri olarak kabul edilirler.{{Kdn|Covert|2002}} Gerçek primatlar olarak durumları sorgulanmasa da, adapiformlar ile diğer canlı ve fosil primatlar arasındaki şüpheli ilişki, Strepsirrhini içinde birden fazla sınıflandırmaya yol açar. Çoğu zaman, adapiformlar, lemuriformlarla anatomik farklılıklar ve belirsiz ilişkileri nedeniyle kendi infra takımlarına yerleştirilir. Lemuriformlarla ortak özellikler (sinapomorfik olabilir veya olmayabilir) vurgulandığında, bazen Lemuriformes (veya üst familya Lemuroidea) içindeki ailelere indirgenirler.{{Kdn|Rose|2006}}

Tanımlanan ilk fosil primat, 1821'de Fransız doğa bilimci [[Georges Cuvier]] tarafından adapiform [[Adapis parisiensis]]'ti,{{Kdn|Rose|2006}}  onu bir yaban faresi ("le Daman") ile karşılaştıran oydu, daha sonra artık eskimiş bir grubun üyesi olarak kabul edildi. {{Kdn|Dunkel|Zijlstra|Groves|2012}} 1870'lerin başında yeniden değerlendirilinceye kadar bir [[primat]] olarak tanınmadı.{{Kdn|Gebo|2002}}{{Kdn|Rose|2006}} Başlangıçta, adapiformların tümü, [[Adapinae]], [[Notharctinae]] ve bazen [[Sivaladapinae]] olmak üzere iki veya üç alt aileye ayrılan Adapidae familyasına dahil edildi. Tüm Kuzey Amerika adapiformları [[Notharctinae]] altında toplanırken, Eski Dünya formları genellikle Adapinae'ye atanmıştır. 1990'larda, postkraniyal iskelet ve dişlerdeki farklılıklara dayalı olarak iki farklı Avrupalı "adapid" grubu ortaya çıkmaya başladı. Bu iki Avrupa formundan biri, çoğunlukla Kuzey Amerika'da bulunan [[notharctid]]lerle yakın akraba olan cercamoniineler olarak tanımlanırken diğer grup geleneksel adapid sınıflandırmasına girer.{{Kdn|Rose|2006}} Üç ana adapiform grubu şimdi tipik olarak Adapiformes (Notharctidae, Adapidae ve Sivaladapidae) içinde üç aile olarak kabul edilmektedir, ancak bir ila beş aile arasında değişen diğer bölümler de kullanılmaktadır.{{Kdn|Gebo|2002}}
{{Temiz}}

== Beslenme ==
[[Dosya:Alaotran Gentle Lemur.jpg|sağ|upright=1.36|küçükresim|Bitkiyle beslenen iki [[Alaotra bambu makisi]] (''Hapalemur alaotrensis'')]]

Primatlar öncelikle meyveler (tohumlar dahil), yapraklar (çiçekler dahil) ve hayvan avları (eklem bacaklılar, küçük omurgalılar ve yumurtalar) ile beslenir. Diyetler, strepsirrhine türleri arasında önemli ölçüde farklılık gösterir. Diğer yaprak yiyen (folivorous, örn. [[colobine]]ler) primatlar gibi, bazı strepsirrhinler de selüloz ve hemiselülozu sindirebilir.{{Kdn|Mittermeier|Rylands|Konstant|1999}} [[Galagolar]], ince lorisler ve angwantibolar gibi bazı nemli burunlu maymunlar öncelikle [[Böcekçil (beslenme)|böcekçildir]]. Çatal işaretli lemurlar ve iğne pençeli çalı bebekleri gibi diğer türler ağaç sakızında uzmanlaşırken, [[indrigiller]], [[oyuncu makigiller|sportif lemurlar]] ve bambu lemurları yaprak yiyenlerdir. Birçok strepsirrhin meyve yiyicidir (meyve yiyiciler) ve diğerleri, [[halka kuyruklu maki]] ve fare makileri gibi, meyve, yaprak ve hayvansal maddelerin bir karışımını yiyen [[omnivor]]lardır.{{Kdn|Covert|2002}}

Adapiformlar arasında, özellikle [[Cantius]], [[Pelycodus]] ve [[Cercamonius]] gibi orta boy ila büyük türler için meyveli yiyecekler en yaygın diyet gibi görünüyor.{{Kdn|Covert|2002}} Yapraklanma, [[Smilodectes]], [[Notharctus]], [[Adapis]] ve [[Leptadapis]] dahil olmak üzere orta ve büyük boyutlu adapiformlar arasında da yaygındı. [[Anchomomys]] ve [[Donrussellia]] gibi bazı küçük adapiformların dişlerindeki keskin uçlar, bunların kısmen veya esas olarak böcekçil olduklarını gösterir.{{Kdn|Rose|2006}} {{Kdn|Covert|2002}}

== Dağılım ve yaşam alanı ==
Şimdi soyu tükenmiş adapiform primatlar öncelikle Kuzey Amerika, Asya ve Avrupa'da, birkaç tür Afrika'da bulundu. Eosen döneminde, bu bölgelerin doğada daha tropik olduğu zamanlarda geliştiler ve iklim daha serin ve daha kuru hale geldiğinde ortadan kayboldular.{{Kdn|Gebo|2002}} Bugün, lemuriformlar (makimsiler ve lorisoidler), 28° G ila 26° K enlemleri arasında değişen tropiklerle sınırlıdır.{{Kdn|Mittermeier|Rylands|Konstant|1999}}{{Kdn|Whitten|Brockman|2001}} Lorisler hem ekvator Afrika'sında [[Güneydoğu Asya|hem de Güneydoğu Asya'da]] [[Sahra Altı Afrika|bulunurken, galagolar Sahra altı Afrika'nın]] ormanları ve ormanlık alanlarıyla sınırlıdır.{{Kdn|Hartwig|2011}}{{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Makimsiler, son zamanlardaki insan faaliyetleri nedeniyle çeşitliliklerinin ve habitatlarının çoğu kaybolmuş olsa da, Madagaskar'a [[Endemizm|özgüdür]].{{Kdn|Hartwig|2011}} {{Kdn|Cartmill|Smith|2011}}
[[Dosya:Common brown lemur (Eulemur fulvus) female with juvenile 2.jpg|sağ|upright=0.91|küçükresim|Dişi bir [[kahverengi maki]] (''Eulemur fulvus'') yavrusu ile]]
Neredeyse tüm primatlarda olduğu gibi, strepsirrhinler tipik olarak [[Tropik yağmur ormanı|tropik yağmur ormanlarında]] bulunur. Bu habitatlar, strepsirrhines ve diğer primatların çeşitli [[Simpatri|simpatrik tür]] topluluklarını geliştirmesine izin verir. Madagaskar'ın doğu yağmur ormanlarında 11 veya 12 kadar&nbsp;türler aynı ormanları paylaşır ve insanlar gelmeden önce, bazı ormanlar bu çeşitliliğin neredeyse iki katına sahipti.{{Kdn|Mittermeier|Rylands|Konstant|1999}} Adanın güney ucundaki dikenli orman da dahil olmak üzere daha kuru, mevsimlik ormanlarda çeşitli makimsi türleri bulunur, ancak bu bölgelerdeki makimsi toplulukları o kadar zengin değildir.{{Kdn|Mittermeier|Rylands|Konstant|1999}}

== Koruma ==
[[Dosya:Koh_Kong_logging.JPG|sağ|küçükresim| Nemli burunlu primatlar, tropikal bölgelerde [[Ormansızlaşma|ormansızlaşma tehdidi altındadır.]]]]
Diğer tüm insan olmayan primatlar gibi, strepsirrhinler de insan faaliyetleri, özellikle tropik bölgelerdeki [[Ormansızlaşma|ormansızlaşma nedeniyle yüksek bir yok olma riskiyle karşı karşıyadır.]] Yaşam alanlarının çoğu, tarım ve mera gibi insan kullanımı için dönüştürülmüştür. {{Kdn|Cartmill|Smith|2011}} Strepsirrhine primatlarının karşı karşıya olduğu tehditler üç ana kategoriye ayrılır: [[Habitat yok olması|habitat tahribi]], avlanma ([[Afrika vahşi hayvan yemeği|çalı eti]] veya [[Geleneksel tıp|geleneksel tıp için]] ) ve ihracat veya yerel [[Egzotik hayvan|egzotik evcil hayvan]] ticareti için canlı yakalama. Avlanma genellikle yasak olsa da, onları koruyan yasalar nadiren uygulanır. ''Madagaskar'da, fady'' olarak bilinen yerel tabular bazen lemur türlerinin korunmasına yardımcı olur, ancak bazıları hala geleneksel tıp için avlanır. {{Kdn|Mittermeier|Rylands|Konstant|1999}}

2012 yılında, Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN), 2009'daki siyasi krizin ardından büyük ölçüde artan yasadışı ağaç kesimi ve avlanma nedeniyle lemurların "en çok nesli tükenmekte olan memeliler" olduğunu açıkladı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.cnn.com/2012/07/13/world/africa/madagascar-lemurs-threatened/index.html | başlık = Lemurs found to be 'most threatened mammals' in the world - CNN.com | erişimtarihi = 19 Ağustos 2021 | tarih = 21 Ağustos 2012 | çalışma = web.archive.org | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120821233158/http://www.cnn.com/2012/07/13/world/africa/madagascar-lemurs-threatened/index.html | arşivtarihi = 21 Ağustos 2012 | ölüurl =  }}</ref> Güneydoğu Asya'da, yavaş kamyonlar, habitat tahribatına ek olarak egzotik evcil hayvan ticareti ve geleneksel tıp tarafından tehdit ediliyor. {{Kdn|Fitch-Snyder|Livingstone|2008}} {{Kdn|Nekaris|Shepherd|Starr|Nijman|2010}} Hem lemurlar hem de yavaş lorisler [[Nesli Tehlike Altındaki Türlerin Ticaretine İlişkin Sözleşme|, CITES Ek]] I kapsamında ticari uluslararası ticaretten korunmaktadır.[[Nesli Tehlike Altındaki Türlerin Ticaretine İlişkin Sözleşme|&nbsp;]] <ref>{{Web kaynağı | url = http://www.cites.org/eng/app/appendices.php | başlık = Appendices I, II and III of CITES | erişimtarihi = 19 Ağustos 2021 | tarih = 9 Ekim 2012 | çalışma = web.archive.org | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20121009103628/http://www.cites.org/eng/app/appendices.php | arşivtarihi = 9 Ekim 2012 | ölüurl =  }}</ref>

== Açıklayıcı notlar ==
<references group="lower-alpha"/>

== Kaynakça ==
=== Alıntılar ===
{{Kaynakça}}
=== Alıntılanan literatür ===
{{Kaynak başı}}
* <!-- {{Sfn|Ankel-Simons|2007}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Ankel-Simons |ad= F.
 |yıl= 2007
 |başlık= Primate Anatomy |basım= 3.|yayıncı= Academic Press
 | isbn = 978-0-12-372576-9
|kaynak=sfn}}
* <!-- {{Sfn|Beard|1988}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 |soyadı= Beard |ad= K.C.
 |yıl= 1988
 |başlık= The phylogenetic significance of strepsirhinism in Paleogene primates
 |dergi= International Journal of Primatology
 |cilt= 9 |sayı= 2 |sayfalar=83-96|doi= 10.1007/BF02735730 
| s2cid = 32127974
 |kaynak=sfn}}
* {{Kitap kaynağı
 |editör1-soyadı = Campbell
 |editör1-ad      = C.J.
 |editör2-soyadı = Fuentes
 |editör2-ad      = A.
 |editör3-soyadı = MacKinnon
 |editör3-ad      = K.C.
 |editör4-soyadı = Bearder
 |editör4-ad      = S.K.
 |editör5-soyadı = Stumpf
 |editör5-ad      = R. M
 |yıl             = 2011
 |başlık         = Primates in Perspective
 |basım= 2.|yayıncı        = Oxford University Press
 |isbn             = 978-0-19-539043-8
 |url              = https://books.google.com/books?id=cZhFAQAAIAAJ
 |kaynak           = sfn
 |erişimtarihi= 19 Ağustos 2021
 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210819105549/https://books.google.com/books?id=cZhFAQAAIAAJ
 |arşivtarihi= 19 Ağustos 2021
 |ölüurl         = hayır
}}
** <!-- {{Sfn|Gould|Sauther|Cameron|2011}} -->{{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Gould   | ad1 = L.
 | soyadı2 = Sauther | ad2 = M.
 | soyadı3 = Cameron | ad3 = A.
 |yıl= 2011
 |bölüm= Chapter 5: Lemuriformes
 | editör1-soyadı = Campbell  | editör1-ad = C.J.
 | editör2-soyadı = Fuentes   | editör2-ad = A.
 | editör3-soyadı = MacKinnon | editör3-ad = K.C.
 | editör4-soyadı = Bearder   | editör4-ad = S.K.
 | editör5-soyadı=Stumpf      | editör5-ad = R. M
 |başlık= Primates in Perspective
 | url = https://archive.org/details/primatesinperspe0000unse   |sayfalar=[https://archive.org/details/primatesinperspe0000unse/page/55 55]-79|yayıncı= Oxford University Press
 | isbn = 978-0-19-539043-8|kaynak=sfn
}}
** <!-- {{Sfn|Hartwig|2011}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Hartwig |ad= W.
 |yıl= 2011
 |bölüm= Chapter 3: Primate evolution
 | editör1-soyadı = Campbell  | editör1-ad = C.J.
 | editör2-soyadı = Fuentes   | editör2-ad = A.
 | editör3-soyadı = MacKinnon | editör3-ad = K.C.
 | editör4-soyadı = Bearder   | editör4-ad = S.K.
 | editör5-soyadı=Stumpf      | editör5-ad = R. M
 |başlık= Primates in Perspective
 |url= https://archive.org/details/primatesinperspe0000unse |sayfalar=[https://archive.org/details/primatesinperspe0000unse/page/19 19]-31|yayıncı= Oxford University Press
 | isbn = 978-0-19-539043-8
}}
** <!-- {{Sfn|Nekaris|Bearder|2011}} -->{{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Nekaris | ad1 = N.A.I.
 | soyadı2 = Bearder | ad2 = S.K.
 |yıl= 2011
 |bölüm= Chapter 4: The lorisiform primates of Asia and mainland Africa: Diversity shrouded in darkness
 | editör1-soyadı = Campbell  | editör1-ad = C.J.
 | editör2-soyadı = Fuentes   | editör2-ad = A.
 | editör3-soyadı = MacKinnon | editör3-ad = K.C.
 | editör4-soyadı = Bearder   | editör4-ad = S.K.
 | editör5-soyadı=Stumpf      | editör5-ad = R. M
 |başlık= Primates in Perspective
 |sayfalar=34-54}}
* <!-- {{Sfn|Cartmill|2010}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Cartmill |ad= M.
 |yıl= 2010
 |bölüm= Primate Classification and Diversity
 | editör1-soyadı = Platt     | editör1-ad = M.
 | editör2-soyadı = Ghazanfar | editör2-ad = A.
 |başlık= Primate Neuroethology
 |sayfalar=10-30|yayıncı= Oxford University Press
 | isbn = 978-0-19-532659-8
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=hv28p1tCnnEC&pg=PA15
}}
* <!-- {{Sfn|Cartmill|Smith|2011}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı1       = Cartmill
 |ad1            = M.
 |soyadı2       = Smith
 |ad2            = F.H.
 |yıl           = 2011
 |başlık       = The Human Lineage
 |yayıncı      = John Wiley & Sons
 |isbn           = 978-1-118-21145-8
 |url            = https://books.google.com/books?id=X058kYnhxC0C&pg=PA89
 |erişimtarihi= 19 Ağustos 2021
 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20160603030438/https://books.google.com/books?id=X058kYnhxC0C&pg=PA89
 |arşivtarihi= 3 Haziran 2016
 |ölüurl       = hayır
}}
* <!-- {{Sfn|Cloninger|Kedia|2011}} -->{{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Cloninger | ad1 = C.R.
 | soyadı2 = Kedia     | ad2 = S.
 |yıl= 2011
 |bölüm= Chapter 5: The phylogenesis of human personality: Identifying the precursors of cooperation, altruism, and well-being
 | editör1-soyadı = Sussman   | editör1-ad = R.W.
 | editör2-soyadı = Cloninger | editör2-ad = C.R.
 |başlık= Origins of Altruism and Cooperation
 |yayıncı= Springer
 | isbn = 978-1-4419-9519-3
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=bMEC1AAKsP8C&pg=PA86
}}
* <!-- {{Sfn|Dagosto|1988}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 |soyadı= Dagosto |ad= M.
 |yıl= 1988
 |başlık= Implications of postcranial evidence for the origin of euprimates
 |dergi= Journal of Human Evolution
 |cilt= 17 |sayı= 1–2 |sayfalar=35-77|doi= 10.1016/0047-2484(88)90048-6 
}}
* <!-- {{Sfn|Dunkel|Zijlstra|Groves|2012}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 |soyadı1       = Dunkel
 |ad1            = A.R.
 |soyadı2       = Zijlstra
 |ad2            = J.S.
 |soyadı3       = Groves
 |ad3            = C.P.
 |yıl           = 2012
 |başlık       = Giant rabbits, marmosets, and British comedies: Etymology of lemur names, part 1
 |url            = http://www.aeecl.org/lemurnews/lemurnews2011_16.pdf
 |dergi          = Lemur News
 |cilt           = 16
 |sayfalar       =64-70|issn= 1608-1439
 |erişimtarihi= 19 Ağustos 2021
 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20161106163717/http://www.aeecl.org/lemurnews/lemurnews2011_16.pdf
 |arşivtarihi= 6 Kasım 2016
 |ölüurl       = evet
}}
* <!-- {{Sfn|Fitch-Snyder|Livingstone|2008}} -->{{Dergi kaynağı
 | soyadı1 = Fitch-Snyder | ad1 = H.
 | soyadı2 = Livingstone  | ad2 = K.
 |yıl= 2008
 |başlık= Lorises: The surprise primate
 |dergi= ZooNooz
 |sayfalar=10-14|issn= 0044-5282
}}
* <!-- {{Sfn|Fichtel|Kappeler|2009}} -->{{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Fichtel  | ad1 = C.
 | soyadı2 = Kappeler | ad2 = P.M.
 |yıl= 2009
 |bölüm= Chapter 19: Human universals and primate symplesiomorphies: Establishing the lemur baseline
 | editör1-soyadı = Kappeler | editör1-ad = P.M.
 | editör2-soyadı = Silk     | editör2-ad = J.B.
 |başlık= Mind the Gap: Tracing the origins of human universals
 |sayfalar=395-426|yayıncı= Springer
 | isbn = 978-3-642-02724-6
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=MFzxVH_OxjsC&pg=PA395
}}
* <!-- {{Sfn|Franzen|Gingerich|Habersetzer|Hurum|2009}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 | soyadı1 = Franzen     | ad1 = J.L.
 | soyadı2 = Gingerich   | ad2 = P.D.
 | soyadı3 = Habersetzer | ad3 = J.
 | soyadı4 = Hurum       | ad4 = J.H.
 | soyadı5 = von Koenigswald | ad5 = W.
 | soyadı6 = Smith       | ad6 = B.H.
 |başlık= Complete primate skeleton from the Middle Eocene of Messel in Germany: Morphology and paleobiology
 |dergi= PLOS ONE
 |yıl= 2009
 |doi= 10.1371/journal.pone.0005723
 |cilt= 4 |sayı= 5 |sayfa= e5723
 | pmid = 19492084 | pmc = 2683573 |bibcode= 2009PLoSO...4.5723F
}}
* <!-- {{Sfn|Geoffroy Saint-Hilaire|1812}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 |soyadı= Geoffroy Saint-Hilaire
 |ad= É.
 |yıl= 1812
 |başlık= Suite au tableau des quadrumanes. Seconde famille. Lemuriens. Strepsirrhini
 |dergi= Annales du Muséum d'Histoire Naturelle
 |cilt= 19
 |sayfalar=156-170|dil= fr
 |url= https://books.google.com/books?id=TV0NAQAAIAAJ&pg=PA156
 |erişimtarihi= 19 Ağustos 2021
 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210819105556/https://books.google.com/books?id=TV0NAQAAIAAJ&pg=PA156
 |arşivtarihi= 19 Ağustos 2021
 |ölüurl= hayır
 }}
* <!-- {{Sfn|Gingerich|1975}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 |soyadı= Gingerich |ad= P.D.
 |yıl= 1975
 |başlık= A new genus of Adapidae (Mammalia, Primates) from the Late Eocene of Southern France, and its significance for the origin of higher primates
 |dergi= Contributions from the Museum of Paleontology
 |yayıncı= University of Michigan
 |cilt= 24  |sayı= 15  |sayfalar=163-170| hdl = 2027.42/48482
}}
* <!--{{Sfn|Godinot|1998}}-->{{Akademik dergi kaynağı
 |soyadı= Godinot |ad= M.
 |yıl= 1998
 |başlık= A summary of adapiform systematics and phylogeny
 |dergi= Folia Primatologica
 |cilt= 69 |sayı= Suppl. 1 |sayfalar=218-249|doi= 10.1159/000052715
| s2cid = 84469830
 }}
* <!-- {{Sfn|Godinot|2006}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 |soyadı= Godinot |ad= M.
 |yıl= 2006
 |başlık= Lemuriform origins as viewed from the fossil record
 |dergi= Folia Primatologica
 |cilt= 77  |sayı= 6  |sayfalar=446-464|doi= 10.1159/000095391 | pmid = 17053330 
| s2cid = 24163044
 }}
* {{Kitap kaynağı
 | editör1-soyadı = Gould   | editör1-ad = L.
 | editör2-soyadı = Sauther | editör2-ad = M.L.
 |yıl= 2006
 |başlık= Lemurs: Ecology and adaptation
 | url = https://archive.org/details/lemursecologyada0000unse   |yayıncı= Springer
 | isbn = 978-0-387-34585-7
}}
** <!-- {{Sfn|Cuozzo|Yamashita|2006}} -->{{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Cuozzo    | ad1 = F.P.
 | soyadı2 = Yamashita | ad2 = N.
 |yıl= 2006
 |bölüm= Chapter 4: Impact of ecology on the teeth of extant lemurs: A review of dental adaptations, function, and life history
 | editör1-soyadı = Gould   | editör1-ad = L.
 | editör2-soyadı = Sauther | editör2-ad = M.L.
 |başlık= Lemurs: Ecology and adaptation
 |sayfalar=67-96|yayıncı= Springer
 | isbn = 978-0-387-34585-7
 |bölümurl= https://www.google.com/books?id=nsBtrhsMU5EC&pg=PA67
}}
** <!-- {{Sfn|Tattersall|2006}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Tattersall |ad= I.
 |yıl= 2006
 |bölüm= Chapter 1: Origin of the Malagasy Strepsirhine primates
 | editör1-soyadı = Gould   | editör1-ad = L.
 | editör2-soyadı = Sauther | editör2-ad = M.L.
 |başlık= Lemurs: Ecology and adaptation
 |yayıncı= Springer
 | isbn = 978-0-387-34585-7
 |sayfalar=3-18|bölümurl= https://www.google.com/books?id=nsBtrhsMU5EC&pg=PA3
}}
* <!-- {{Sfn|Groves|1998}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 |soyadı= Groves |ad= C.P.
 |yıl= 1998
 |başlık= Systematics of tarsiers and lorises
 |dergi= Primates
 |cilt= 39 |sayı= 1 |sayfalar=13-27|doi= 10.1007/BF02557740 
| s2cid = 10869981
 }}
* <!-- {{Sfn|Groves|2005}} -->{{MSW3 Groves
 | id = 12100002
 | page = 111
 | heading = Strepsirrhini
}}
* <!-- {{Sfn|Groves|2008}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Groves |ad= C.P.
 |yıl= 2008
 |başlık= Extended Family: Long lost cousins: A personal look at the history of primatology
 |yayıncı= Conservation International
 | isbn = 978-1-934151-25-9
}}
* <!-- {{Sfn|Gunnell|Rose|Rasmussen|2008}} --> {{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Gunnell   | ad1 = G.F.
 | soyadı2 = Rose      | ad2 = K.D.
 | soyadı3 = Rasmussen | ad3 = D.T.
 |yıl= 2008
 |bölüm= Euprimates
 | editör1-soyadı = Janis   | editör1-ad = C.M.
 | editör2-soyadı = Gunnell | editör2-ad = G.F.
 | editör3-soyadı = Uhen    | editör3-ad = M.D.
 |başlık=Small Mammals, Xenarthrans, and Marine Mammals
 |seri= Evolution of Tertiary Mammals of North America
 |cilt= 2 |sayfalar=239-262|yayıncı= Cambridge University Press
 |yer= Cambridge, England; New York
 | isbn = 978-0-521-78117-6
}}
* {{Kitap kaynağı
 |editör-soyadı= Hartwig  |editör-ad= W.C.
 |yıl= 2002
 |başlık= The Primate Fossil Record
 |yayıncı= Cambridge University Press
 | isbn = 978-0-521-66315-1
}}
** <!-- {{Sfn|Beard|2002}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Beard |ad= K.C.
 |yıl= 2002
 |bölüm= Chapter 9: Basal anthropoids
 |editör-soyadı= Hartwig  |editör-ad= W.C.
 |başlık= The Primate Fossil Record 
 |sayfalar=133-149|yayıncı= Cambridge University Press
 | isbn = 978-0-521-66315-1
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=Ezm1OA_s6isC&pg=PA133
}}
** <!-- {{Sfn|Covert|2002}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Covert |ad= H.H.
 |yıl= 2002
 |bölüm= Chapter 3: The earliest fossil primates and the evolution of prosimians: Introduction
 |editör-soyadı= Hartwig  |editör-ad= W.C.
 |başlık= The Primate Fossil Record 
 |sayfalar=13-20|yayıncı= Cambridge University Press
 | isbn = 978-0-521-66315-1
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=Ezm1OA_s6isC&pg=PA13
}}
** <!-- {{Sfn|Gebo|2002}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Gebo |ad= D.L.
 |yıl= 2002
 |bölüm= Chapter 4: Adapiformes: Phylogeny and adaptation
 |editör-soyadı= Hartwig  |editör-ad= W.C.
 |başlık= The Primate Fossil Record 
 |sayfalar=21-44|yayıncı= Cambridge University Press
 | isbn = 978-0-521-66315-1
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=Ezm1OA_s6isC&pg=PA21
}}
** <!-- {{Sfn|Godfrey|Jungers|2002}} -->{{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Godfrey | ad1 = L.R.
 | soyadı2 = Jungers | ad2 = W.L.
 |yıl= 2002
 |bölüm= Chapter 7: Quaternary fossil lemurs
 |editör-soyadı= Hartwig  |editör-ad= W.C.
 |başlık= The Primate Fossil Record 
 |sayfalar=97-121|yayıncı= Cambridge University Press
 | isbn = 978-0-521-66315-1
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=Ezm1OA_s6isC&pg=PA97
}}
* <!-- {{Sfn|Jenkins|Napier|1987}} -->{{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Jenkins | ad1 = P.D.
 | soyadı2 = Napier  | ad2 = P.H.
 |yıl= 1987
 |başlık= Suborder Strepsirrhini, including the subfossil Madagascan lemurs and family Tarsiidae
 |seri= Catalogue of Primates in the British Museum (Natural History) and elsewhere in the British Isles
 |cilt=  Part 4
 |yayıncı= British Museum (Natural History)
 | isbn = 978-0-565-01008-9
}}
* <!-- {{Sfn|Miller|Gunnell|Martin|2005}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 |soyadı1       = Miller
 |ad1            = E.R.
 |soyadı2       = Gunnell
 |ad2            = G.F.
 |soyadı3       = Martin
 |ad3            = R.D.
 |yıl           = 2005
 |başlık       = Deep time and the search for anthropoid origins
 |dergi          = American Journal of Physical Anthropology
 |cilt           = 128
 |sayfalar       =60-95|doi= 10.1002/ajpa.20352
 |pmid           = 16369958
 |url            = http://www.paleontology.lsa.umich.edu/Accomplishments/deeptime.ajpa2005.pdf
 |erişimtarihi= 19 Ağustos 2021
 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20120418022859/http://www.paleontology.lsa.umich.edu/Accomplishments/deeptime.ajpa2005.pdf
 |arşivtarihi= 18 Nisan 2012
 |ölüurl       = hayır
}}
* <!-- {{Sfn|Mittermeier|Rylands|Konstant|1999}} -->{{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Mittermeier | ad1 = R.A.
 | soyadı2 = Rylands     | ad2 = A.B.
 | soyadı3 = Konstant    | ad3 = W.R.
 |yıl= 1999
 |bölüm= Primates of the world: An introduction
 |editör-soyadı= Nowak |editör-ad= R.M.
 |başlık= Walker's Mammals of the World  |basım= 6.|sayfalar=1-52|yayıncı= Johns Hopkins University Press
 | isbn = 978-0-8018-6251-9
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=unODoWa7CM4C&pg=PA1
 | url = https://archive.org/details/walkersprimateso0000nowa/page/1 
}}
* <!-- {{Sfn|Nekaris|Shepherd|Starr|Nijman|2010}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 | soyadı1 = Nekaris  | ad1 = K.A.I.
 | soyadı2 = Shepherd | ad2 = C.R.
 | soyadı3 = Starr    | ad3 = C.R.
 | soyadı4 = Nijman   | ad4 = V.
 |yıl= 2010
 |başlık= Exploring cultural drivers for wildlife trade via an ethnoprimatological approach: A case study of slender and slow lorises (''Loris'' and ''Nycticebus'') in South and Southeast Asia
 |dergi= American Journal of Primatology
 |cilt= 72 |sayı= 10 |sayfalar=877-886|doi= 10.1002/ajp.20842
 | pmid = 20806336 
 | s2cid = 21711250
 | url = https://semanticscholar.org/paper/fecbb3ebea58c424bf80869aecfac964bd778056 
}}
* <!-- {{Sfn|Ollivier|Samuelson|Brooks|Lewis|2004}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 | soyadı1 = Ollivier  | ad1 = F.J.
 | soyadı2 = Samuelson | ad2= D.A.
 | soyadı3 = Brooks    | ad3 = D.E.
 | soyadı4 = Lewis     | ad4 = P.A.
 | soyadı5 = Kallberg  | ad5 = M.E.
 | soyadı6 = Komaromy  | ad6 = A.M.
 |yıl= 2004
 |başlık= Comparative morphology of the tapetum lucidum (among selected species)
 |dergi=Veterinary Ophthalmology
 |cilt= 7 |sayı= 1 |sayfalar=11-22|doi= 10.1111/j.1463-5224.2004.00318.x | pmid=14738502
 | s2cid = 15419778
 | url = https://semanticscholar.org/paper/d4bd81e4dc76cc01b4b78cb71dcd7a04a0c3c94e 
}}
* <!-- {{Sfn|Osman Hill|1953}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Osman Hill |ad= W.C.
 |yazarbağı= William Charles Osman Hill
 |yıl= 1953
 |başlık= Primates Comparative Anatomy and Taxonomy
 |bölüm= I – Strepsirhini
 |seri= Edinburgh Univ. Pubs. Science & Maths  |cilt= 3
 |yayıncı= [[Edinburgh University Press]]
 | oclc = 500576914
}}
* <!-- {{Sfn|Overdorff|Tecot|2006}} -->{{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Overdorff | ad1 = D.J.
 | soyadı2 = Tecot     | ad2 = S.R.
 |yıl= 2006
 |bölüm= Chapter 11: Social pair-bonding and resource defense in wild red-bellied lemurs (''Eulemur rubriventer'')
 | editör1-soyadı = Gould   | editör1-ad = L.
 | editör2-soyadı = Sauther | editör2-ad = M.L.
 |başlık= Lemurs: Ecology and adaptation
 |sayfalar=235-254|yayıncı= Springer
 | isbn = 978-0-387-34585-7
 |doi= 10.1007/978-0-387-34586-4_11
 | s2cid = 85613386
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=nsBtrhsMU5EC&pg=PA235
 | url = https://semanticscholar.org/paper/91cb2979c8fc217fcef0828e84a3d3414a00ffc5 
}}
* <!-- {{Sfn|Plavcan|2004}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Plavcan |ad= J.M.
 |yıl= 2004
 |bölüm= Chapter 13: Sexual selection, measures of sexual selection, and sexual dimorphism in primates
 | editör1-soyadı = Kappeler        | editör1-ad = P.M.
 | editör2-soyadı = van Schaik | editör2-ad = C.P.
 |başlık= Sexual Selection in Primates: New and comparative perspectives
 |sayfalar=230-252|yayıncı= Cambridge University Press
 | isbn = 978-0-521-53738-4
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=4PJl7m2_VUcC&pg=PA239
}}
* <!-- {{Sfn|Pocock|1918}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 |soyadı= Pocock
 |ad= R.I.
 |yıl= 1918
 |başlık= On the external characters of the lemurs and of ''Tarsius''
 |dergi= Proceedings of the Zoological Society of London
 |cilt= 1918
 |sayı= 1–2
 |sayfalar=19-53|doi= 10.1111/j.1096-3642.1918.tb02076.x
 |url= https://www.biodiversitylibrary.org/item/98503#page/47/mode/1up
 |erişimtarihi= 19 Ağustos 2021
 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210819105550/https://www.biodiversitylibrary.org/item/98503#page/47/mode/1up
 |arşivtarihi= 19 Ağustos 2021
 |ölüurl= hayır
 }}
* <!-- {{Sfn|Rasmussen|Nekaris|1998}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 |soyadı1       = Rasmussen
 |ad1            = D.T.
 |soyadı2       = Nekaris
 |ad2            = K.A.I.
 |yıl           = 1998
 |başlık       = Evolutionary history of lorisiform primates
 |dergi          = Folia Primatologica
 |cilt           = 69 (Suppl. 1)
 |sayfalar       =250-285|doi= 10.1159/000052716
 |pmid           = 9595692
 |s2cid          = 14113728
 |url            = http://www.nocturama.org/wp-content/uploads/2012/03/1998RasmussenNekarisLorisiformEvolution.pdf
 |erişimtarihi= 19 Ağustos 2021
 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20201125035824/http://www.nocturama.org/wp-content/uploads/2012/03/1998RasmussenNekarisLorisiformEvolution.pdf
 |arşivtarihi= 25 Kasım 2020
 |ölüurl       = hayır
}}
* <!-- {{Sfn|Rose|2006}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Rose
 |ad= K.D.
 |yıl= 2006
 |başlık= The Beginning of the Age of Mammals
 |yayıncı= Johns Hopkins University Press
 |isbn= 978-0-8018-8472-6
 |url= https://books.google.com/books?id=3bs0D5ix4VAC&pg=PA182
 |erişimtarihi= 19 Ağustos 2021
 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20160511223052/https://books.google.com/books?id=3bs0D5ix4VAC&pg=PA182
 |arşivtarihi= 11 Mayıs 2016
 |ölüurl= hayır
 }}
* <!-- {{Sfn|Steiper|Seiffert|2012}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 | soyadı1 = Steiper  | ad1 = M.E.
 | soyadı2 = Seiffert | ad2 = E.R.
 |yıl= 2012
 |başlık= Evidence for a convergent slowdown in primate molecular rates and its implications for the timing of early primate evolution
 |dergi= Proceedings of the National Academy of Sciences
 |cilt= 109 |sayı= 16 |sayfalar=6006-6011|doi= 10.1073/pnas.1119506109 | pmid =  22474376 | pmc = 3341044
 |bibcode= 2012PNAS..109.6006S
}}
* <!-- {{Sfn|Sussman|2003}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Sussman |ad= R.W.
 |yıl= 2003
 |başlık= Primate Ecology and Social Structure 
 |url= https://archive.org/details/primateecologyso0001suss_g2d6_1ed |yayıncı= Pearson Custom Publishing
 | isbn = 978-0-536-74363-3
}}
* <!-- {{Sfn|Szalay|Delson|1980}}-->{{Kitap kaynağı | soyadı1 = Szalay | ad1 = F.S. | soyadı2 = Delson | ad2 = E. | yıl = 1980 | başlık = Evolutionary History of the Primates | yayıncı = [[Academic Press]] | isbn = 978-0-12-680150-7 | oclc = 893740473 | url = https://books.google.com/books?id=jE7gBAAAQBAJ&pg=PA149 |erişimtarihi= 19 Ağustos 2021 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20160409105402/https://books.google.com/books?id=jE7gBAAAQBAJ&pg=PA149 |arşivtarihi= 9 Nisan 2016 | ölüurl = hayır }}
* <!-- {{Sfn|Tabuce|Marivaux|Lebrun|Adaci|2009}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 | soyadı1 = Tabuce    | ad1 = R.
 | soyadı2 = Marivaux  | ad2 = L.
 | soyadı3 = Lebrun    | ad3 = R.
 | soyadı4 = Adaci     | ad4 = M.
 | soyadı5 = Bensalah  | ad5 = M.
 | soyadı6 = Fabre     | ad6 = P.-H.
 | soyadı7 = Fara      | ad7 = E.
 | soyadı8 = Gomes Rodrigues | ad8 = H.
 | soyadı9 = Hautier   | ad9 = L.
 | soyadı10 = Jaeger   | ad10 = J.-J.
 | soyadı11 = Lazzari  | ad11 = V.
 | soyadı12 = Mebrouk  | ad12 = F.
 | soyadı13 = Peigne   | ad13 = S.
 | soyadı14 = Sudre    | ad14 = J.
 | soyadı15 = Tafforeau | ad15 = P.
 | soyadı16 = Valentin | ad16 = X.
 | soyadı17 = Mahboubi | ad17 = M.
 |yazarlarıgöster=6
 |yıl= 2009
 |başlık= Anthropoid versus strepsirhine status of the African Eocene primates ''Algeripithecus'' and ''Azibius'': Craniodental evidence
 |dergi= Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences
 |cilt= 276  |sayı= 1676  |sayfalar=4087-4094|doi= 10.1098/rspb.2009.1339 | pmid = 19740889 | pmc = 2821352
 |diğerurl= https://www.sciencedaily.com/releases/2009/09/090915101355.htm
 |diğerkaynak= Science Daily
 |diğertarih= 15 Eylül 2009
}}
* <!-- {{Sfn|Vaughan|Ryan|Czaplewski|2011}} -->{{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Vaughan    | ad1 = T.
 | soyadı2 = Ryan       | ad2 = J.
 | soyadı3 = Czaplewski | ad3 = N.
 |yıl= 2011
 |başlık= Mammalogy  |basım= 5.|bölüm= Chapter 12: Primates
 |yayıncı= Jones & Bartlett Learning
 | isbn = 978-0-7637-6299-5
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=LD1nDlzXYicC&pg=PA167
}}
* <!-- {{Sfn|Whitten|Brockman|2001}} -->{{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Whitten  | ad1 = P.L.
 | soyadı2 = Brockman | ad2 = D.K.
 |yıl= 2001
 |bölüm= Chapter 14: Strepsirrhine reproductive ecology
 |editör-soyadı= Ellison |editör-ad= P.T.
 |başlık= Reproductive Ecology and Human Evolution
 |sayfalar=321-350|yayıncı= Transaction Publishers
 | isbn = 978-0-202-30658-2
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=M4VJ5ee_1YoC&pg=PA321
}}
* <!-- {{Sfn|Williams|Kay|Christopher Kirk|Ross|2010}} -->{{Akademik dergi kaynağı
 | soyadı1 = Williams | ad1 = B.A.
 | soyadı2 = Kay       | ad2 = R.F.
 | soyadı3 = Christopher Kirk | ad3 = E.
 | soyadı4 = Ross      | ad4 = C.F.
 |yıl= 2010
 |başlık= ''Darwinius masillae'' is a strepsirrhine – a reply to Franzen ''et al.'' (2009)
 |dergi= Journal of Human Evolution
 |cilt= 59  |sayı= 5  |sayfalar=567-573; discussion 573-579|doi= 10.1016/j.jhevol.2010.01.003 | pmid = 20188396 
 | url = http://strainlab.uchicago.edu/publications/Williams%20et%20al%202010.pdf
 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20130517155919/http://strainlab.uchicago.edu/publications/Williams%20et%20al%202010.pdf
 |arşivtarihi= 17 Mayıs 2013
}}
* {{Kitap kaynağı
 |editör1-soyadı = Wright
 |editör1-ad      = Patricia C.
 |editör2-soyadı = Simons
 |editör2-ad      = Elwyn L.
 |yıl             = 2003
 |başlık         = Tarsiers: Past, present, and future
 |yayıncı        = Rutgers University Press
 |isbn             = 978-0-8135-3236-3
 |url              = https://books.google.com/books?id=9g_TwVzDOI0C&pg=PA53
 |erişimtarihi= 19 Ağustos 2021
 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210819105554/https://books.google.com/books?id=9g_TwVzDOI0C&pg=PA53
 |arşivtarihi= 19 Ağustos 2021
 |ölüurl         = hayır
}}
** <!-- {{Sfn|Schwartz|2003}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Schwartz |ad= J.H.
 |yıl= 2003
 |bölüm= Chapter 3: How close are the similarities between ''Tarsius'' and other primates?
 | editör1-soyadı = Wright  | editör1-ad = Patricia C. 
 | editör2-soyadı = Simons  | editör2-ad = Elwyn L.
 |başlık= Tarsiers: Past, present, and future
 |sayfalar=50-96|yayıncı= Rutgers University Press
 | isbn = 978-0-8135-3236-3
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=9g_TwVzDOI0C&pg=PA50
}}
** <!-- {{Sfn|Simons|2003}} -->{{Kitap kaynağı
 |soyadı= Simons |ad= E.L.
 |yıl= 2003
 |bölüm= Chapter 1: The fossil record of tarsier evolution
 | editör1-soyadı = Wright  | editör1-ad = Patricia C. 
 | editör2-soyadı = Simons  | editör2-ad = Elwyn L.
 |başlık= Tarsiers: Past, present, and future
 |sayfalar=9-34|yayıncı= Rutgers University Press
 | isbn = 978-0-8135-3236-3
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=9g_TwVzDOI0C&pg=PA9
}}
** <!-- {{Sfn|Yoder|2003}} -->{{Kitap kaynağı
 | soyadı1 = Yoder | ad1 = A.D.
 |yıl= 2003
 |bölüm= Chapter 7: The phylogenetic position of the genus ''Tarsius'': Whose side are you on?
 | editör1-soyadı = Wright  | editör1-ad = Patricia C. 
 | editör2-soyadı = Simons  | editör2-ad = Elwyn L.
 |başlık= Tarsiers: Past, present, and future
 |sayfalar=161-175|yayıncı= Rutgers University Press
 | isbn = 978-0-8135-3236-3
 |bölümurl= https://books.google.com/books?id=9g_TwVzDOI0C&pg=PA161
}}
{{Kaynak sonu}}

== Dış bağlantılar ==
* {{Commons kategori-ufak}}
* {{Vikitür-ufak}}
{{Primatlar}}
{{Taksonçubuğu|from=Q82265}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Memeliler alttakımları]]
[[Kategori:Primatların sınıflandırılması]]
[[Kategori:Nemli burunlu maymunlar]]
[[Kategori:1812'de tanımlanan taksonlar]]
[[Kategori:Étienne Geoffroy Saint-Hilaire tarafından adlandırılmış taksonlar]]