IV. Murat (opera)
| Müzik | Okan Demiriş |
|---|---|
| Libretto | Turan Oflazoğlu |
| Gala | 3 Mayıs 1980 |
| İlk gösterim yeri | Atatürk Kültür Merkezi, İstanbul, Türkiye |
IV. Murat Operası, Okan Demiriş’in bestelediği 3 perdelik opera eseri. Librettosunu Turan Oflazoğlu yazmıştır.
Turan Oflazoğlu’nun yazdığı tiyatro metninden operaya dönüştürülen eser ilk kez 1980’de İstanbul’da sahnelenmiştir. Osmanlı padişahı IV. Murat'ın iç çatışmaları, korkuları ve “Kadınlar Saltanatı” döneminin karmaşık yapısını konu edinir. Türkiye’de en çok sahnelenen opera olma özelliğini taşır.
Sahnelemeler[değiştir | kaynağı değiştir]
Dünya prömiyeri 3 Mayıs 1980’de İstanbul’da Atatürk Kültür Merkezi’nde gerçekleşti.
2009’da Ankara Devlet Opera ve Balesi tarafından Esra Gürçil Çeliktaş yönetiminde sahnelendi.[1]
2010’da Mersin Opera ve Balesi tarafından Murat Atak yönetiminde sahneye kondu.[2]
İzmir prömiyeri 28 Nisan 2012’de İzmir Devlet Opera ve Balesi tarafından Evin Atik rejisiyle gerçekleştirildi.[3]
2012-2013 sanat sezonunda Gürçil Çeliktaş rejisiyle Samsun Devlet Opera ve Balesi tarafından sahneye konuldu.[4]
Temmuz 2011’de 2. İstanbul Uluslararası Opera Festivali kapsamında Mersin Devlet Opera ve Balesi tarafından,[5] Temmuz 2012’de 3. İstanbul Uluslararası Opera Festivali kapsamında İzmir Devlet Opera ve Balesi tarafından, Temmuz 2013’te Samsun Devlet Opera ve Balesi tarafından Topkapı Sarayı’nda sahnelendi.[6]
Roller[değiştir | kaynağı değiştir]
| Rol | Ses tipi | Prömiyerde roller, 16 Mar 2008 Orkestra şefi: --- ) | |
|---|---|---|---|
| IV. Murat, Osmanlı padisahi | |||
| Sultan IV. Murat | |||
| Kösem Sultan | |||
| Sadrazam Topal Recep Paşa | |||
| Nefi | |||
| Silahtar | |||
| Bostancıbaşı | |||
| Sadrazam Kara Mustafa Paşa | |||
| Bekri Mustafa | |||
| Dilfigar | |||
| Hafız Paşa | |||
| Ihtiyar Bilgin | |||
| Çığırtkan | |||
| İstanbullu | |||
| Diğer İstanbullular |
Konu özeti [7][değiştir | kaynağı değiştir]
Yer: İstanbul Topkapı Sarayı ve İstanbul şehri Zaman: IV. Murad'ın 1623-1640 döneminde Osmanlı Padişahı olarak hükümdarlık dönemi
I. Perde[değiştir | kaynağı değiştir]
Topal Recep Paşa’nin da yönlendirmesiyle, Sadrazam Hüsrev Paşa'nin azledilmesini bahene edip isyan eden bir bölüm Yeniçeri ve Sipahiler, Topkapı Sarayı’ni basarak, IV. Murat’ı ayak divanına çağırırlar. Sultan gelip Babu's-saade Kapısı önüne konulan tahta oturur. Asiler, 17 önemli devlet görevlisinin, bunlar arasında Şeyhülislam Yahya Efendi, Defterdar Mustafa Paşa, Yeniçeri Ağası Hasan Halife, padişahın nedimelerinden Musa Çelebi ve Sadrazam Hafız Ahmet Paşa’nın, kendilerine teslim edilmesini istemektedirler. Kendini son derece yalnız ve çaresiz hisseden IV. Murat Hafız Paşa'yı görevden alır. IV. Murat buna çok üzülür ve Kullarım vazgeçin, veremem onu aryasını söyler, onu öldürülmesine razı olmayıp asilere teslim etmez. Zorbaların baskısıyla isyanı körükleyen elebaşı Topal Recep Paşa sadrazam yapılır. Şair Nef'i bir düet söylerek Sultan Murat'ın artık yumruğunu indirmesi gerektiğini onu uyarır.
Sultan'ın annesi Kösem Sultan Topal Recep Paşa ile işbirliği halindedir. Sultan'ın bundan haberi vardır. Sultan İV. Murat kendini hazırlamaktadır ama ne o annesi Kösem Sultan'ın başına ne de Kösem Sultan oğlunun başına bir kötülük gelsini istemezler. Ana ve oğul birbirlerine karşı bağlılıklarını ifade eden lirik ve dramatik partilerin üst üste duyulmasından oluşan bir düet söylerler.
İsyancılar birkaç gün sonra tekrar Topkapı Sarayı'nı basıp bu sefer Hüsrev Paşa'nın azlinden sonra sadrazam olmuş ama azledilmiş olan Hafız Ahmed Paşa'nin kendilerine teslimini isterler. Sultan Hafız Ahmet Paşa'ya gizlice kaçmasını söyler ama Hafız Ahmet Paşa, Sultanı güç durumda bırakmamak için kaçmayı kabul etmez. Çocuklarını padişaha teslim eder; isyancı zorbalar arasına yürür ve onlar tarafından öldürülür. Gayet üzgün olan Sultan IV. Murat "Tanrım güç ver bana" aryası ile Tanrıdan asilerden öcünü alabilmesi için kendisine güç vermesini diler.
II. Perde[değiştir | kaynağı değiştir]
İsyanı teşvik eden ve zorbaları yönlendiren Sadrazam Topal Recep Paşa Sultan'ın annesi Kösem Sultan ile oğlu İV. Murad'ın tahttan indirilmesi konusunda görüşme yapar. Kösem Sultan oğlunun halledilmesine razıdır ama onun yerine Osmanlı tahtına geçmek için bir diğer oğlu olan şehzade Kasım'ın tahta çıkartılmasını şart koşar. Topal Recep Paşa büyük şehzade Beyazıt'ın damadıdır. Geleneğe göre Beyazıt'ın tahta geçmesi gerektiğini bildirir ve Kösem Sultan'ı buna ikna eder. Bu saray tertibini duyan Dilfigar Kadın Sultan Murat'a sadıktır ve Sadrazam ile Valide Sultan arasındaki yapılan müzakerelerden Sultan IV. Murat'ı haberdar eder.
Sultan bunun üzerine saraya çağrılan Sadrazam Topal Recep Paşa'yı zülüflü baltacılara kementle boğdurup idam ettirir. Cesedi bir çuvala konulup Topkapı Sarayı kapısına bekleyen adamlarının önüne atılır. Annesi Kösem Sultan'ı Topkapı harem dairesine hapseder. Kösem Sultan oğlu ile temas kurup çeşitli sebepler göstererek serbest bırakılmasını istemek üzere Silahdar aracılığı ile oğluna haber göndermek ister. Silahdar bunun imkânsız olduğunu İV. Murat'ın şahsen bu tutuklamayı emrettiğini ona bildirir. Kösem Sultan oğluna iktidarı kendi verdirdiğini ve ona "cihan saltanatı" sağladığını düşünerek bunları "Benim geceden doğan yıldızım" aryasında dile getirir.
İV. Murat bu kez kendisi Topkapı Sarayı'nda bir meşveret ayak divanı düzenler. Bu divana yeniçerilerden, sipahilerden, alimlerden ve halktan temsilciler çağrılırlar. Bu divanda onlarla devletin içine düştüğü kargaşayı tartışır. Kuran'dan örnekler getirerek onlara yanlışlıklarını gösterir. Hepsini etkisi altına aldıktan sonra, kuracağı düzene karşı gelenin başını topuzuyla ezeceğini söyler.
III. Perde[değiştir | kaynağı değiştir]
İV. Murat Revan Seferi'ne çıkmıştır ve Revan Kalesini fethettiği haber İstanbul'a iletilmiş ve çığırtgan İstanbullu'lara bu haberi vererek halkın eğlenmeleri sağlamak için IV. Murat'ın buyruğunu onlara bildirmektedir. Sultan herkesin bu zaferi kutlamak için ölçülü biçimde eğlenmesini istemektedir.
Sultan İstanbul'da iken şehirde büyük bir yangın çıkar. Bunu bir bahane bulan Sultan İV. Murat şehirde tütün ve içki yasağı koyar ve kahvehaneler ile meyhaneleri kapatırır. Murat sairlerin kendini hicvetmesine karşı bir kızgısı bulunmaktadır ve Şair Nefi'i'nin kendini hiciv etmesini yasaklar. Şair Nef'i bundan vazgeçmeyeceğni söyler ve basına gelecekleri bilerek Sultan'a Bütün çağlar koklar benim açtırdığım gulu aryasını söyler. IV. Murat bu şairin sanatındna büyük zevk almakla beraber onu padişah yasağına uymadığı nedeniyle cellada idam ettirir. İstanbul halkı gizlice içmektedir ve IV. Murat kıyafet değiştirip şehirde dolaşarak bunu kontrola başlar. Celladı yanında IV. Murat kıyafet değişimli şehri gezerken ünlü içkici Bekri Mustafa'nın meyhanesine gelir; ama yanında celladi olmasına rağmen Sultan Murat Bekri Mustafa'yı idam ettirmez. Moskova ile gizlice mektuplaştığı anlaşılınca Fener Patriği'ni idam ettirir.
Sonra tekrar 1638'de Seferi'ne çıkar ve İran'ın eline geçen Bağdad'i kuşatip kurtarır. İstanbul'a geri döndüğünde sıhhati gayet kötüleşmiştir. Hekimlerin yasaklamasına rağmen fazla içki içer. Fenalaşıp heyaletler görmeye başlar ve zorbaların yine ayaklanıp Topkapı Sarayı'nı bastıklarının sanır. Kudretinin yavaş yavaş tükenip çok acı çektiğini ifade eden Ah çektiğim acı. ölüm aryasını söyler. Batıya Venedik'e karşı bir askeri sefer yapmak uzun zamandır plan yapmaktadır. Sadrazam Kemankeş Kara Mustafa Paşa'ya bu Venedik Seferi için buyruğunu vermekte iken son sözü olan "Venedik Seferi" sözcüğü ağzından çıktıktan hemen sonra ölür. Daha 28 yaşında iken 17 yıl süren hükümdarlıktan sonra ölmüştür.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Yıllar sonra yeniden IV. Murad, Vatan gazetesi, 18.12.2009". 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.
- ^ "MDOB, IV. Murat operasını sahneleyecek', Cumhuriyet gazetesi, 20.11.2010". 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2014.
- ^ "IV. Murat İzmir Devlet Opera ve Balesi'nde, Egeninsesi.com sitesi, 28.04.2012, Erişim tarihi:07.03.2014". 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2014.
- ^ 4. Murat Samsun’da!, Haber gazetesi, 26.02.2013[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "IV. Murat Topkapı Sarayı'nda, Sabah gazetesi, 02.07.2011". 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2014.
- ^ "Yıldırım Bayezid ve IV. Murat opera sahnesinde, Zaman gazetesi, 29.06.2013". 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2014.
- ^ "Izmir turizm rehberinde [[İzmir Devlet Opera Ve Balesi]] tarafından sahnelenen IV. Murat Oparası için enformasyon broşürü". 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2015.