Gagavuzlar sayfasının kaynağını görüntüle

{{Etnik grup bilgi kutusu |
| başlık = '''Gagavuzlar''' <br /> '''Gagauzlar'''
| etnik grup = Gagavuzlar
| toplam     = {{c.}} 300.000
| bölge1     = {{bayrakülke|Moldova}}<br />&nbsp; (bkz. {{bayrakülke|Gagauzia}})
| nüfus1     = 126.010
| ref1       = <ref>{{Web kaynağı | başlık = 2.1.8. Populația pe principalele naționalități (conform datelor recensămintelor populaţiei) | url = http://statistica.gov.md/public/files/publicatii_electronice/Anuar_Statistic/2017/Anuar_statistic_2017.pdf | erişimtarihi = 31 Temmuz 2019 | sayfa = 41 | dil = ro | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190731104855/http://statistica.gov.md/public/files/publicatii_electronice/Anuar_Statistic/2017/Anuar_statistic_2017.pdf | arşivtarihi = 31 Temmuz 2019}}</ref>
| bölge2     = {{bayrakülke|Ukraine}}
| nüfus2     = 31.923
| ref2       = <ref>[http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/ Ukrainian Census 2001] {{webarşiv |url=https://web.archive.org/web/20070706003257/http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/ |tarih=6 Temmuz 2007 }}</ref>
| bölge5     = {{bayrakülke|Turkey}}
| nüfus5     = 15.000
| ref5       = <ref name="enm">{{Web kaynağı |url=http://enc.mail.ru/article/1900020242 |başlık=Archived copy |erişimtarihi=13 Ocak 2009|ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20071029061551/http://enc.mail.ru/article/1900020242 |arşivtarihi=29 Ekim 2007 |df=dmy-all }}</ref>
| bölge6     = {{bayrakülke|Russia}}
| nüfus6     = 13.690
| ref6       = <ref>{{Web kaynağı | başlık = Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года в отношении демографических и социально-экономических характеристик отдельных национальностей. Приложение 2. Национальный состав населения по субъектам Российской Федерации. | url = http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/results2.html | erişimtarihi = 5 Ağustos 2019 | dil = ru | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120715040306/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/results2.html | arşivtarihi = 15 Temmuz 2012}}</ref>
| languages  =  {{yatay liste|'''[[Gagauz language|Gagauz]]'''<br>[[Romanian language|Romanian]], [[Russian language|Russian]]}}
| religions  = '''[[Eastern Orthodox Church]]'''
| related    =  [[Bulgarians]], [[Turks in the Balkans|Balkan Turks]]
| bölge7     = {{bayrakülke|Belarus}}
| nüfus7     = 204
| ref7       = <ref>{{Web kaynağı |başlık=Национальный статистический комитет Республики Беларусь |url=http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.11-0.pdf |yayıncı=Statistics of Belarus |arşivurl=https://web.archive.org/web/20131018221300/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.11-0.pdf |arşivtarihi=18 Ekim 2013 |sayfa=4|dil=be}}</ref>
| bölge8     = {{bayrakülke|Latvia}}
| nüfus8     = 92
| ref8       = <ref>{{Web kaynağı | url = https://www.pmlp.gov.lv/lv/assets/backup/ISVN_Latvija_pec_TTB_VPD.pdf | yayıncı = Ministry of Interior of Latvia | başlık = Latvijas iedzīvotāju sadalījums pēc nacionālā sastāva un valstiskās piederības | erişimtarihi = 31 Temmuz 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190217201111/https://www.pmlp.gov.lv/lv/assets/backup/ISVN_Latvija_pec_TTB_VPD.pdf | arşivtarihi  = 17 Şubat 2019}}</ref>
| bölge9     = {{bayrakülke|Romania}}
| nüfus9     = 45
| ref9       = <ref>{{Web kaynağı | url = https://www.historia.ro/sectiune/general/articol/istoria-poporului-gagauz-turcii-crestini-din-basarabia | yayıncı = historia.ro | başlık = Istoria poporului găgăuz: Turcii creștini din Basarabia | erişimtarihi = 7 Ağustos 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190807141421/https://www.historia.ro/sectiune/general/articol/istoria-poporului-gagauz-turcii-crestini-din-basarabia | arşivtarihi = 7 Ağustos 2019}}</ref>
| bölge10    = {{bayrakülke|Bulgaria}}
| nüfus10    = 40
| ref10      = <ref>{{Web kaynağı | başlık = Етнически малцинствени общности {{!}} NCCEDI | url = http://www.nccedi.government.bg/bg/node/196 | website = nccedi.government.bg | dil = bg | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190730225713/http://www.nccedi.government.bg/bg/node/196 | arşivtarihi = 30 Temmuz 2019}}</ref>
| bölge11    = {{bayrakülke|Estonia}}
| nüfus11    = 35
| ref11     = <ref>{{Web kaynağı | başlık = ENUMERATED PERMANENT RESIDENTS BY ETHNIC NATIONALITY AND SEX, 31 DECEMBER 2011 | url = http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PCE04&lang=1 | website = pub.stat.ee | erişimtarihi = 31 Temmuz 2019 | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20141006085423/http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PCE04&lang=1 |arşivtarihi= 6 Ekim 2014 | ölüurl = hayır }}</ref>
| bölge12   = {{bayrakülke|Lithuania}}
| nüfus12   = 18
| ref12     = <ref>{{Haber kaynağı |başlık=Gyventojai pagal skaitlingiausias tautybes |url=https://www.stat.gov.lt/documents/10180/1680046/Tautybe_gimtoji_kalba_ir_tikyba.pdf/9767222c-3667-4bae-a5a6-7becdabf6770?version=1.0 |erişimtarihi=31 Temmuz 2019 |iş=Statistics of Lithuania |sayfa=155 |dil=lt |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190122095022/https://www.stat.gov.lt/documents/10180/1680046/Tautybe_gimtoji_kalba_ir_tikyba.pdf/9767222c-3667-4bae-a5a6-7becdabf6770?version=1.0 |arşivtarihi=22 Ocak 2019 |ölüurl=hayır }}</ref>
| diller    = [[Gagavuzca]]<br>[[Rumence]]
| dinler    = [[Ortodoks Kilisesi|Ortodoks Hristiyanlık]]<br /><small></small>
| ilgili_gruplar = [[Türkler]]<br />&nbsp;[[Kumanlar]]<br />&nbsp;[[Peçenekler]]
||bayrak=Flag of the Gagauz people.svg|bayrak_başlığı=Gagavuz halkının kültürel bayrağı|resim=Gagauz-children.jpg}}
'''Gagavuzlar''' ya da '''Gagauzlar''', bugünkü [[Moldova]] Cumhuriyeti'nde, başta [[Gagavuzya]] olmak üzere kuzeydoğu [[Bulgaristan]], [[Ukrayna]], [[Romanya]] ve [[Yunanistan]]'da yaşayan, çoğunluğu [[Ortodoks Kilisesi|Ortodoks Hristiyan]] olan bir [[Türk halkları|Türk]] halkı.<ref>Menz, Astrid (2006). "The Gagauz". In Kuban, Doğan. The Turkic speaking peoples. Prestel. ISBN 978-3-7913-3515-5.</ref><ref>Anzerlioğlu, Yonca (2004). [http://www.karam.org.tr/Makaleler/819676370_anzerlioglu.pdf Geçmişten günümüze Türk Dünyasında Hristiyan Türkler] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130124021801/http://www.karam.org.tr/Makaleler/819676370_anzerlioglu.pdf |tarih=24 Ocak 2013 }}. ''KARAM (Karadeniz Araştırmaları Merkezi)'', sayı: 2i Yaz 2004</ref> Ayrıca [[Trakya]]nın yerli halkı Müslüman [[Gacallar]]ın ve [[Marmara Bölgesi|Marmara]], [[Karadeniz Bölgesi|Batı Karadeniz]]'in yerli halkı olan [[Manavlar]]ın Yörük olmayan katmanının nüfusunun Gagavuzlardan geldiğine inanılmaktadır.{{adn|<ref>Nazif Karaçam Bir Zamanlar GAGAUZ TÜRKLERI TRAKYA'DA YASADILAR</ref><ref>“Bizans Ordusunda Ücretli Türk Askerler (XI.-XII. Yüzyıllar)”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 25, 2009, s. 53-69.</ref><ref>“Batı Anadolu’daki Türk Yayılışına Karşı Bizans İmparatorluğu’nun Kuman-Alan Topluluklarını Balkanlardan Anadolu’ya Nakletmesi”</ref><ref>“IV. Haçlı Seferi’nin Ardından Batı Anadolu’da Mücadele Eden İki Rakip: İstanbul Latin Krallığı ve İznik İmparatorluğu”, Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, S.1., Temmuz, 2015, s. 9-25.</ref><ref name="ReferenceA">The Late Byzantine Army Arms and Society 1204-1453, University of Pennsylvania Press, Philedelphia, 1992</ref><ref name="ReferenceA"/><ref>BASKICI, M. Murat, Bizans Döneminde Anadolu İktisadi ve Sosyal Yapı (900-1261), 2. Baskı, Phoneix Yayınevi, Ankara, 2009.</ref><ref>BELDİCEANU-STEİNHERR, Irene, “Bitinya’da Gayrimüslim Nüfus (14. Yüzyılın ikinci yarısı- 15. Yüzyılın ilk yarısı)”, Osmanlı Beyliği 1300-1389, ed. Elizabeth A. Zacharıadou, çev. Gül Çağalı Güven, İsmail Yergun, Tülin Altınova, 2. Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1997, s. 8-22.</ref><ref>GOLUBOVSKİY, P.V., Peçenegi, Torki i Polovtsı Rus i Step Do Naşestviya Tatar, Veçe, Moskva, 2011.</ref><ref>Bizans’ın Son Yüzyılları 1261-1453, çev. Bilge Umar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016.</ref><ref>ÖZTÜRK, Meriç T., The Provıncıal Arıstocracy In Byzantine Asia Minor (1081-1261), Boğaziçi Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2013.</ref><ref>VASARY, Istvan, Kumanlar ve Tatarlar Osmanlı Öncesi Balkanlar’da Doğulu Askerler (1185-1365), 2. Baskı, çev. Ali Cevat Akkoyunlu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015.</ref><ref>WOLF, Robert Lee, “The Latın Empire Of Constantinople 1204-1261”, A History Of The Crusaders, Volume II Later Crusades (1189-1311), General ed. Kenneth M. Setton, ed. By. Robert Lee Wolf and Harry W. Hazard, The Unıversıty Of Wısconsın Press, Madıson, Milwaukee and London, 1969, s. 187-233.</ref><ref>“A Broken Miror: The Kıpçak World In The Thırteenth Century”, The Other Europe ın the Middle Ages, Avars, Bulgars, Khazars and Cumans, ed. By. Florin Curta, Roman Kovalev, Brill, Leiden-Boston, 2008, s. 379-412.</ref><ref>KEÇİŞ, Murat, “XIII.-XIV. Yüzyıl Bizans ve İslam Kaynaklarına Göre Kuzeybatı Anadolu Yol Ağları”, Belleten, C. LXXVII, S. 280, 2013, Ankara, s. 849-874</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://bolu.csb.gov.tr/ilimizin-tarihcesi-i-3319#:~:text=Bolu%2C%20b%C3%B6lgeye%20yap%C4%B1lan%20ak%C4%B1nlar%20s%C4%B1ras%C4%B1nda,tamamen%20T%C3%BCrkle%C5%9Ferek%20T%C3%BCrk%20isimleri%20ald%C4%B1lar. | başlık = Bolu, bölgeye yapılan akınlar sırasında Horasanlı Aslahaddin tarafından fethedildi. 1074'te Bolu'ya yerleşen Türkmenler, Bizanslıların çok önceleri Balkanlardan getirdikleri Bulgar, Peçenek, Uz ve Kuman Türkleri ile kolayca kaynaştılar. Bolu ve köyleri tamamen Türkleşerek Türk isimleri aldılar. | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180305131948/https://bolu.csb.gov.tr/ilimizin-tarihcesi-i-3319#:~:text=Bolu%2C%20b%C3%B6lgeye%20yap%C4%B1lan%20ak%C4%B1nlar%20s%C4%B1ras%C4%B1nda,tamamen%20T%C3%BCrkle%C5%9Ferek%20T%C3%BCrk%20isimleri%20ald%C4%B1lar. | arşivtarihi = 5 Mart 2018}}</ref><ref>{{akademik dergi kaynağı |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/324074 |başlık=14-17. yüzyıllar arasında Anadolu'ya gelen Türk göçleri ve Anadolu'nun doğusunda meydana gelen demografik değişmeler |ilk=Mustafa |son=Özdemir |dergi=Anka Uluslararası Kültür Sanat Edebiyat ve Eğitim Bilimleri Dergisi |yıl=2017 |sayı=12 |cilt=5 |sayfalar=51-76}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı|url=https://dergipark.org.tr/tr/pub/tda/issue/60394/798906|başlık=ANADOLU’DA SON TÜRK İSKÂNI: İZNİK İMPARATORLUĞU’NDA KUMAN-KIPÇAKLAR VE YALOVA KAZIMİYE (YORTAN) İLE ELMALIK (SARUHANLI) KÖYLERİNDEKİ VARLIKLARI|erişimtarihi=2 Haziran 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210419121837/https://dergipark.org.tr/tr/pub/tda/issue/60394/798906|arşivtarihi=19 Nisan 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.turkcebilgi.com/manavlar | başlık = Manav Türkleri Hakkında Bilgi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150228204817/https://www.turkcebilgi.com/manavlar | arşivtarihi = 28 Şubat 2015}}</ref>}}

== Etimoloji ==
Gagavuz adı ilk defa 1817 tarihli [[Ruslar|Rus]] nüfus sayımındaki belgelerde geçmektedir. [[Türkiye]]'de ve dünyada daha çok ''Gagauz'' şeklinde kullanılmaktadır.
Türkiye'de ilk olarak İstoyan Cansızov'un "Balkan Şib-i Ceziresinde Türkler" (Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası, c.17, İstanbul 1328) adlı makalesinde Gagavuzlardan bahsedilmiştir. Gagavuzlar hakkında ilk önemli bilgileri veren [[Yaşar Nabi Nayır]], ''Türk Gagauzlar'' olarak kaydettiği Gagauz adının, ''Gök'' sözcüğünden gelen ''Gaga'' sözüyle Oğuz adının birleşmesinden meydana geldiğini, bunun için de bu Türklere Gök-Oğuz denilebileceğini söyler.<ref>Yaşar Nabi Nayır, Balkanlar ve Türklük, Ankara 1936, s. 89</ref> Yaşar Nabi Nayır'ın bu şekilde ortaya attığı Gök-Oğuz adı, yakın dönemlere kadar popüler bir adlandırma olarak kullanılmıştır.

== Din ==
Gagavuzların çoğunluğu [[Ortodoks]] mezhebine bağlıdır. Ancak Ortodoks olmayan bir kısım Gagavuz da vardır. Ortodoks olmayan Gagavuzlar, [[Katolik]] ve [[Subbotnik]], [[Evanjelist]]lerden oluşmaktadır. Birçok Gagavuz Hristiyan olmalarına rağmen domuz eti yemezler ve ayrıca bir kısmı da erkek çocuklarını [[Erkek sünneti|sünnet]] ettirmektedir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.unyekent.com/haber/musluman-olmayan-turkler-gagauzlar-gok-oguzlar-14745.html |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=4 Şubat 2023 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20230204132430/https://www.unyekent.com/haber/musluman-olmayan-turkler-gagauzlar-gok-oguzlar-14745.html |arşivtarihi=4 Şubat 2023 |ölüurl=hayır }}</ref> Ortodokslar [[komünizm]] sonrası, diğer eski [[Sovyetler Birliği|Sovyet]] halklarında olduğu gibi, inançlarını daha rahat uygulayabilir hale gelmişlerdir.

== Kökenleri ==
Gagavuzların kökenleri hakkında bugüne kadar yerli [[Balkan]] asıllı halklardan oldukları ve sonradan "Türkleştikleri/Türkleştirdikleri" gibi  iddialarda dahil çok sayıda değişik tez öne sürülmüştür. Tarihi gelişimleri kesin olarak saptanamamak ile birlikte bugün dünyada akademik çevrelerce yaygın kabul gören görüş, Gagavuzların kökeninin [[Oğuzlar|Oğuz]] kökenli bir [[Türk halkları|Türk topluluğu]] olduğu yönündedir. Gagavuzların Balkanlara ve bugünkü Ukrayna bölgesine ilk defa 11. yüzyıl civarında  Asya'dan göç ettikleri, [[Peçenek]], [[Uz]] (Oğuz), [[Kıpçak]]  Türkleri ile aynı soydan geldikleri düşünülmektedir. Ortodoks Hristiyan olan Gagavuzların konuştuğu dil; bulundukları bölgelere göre, Slav, Yunan ve Romen dillerinin etkisinde kalmış, büyük ölçüde Türkiye Türkçesine ve ağız olarak da Balkan Türkçesi ağzına benzemektedir.<ref>Yrd. Doç. Dr. Ege üni. Turgay Cin</ref>

Gagavuzlar üzerine uzun süren araştırmalar yapmış Polonyalı bilim insanı [[Tadeusz Kowalski]], Gagavuzların kökenini üç tabakaya ayırır:

:''1- En eski tabaka, kuzeyden gelen bir Türk topluluğunun kalıntısıdır.''

:''2- İkinci tabaka Osmanlıların gelişlerinden daha önceki bir devre uzanan güneyden gelen kuvvetli bir gruptur.''

:''3- Üçüncü tabaka Osmanlı devrinin Türk kolonilerinden ve Türkleşmiş unsurlarından teşekkül eder.''<ref>Tadeusz Kowalski, "Kuzey-Doğu Bulgaristan Türkleri ve Türk Dili", çev. Ömer Faruk Akün, Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c.3-4,31 Mart 1949, s.499-500.</ref>

Kowalski'nin tanımlamasına göre; Gagavuz topluluğu içine güneyden katılan kitle, Gagavuz dilinin karakteristik yapısını etkilemiştir. Gagavuzların Hristiyanlığı'nın, kökeni Tuna ötesi olan, kuzeyden gelen eski tabakadan kaynaklandığı, Gagavuzlarla büyük benzerlikleri bulunan [[Deliorman]] Türklerinin Müslümanlığı'nın ise güney kaynaklı olan "ikinci" ve "üçüncü" tabakadan kaynaklandığı düşünülmektedir.
Gagavuzların ilk tabakasını oluşturan boy veya boylar hakkında farklı görüşler ileri sürülmüştür. Buna göre Gagavuzların en eski tabakasını, kuzeyden gelen Türk topluluğunu [[Çekler|Çek]] tarihçi Jireçek [[Kumanlar]]a, Bulgar tarihçi Mladenov [[Asparuh]] Bulgarlarına([[İdil Bulgarları]]), Kumanlara ve [[Oğuzlar]]a, Çek arkeoloğu Şkorpil kardeşler Asparuh Bulgarlarına, Bulgar Petko R. Slaveikov [[Peçenekler]]e ve Kumanlara, Romanyalı St. Georkesku Kumanlara ve Oğuzlara dayandırmaktadır.

Yine Kowalski'nin güney kaynaklı olarak tanımladığı ikinci grup ise, Balaşçev'in ''Seyyid Lokman Oğuznâmesi'''ne dayanarak ileri sürdüğü [[Paul Wittek]]'in ise Yazıcıoğlu Ali'nin Selçuknâmesi'ne dayanarak geliştirdiği [[II. İzzeddin Keykavus]] ve [[Sarı Saltuk]] ile Balkanlar'a geçen [[Selçuklu]] Türklerinin Hristiyanlaştırıldığı düşüncesine bağlanmaktadır.

Üçüncü tabakanın ise, Anadolu'ya Müslüman Türklerden önce yerleşmiş ve çeşitli nedenlerle Hristiyanlaşmış [[Karamanlılar]]dan bazı grupların, Osmanlı döneminde Balkanlar'a göç ederek Gagavuz Türkleri ile kaynaşmaları sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/11647,gagavuzturkleripdf.pdf?0 |başlık=Gagavuz Türkleri |erişimtarihi=11 Mayıs 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20140512215019/http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/11647,gagavuzturkleripdf.pdf?0 |arşivtarihi=12 Mayıs 2014 |ölüurl=evet}}</ref>

[[Çekler|Çek]] K. Jireçek, 11.-13. yüzyıllar arasında [[Balkanlar]] ve [[Orta Avrupa]]'da derin izler bırakan [[Kumanlar]]ın Gagavuzların atası olduğunu düşünmektedir. Ayrıca [[Bulgarlar|Bulgar]] Petko R. Slaveikov ve [[Romanya]]lı St. Georgesku gibi bazı araştırmacılar Gagavuzların etnik yapısı üzerinde Kumanların çok büyük payı olduğunu ifâde etmektedirler.

== Dil ==

''Ana madde: [[Gagavuzca]]''

Gagavuzca çoğunluğu [[Moldova]]'daki [[Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi]]'nde yaşayan Gagavuzların konuştuğu dildir. Yaklaşık 300.000 kişi tarafından konuşulur. Gagavuzca, [[Oğuz grubu]]na bağlı bir [[Türk dilleri|Türk dilidir]].

Komşu dillerden birçok ödünç sözcük almasına rağmen bir Türkiye Türk'ü ile Gagavuz Türk'ü kolayca anlaşabilir. Eskiden Gagavuzca [[Yunan alfabesi]] ile yazılırdı; ancak 1957'de [[Kiril alfabesi]] kullanılmaya başlanınca Yunan alfabesinden vazgeçilmiştir. Moldova'nın bağımsızlığına kavuşması ve Gagavuzlara özerklik verilmesinden sonra Türk alfabesi üzerine biçimlendirilmiş bir alfabe oluşturuldu.

Bu alfabe günümüzde hâlâ kullanılmaktadır. Türk alfabesinden farklı olarak Gagavuz alfabesinde (Türkçedeki açık '''e''' sesi yerine) '''Ää''' harfi, '''Êê''' ve '''Ţţ''' harfleri bulunur. Gagavuzcada yazı dili Türkiye'de halk arasında konuşulan Türkçenin yazıya dökülmüş biçimidir denebilir. ''Ğ'' harfinin yerine birçok sözcükte ünlü harfler çift yazılarak Ğ sesi kazandırılır.

[[Gagavuzca|Gagavuz Türkçesi]] ve [[Balkan Türkleri|Balkan Türkçesinde]] ayrıca Batı Anadolu'da ki [[Manavlar|Manav]] ağızlarının bir bölümünde yuvarlak ünlü daralmalarına rastlanır. İlk hecedeki o'lar u, ö'ler ü olur:

Ümer (Ömer), kǖde-(köyde), süle-süyle (söyle), büle-büyle (böyle), urman (orman).

Bu kelimelerdeki daralmalar, [[Türkiye Türkçesi ağızları]] üzerindeki [[Kıpçak grubu|Kıpçak Türkçesi etkisi]] olarak açıklanır. Gerçekten de bugünkü [[Kazan Tatarları|Kazan Tatar]] ve [[Başkurtlar|Başkurt]] Türk şivelerinde bu olay karakteristiktir: yol > yul, köz (göz) > küz vb.

Ali Karamanlıoğlu'nun Kıpçak Türkçesiyle ilgili eserinde Oğuzname'den naklen verdiği bilgiye göre milâdın ilk yıllarında Kafkasya'da yaşayan [[Kumanlar|Kuman-Kıpçak Türkleri]] 11. asrın başlarında Karadeniz'in Kuzeyini işgal etmiş, 1061'de Rusları mağlûp etmişler, 1078'de Edirne'yi kuşatarak Bizansla savaşmışlardır. 11.-13. asırlar arasında Rusya'nın güneyi ile Doğu Avrupa'daki birçok ülke ([[Deşt-i Kıpçak|Deşt-i Kıpçak Coğrafyası]] Başta olmak üzere. Ukrayna, Romanya, Macaristan ve Polonya) Moğol işgaline uğramıştır. Moğollardan kaçan Kumanlar ise [[Makedonya]] ve [[Bulgaristan]], [[Romanya]], [[Macaristan]] olmak üzere dağılmışlar ayrıca [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]]-[[İznik İmparatorluğu|İznik]]-[[Latin İmparatorluğu|Latin imparatorluklarında]] Yarı köylü-Yarı Asker olarak [[İstanbul Boğazı]]-[[Sinop]]-[[Büyük Menderes|Menderes vadisi]] arası bir hatta yerleşmişlerdir. İşte [[Rumeli ağızları]]mızda ayrıca [[Gagavuzca]]'da ve bu arada (Yerli Türk) [[Manavlar|Manav]] ağızlarının bir kısmındaki o/>u/ ö/>ü daralmalarını bu dönemdeki [[Kıpçaklar|Kıpçak etkisine]] bağlamak mümkündür [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Oğuz Türklerinin]] [[Rumeli|Rumeli’ye]] geçişi 14. yüzyılda (1352 yılında [[Orhan Gazi|Orhan Gazi’nin]] oğlu [[Süleyman Paşa (Orhan Gazi'nin oğlu)|Süleyman Paşa]] ile) olmuşsa da bu bilgi durumu değiştirmez. Çünkü buralarda kalan [[Kıpçaklar|Kıpçak]] unsurlarının ya da onlardan etkilenmiş olan diğer yerli unsurların bir etkisinden söz etmek mümkündür.<ref>{{Web kaynağı|url=https://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20DILI/muharrem_ocalan_sakarya.pdf|başlık=SAKARYA- İZMİT YÖRESİ YERLEŞİK TÜRKMENLERİ MANAV AĞIZLARINDA ÖTÜMSÜZ PATLAYICI ÜNSÜZ DEĞİŞMELERİ|erişimtarihi=2 Ocak 2023|arşivtarihi=2 Ocak 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230102194255/https://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20DILI/muharrem_ocalan_sakarya.pdf|ölüurl=hayır|ilk=Muharrem|son=ÖÇALAN}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı|url=https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/AKAR-AL%C4%B0-T%C3%9CRK%C4%B0YE-T%C3%9CRK%C3%87ES%C4%B0-A%C4%9EIZLARINDA-O%C4%9EUZCA-DI%C5%9EI-D%C4%B0L-UNSURLARI.pdf|başlık=TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARINDA OĞUZCA DIŞI DİL UNSURLARI|erişimtarihi=9 Ekim 2022|arşivtarihi=9 Ekim 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221009220436/https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/AKAR-AL%C4%B0-T%C3%9CRK%C4%B0YE-T%C3%9CRK%C3%87ES%C4%B0-A%C4%9EIZLARINDA-O%C4%9EUZCA-DI%C5%9EI-D%C4%B0L-UNSURLARI.pdf|ölüurl=hayır}}</ref>'''''<ref>Acar, Kenan (2010). [http://www.fed.sakarya.edu.tr/arsiv/yayinlenmis_dergiler/2010_2/makale_1.pdf Kuzeybatı Anadolu Manav Türkmen Ağızları Üzerine Birkaç Not]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140504030226/http://www.fed.sakarya.edu.tr/arsiv/yayinlenmis_dergiler/2010_2/makale_1.pdf|tarih=4 Mayıs 2014}}. ''SAÜ Fen Fakültesi Dergisi'' 2010 (II)</ref>'''''<ref>{{Dergi kaynağı|url=https://academia.edu/resource/work/90576741|başlık=GAGAVUZ TÜRKÇESİ İLE KOCAELİ YERLİ (MANAV) AĞIZLARI ARASINDAKİ PARALELLİKLER

PARALLELS BETWEEN GAGAUZ TURKIC AND KOCAELİ LOCAL (MANAV) DİALECTS|erişimtarihi=20 Şubat 2024|yayıncı=}}</ref>

==Ayrıca bakınız==
* [[Gagavuzya]]
* [[Yunanistan'daki Gagavuzlar]]
* [[Oğuzlar]]
* [[Türk halkları]]
* [[Uz Hanlığı]]
==Notlar==
{{not listesi}}

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
* [http://gag.wikipedia.org Gagavuz Türkçesi Vikipedisi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20210218044658/https://gag.wikipedia.org/wiki/Ba%C5%9F_yaprak |tarih=18 Şubat 2021 }}

{{Gagavuzya konuları}}
{{Türk halkları}}
{{Otorite kontrolü}}
<!-- Kategoriler -->

[[Kategori:Gagavuzya|*]]
[[Kategori:Bulgaristan'daki etnik gruplar]]
[[Kategori:Hristiyan Türkler]]
[[Kategori:Kazakistan'daki etnik gruplar]]
[[Kategori:Kırgızistan'daki etnik gruplar]]
[[Kategori:Moldova'daki etnik gruplar]]
[[Kategori:Oğuzlar]]
[[Kategori:Özbekistan'daki etnik gruplar]]
[[Kategori:Peçenekler]]
[[Kategori:Romanya'daki etnik gruplar]]
[[Kategori:Rusya'daki etnik gruplar]]
[[Kategori:Türk halkları]]
[[Kategori:Ukrayna'da toplum]]
[[Kategori:Gagavuzlar]]