Eski Kıpçakça sayfasının kaynağını görüntüle

{{Dil bilgi kutusu
|Dilin adı=Kıpçakça
|Kendi dilindeki adı= 
|ülkeler= 
|kişi sayısı= ölü dil (11-17. yy)
|aile rengi = Altay       
|aile1   = [[Türk dilleri]]      
|aile2   = [[Şaz Türkçesi]]      
|aile3   = [[Kıpçak]]            
|alfabe=
|iso1=  |iso2= |iso3=
|bölge=[[Ukrayna]], [[Rusya]], [[Kuzey Karadeniz]], [[Macaristan]]}}  
'''Kıpçakça''', '''Eski Kıpçakça''' veya '''Batı Orta Türkçe'''; [[Orta Türkçe]] dönemine ait [[Deşt-i Kıpçak]] sahası ile [[Mısır]] ve [[Suriye]]'de 13. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar kullanılmış [[Türk dilleri|Türk]] dillerinin [[Kıpçak dilleri|Kıpçak]] grubundan ölü dil. Eski Kıpçakça günümüzde Yeni Kıpçakça adıyla da anılan Kıpçak grubundan Türk dillerinin oluşumuna kaynaklık eden dillerden biridir. Günümüzde geriye dönük dil sınıflandırmalarında Eski Kıpçakça, Kıpçak grubunun ''Kıpçak-Kuman'' alt grubunda ele alınır.<ref>Ata, Aysu (2010). [http://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/aysu_ata_bati_turk_yazi_dili.pdf Moğol fütuhatı ve Doğu-Batı Türk yazı dili kavramları üzerine] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140513183147/http://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/aysu_ata_bati_turk_yazi_dili.pdf |tarih=13 Mayıs 2014 }}, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 17, 1 (2010) 29-37</ref><ref>Pritsak, Omeljan. [http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/pritsak_01.pdf Kıpçakça] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111112054250/http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/pritsak_01.pdf |tarih=12 Kasım 2011 }}. Tarihi Türk Şiveleri (Çev. Mehmet Akalın), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.:73, Seri:IV, Sayı:A.21, Ankara 1988</ref>

Bugüne gelebilmiş eserler sınırlı sayıda olup en çok incelenen eser Bozkır Kıpçakçasına (Kumancaya) ait ''[[Codex Cumanicus]]'' adlı eserdir.<ref name="Laledemirci">Demirci, Lale. [http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/12/842/10654.pdf Cumhuriyet'in 80. yılında Türkiye'de Memlûk-Kıpçak Türkçesi çalışmaları] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100415020854/http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/12/842/10654.pdf |tarih=15 Nisan 2010 }}.</ref> Eski Kıpçak Türkçesine ait eserlerin büyük çoğunluğu [[Memlûkler]] döneminde kaleme alınmıştır.

== Yayılımı ==
[[Orta Asya]]'nın batısından başlayıp [[Tuna Nehri]] kıyılarına, kuzeyde Orta [[Volga Nehri|İdil]] bölgesine, güneyde [[Kırım]]'a kadar uzanan ve [[Deşt-i Kıpçak]] (Kıpçak Bozkırı) olarak adlandırılan geniş kuzey bölgesi ile [[Orta Doğu]]'da [[Mısır]] ve [[Suriye]]'de varlıklarını 13. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar sürdürmüştür.<ref name="Laledemirci"/>

== Dönemleri ==
{| align="right" 
|-
|[[Dosya:Codex Cumanicus 58.jpg|küçükresim|upright=0.59|[[Kuman Kıpçakçası]]]]
|[[Dosya:Arm-100r.jpg|upright=0.59|küçükresim|[[Ermeni Kıpçakçası]]]]
|}

Kıpçak Türkçesi yazı dili olarak üç<ref>Özyetkin, Ayşe Melek (2006). [http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/ozyetgin_tarihten_bugune_turkdili.pdf “Tarihten Bugüne Türk Dili Alanı”] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120616225004/http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/ozyetgin_tarihten_bugune_turkdili.pdf |tarih=16 Haziran 2012 }}, (Konferans) Chinese Academy of Social Science, Sino-Foreign Relationship Department of Institute of History, Beijing/CHINA (23 January 2006)</ref> ya da dört<ref name="Gülnisaaynakulova2009">Aynakulova, Gülnisa (2009). [http://www.millifolklor.com/tr/sayfalar/84/13_.pdf Ermeni Kıpçaklar mı, Gregoryern Kıpçaklar mı?] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150501015824/http://www.millifolklor.com/tr/sayfalar/84/13_.pdf |tarih=1 Mayıs 2015 }}. Millî Folklor Üç Aylık Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi. C. 11. S. 84. Kış/2009</ref> ayrı kolda gelişim göstermiştir:
*13-15. yy '''[[Kumanca|Kuman Kıpçakçası]]''', '''Altın Orda Kıpçakçası''', '''Bozkır Kıpçakçası''': XIII. yüzyılın sonunda Güney Rusya bozkırlarında meydana gelmiş ''[[Codex Cumanicus]]'' bu gruba aittir.<ref name="Gülnisaaynakulova2009"/>
**'''Polovets Kıpçakçası''': XI-XIII. yüzyıllara ait Rus vakayinameleri, Doğu Avrupa kronikleri, Polovets-Rusça sözlüklerinde yansımıştır.<ref name="Gülnisaaynakulova2009"/>
*14-16. yy '''[[Memlûk Kıpçakçası]]''', '''Mısır Kıpçakçası''', '''Arap harfli Kıpçakça''': XIII-XV. yüzyıllarda Mısır ve Suriye'de yaşamış Memlûk Kıpçaklarının dilinde yazılmış eserler.<ref name="Gülnisaaynakulova2009"/>
*16-17. yy '''[[Ermeni Kıpçakçası]]''', '''Ermeni harfli Kıpçakça''': XVI-XVII. yüzyıllarda Kamenets-Podolsk'te yaşamış Ermeni Kıpçaklarının (Gregoryen Kıpçakların) dilinde yazılmış eserler.<ref name="Gülnisaaynakulova2009"/>

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

{{Türk dili tarihi}}

[[Kategori:Türk dili tarihi]]
[[Kategori:Kıpçak grubu]]
[[Kategori:Ölü diller]]