Büyük Tarih

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Evren zaman çizelgesi. 13,77 milyar yıl boyunca evrenin evriminin bir temsili. En sol, şimdi bir "enflasyon" döneminin evrende üstel büyüme patlaması ürettiği en son anı tasvir ediyor. (Boyut, bu grafikteki ızgaranın dikey boyutu ile tasvir edilmiştir.) Önümüzdeki birkaç milyar yıl boyunca, evrendeki madde yerçekimi yoluyla kendine çekildiğinde, evrenin genişlemesi yavaş yavaş yavaşladı. Son zamanlarda, karanlık enerjinin itici etkileri evrenin genişlemesine hâkim olduğu için genişleme tekrar hızlanmaya başladı. WMAP tarafından görülen gün batımı sonrası ışık, enflasyondan yaklaşık 375.000 yıl sonra yayıldı ve o zamandan bu yana evreni büyük ölçüde engellemedi. Daha önceki zamanların koşulları bu ışık üzerine basılmıştır; aynı zamanda evrenin daha sonraki gelişmeleri için bir arka ışık oluşturur.
NASA'ya göre Big Bang (büyük patlama) genişlemesinin bir diyagramı
Big Bang'den günümüze kadar olan doğa tarihi, dikkate değer olayların açıklandığı bir sarmalda temsil edilmiştir. Her milyar yıl (Ga), spiralin 90 derecelik dönüşü ile temsil edilir. Son 500 milyon yıl, yakın tarihimiz hakkında daha fazla ayrıntı için 90 derecelik bir aralıkta temsil edilmektedir. Tasvir edilen olaylardan bazıları, kozmik yapıların (yıldızlar, galaksiler, gezegenler, kümeler ve diğer yapılar), güneş sisteminin, Dünya ve Ay'ın ortaya çıkışı, önemli jeolojik olaylar (atmosferdeki gazlar, büyük orojenler, buzul dönemleri vb), canlıların ortaya çıkışı ve evrimi (ilk mikroplar, bitkiler, hayvanlar, mantarlar), hominid türlerinin evrimi ve insanın evrimindeki önemli olaylar.
Big Bang'den günümüze kadar önemli olaylar spiral bir düzende tasvir edilmiştir. Her bir milyar yıl 90 derece dönüşle temsil edilir.

Büyük Tarih, mevcut en iyi ampirik kanıtları ve bilimsel yöntemleri kullanarak Kozmosun, Dünyanın, Yaşamın ve İnsanlığın bütünleşmiş tarihini disiplinler arası bir yaklaşımla uzun zaman dilimlerinde anlamaya çalışır.[1][2] Yaklaşık 13,8 milyar önce büyük patlamayla (big bang) başlayan geçmişimizden günümüze nasıl vardığımızı gelecekte bizi neler beklediği gibi konuları geniş bir perspektifte sunarak tarih öğretimine yeni bir yaklaşım geliştirir (büyük tarih projesi).[2]

Geleneksel tarih 5.500 yıl önceki yazılı kayıtlarla sınırlı kalırken, büyük tarih yazılı belgelere sınırlı kalmadan her türlü ampirik kanıtları ve bilimsel yöntemleri kullanarak geniş bir çerçeve sunmaya çalışır.[3] 5000 yıllık tarih Dünya'nın ömrünün yalnızca milyonda birine tekabül eder.[3]

İlk olarak tarihçi David Christian 1991 yılında Journal of World History dergisi'ndeki bir makalesinde büyük tarihten bahsetmiş ve Macquarie Üniversitesi'nde büyük tarihle ilgili dersler vermiştir.[4] 2 mart 2011 yılında David Christian tarafından ve Bill Gates'in sponsorluğunda kurulan büyük tarih projesi (BHP) ortaokul ve lise düzeyinde büyük tarih öğrenmek isteyenler için ücretsiz kaynaklar sağlayan çevrimiçi bir kurs olarak kurulmuştur.[2][4][5]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Toksoz, M. Nafi (17 Eylül 2012). "Geothermal Reservoir Characterization using Passive Seismic Tomography: A Case History". International Geophysical Conference and Oil & Gas Exhibition, Istanbul, Turkey, 17-19 September 2012. Society of Exploration Geophysicists and The Chamber of Geophysical Engineers of Turkey. doi:10.1190/ist092012-001.61. 
  2. ^ a b c Yali, Sibel (25 Ekim 2019). "TARİH ÖĞRETİMİNE YENİ BİR YAKLAŞIM: BÜYÜK TARİH PROJESİ". Turkish History Education Journal. 8 (2): 615-626. doi:10.17497/tuhed.628738. ISSN 2147-4516. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023. 
  3. ^ a b Spier, Fred (6 Mayıs 2015). Big History and the Future of Humanity (İngilizce). John Wiley & Sons. ISBN 978-1-118-88172-9. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023. 
  4. ^ a b "We should be wary about what Big History overlooks in its myth | Aeon Essays". Aeon (İngilizce). 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023. 
  5. ^ "Big History Project". www.bighistoryproject.com. 15 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Büyük_Tarih&oldid=30823935" sayfasından alınmıştır