Bon Marché
 | |
| Diğer ad(lar) | Karlman Bonmarşesi Karlman Pasajı |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Tür | Mağaza |
| Konum | İstiklal Caddesi, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°02′05″K 28°58′49″D / 41.03472°K 28.98028°D |
| Tamamlanma | 19. yüzyılın ikinci yarısı |
Bon Marché, İstanbul'da 19. yüzyılın ikinci yarısında hizmet vermeye başlayan mağazadır. Fransızca'da "ucuz" anlamına gelen bu isim, Türkçede uygun fiyatla giyim, süs eşyası, oyuncak gibi ürünlerin satıldığı büyük mağazaların genel adı haline gelmiştir.
Mağaza ilk olarak günümüzdeki Mısır Apartmanı'nın olduğu yerde açılmış; daha sonra günümüzde Odakule'nin bulunduğu yerde faaliyet göstermiştir.
Bon marché, çok farklı ürünleri tek çatı altında müşterilere sunmuş ve ülkede geleneksel çarşılardan modern alışveriş merkezlerine geçişin temsilcisi olmuştur.[1]
Paris'te 1830'larda açılan ünlü Bon Marché mağazasının bir şubesi olarak düşünülse de isim benzerliği dışında bir ilgileri bulunmaz.[1]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bon Marché, ilk olarak Grand Rue de Péra'da (günümüzdeki adı İstiklal Caddesi) bulunan 297 numaralı yapıda (günümüzde Mısır Apartmanı'nın olduğu yerde) hizmete girdi. Bir reklam ilanına göre Bon Marché, 1854 yılında Bortoli Biraderler tarafından açılmıştır.[1] Osmanlı arşivlerindeki bir kayda göre Louis (Lui) ve Jean (Jan) Bortoli kardeşler İtalyan'dır, bir başka belgede ise Fransız oldukları kaydedilir.[1]
Mağaza büyük ilgi görmüş ve mekân küçük geldiği için bir süre sonra aynı cadde üzerindeki, Alleon ailesine ait bir konağa[2] taşınmıştır. Konağın alt katı mağaza olarak düzenlenmiş, üst katı Bortoli ailesinin ikameti için ayrılmıştı.[3] 354 no'lu yapının "Rue Mezarlık" (bugünkü Meşrutiyet Caddesi)'ne açılan kapısı vardır ve bu sokak üzerindeki numarası 29'dur.[1] Bina, iki kapılı olması sayesinde İstanbullular tarafından aynı zamanda bir geçit olarak da kullanılmıştır.[3] Çok farklı türde ürünün bir arada satıldığı Bon Marché, İstanbul halkı için buluşma ve vakit geçirme yeri işlevi görmüş; kendisinden sonra açılan mağazalar için ilham kaynağı olmuştur.
Mağazayı kaç yıl boyunca Bortoli kardeşlerin işlettiği kesin olarak bilinmez. 1924 yılında bölgenin bir diğer ünlü mağazası olan Carlmann'a devredilmiş ve artık Karlman Bonmarşesi veya Karlman Pasajı olarak anılmıştır. Carlmann ailesi burayı 1942 yılına kadar bir konfeksiyon mağazası olarak işletti.
Carlmann ailesi, 1942'de çıkan Varlık Vergisi'ni ödeyemeyince Osmanlı Bankası vergiyi ödedi ve bina uzun yıllar Osmanlı Bankası'nın deposu olarak kullanıldı.[4] Altı-Yedi Eylül Olayları'nın ardından Ziraat Bankası'nın mülkiyetine geçen binayı1970'lerin başında İstanbul Sanayi Odası satın alarak Karlman Pasajı'nı yıktırmış; yerine Odakule adlı yüksek yapı inşa edilmiştir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e Karadağ, Esra (Temmuz 2021). "19. Yüzyılda Alışveriş Mekanlarının Dönüşümü:Pera'da Bon Marché Örneği". Toplumsal Tarih, Sayı 331. 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.
- ^ "Beyoğlu Bon Marche Mağazası". Turanakinci.com sitesi. 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.
- ^ a b Dadyan, Saro (24 Ocak 2019). "İstanbul'un Eski Bon Marchéleri". İstanbul Life. 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.
- ^ Kılıç, Abdurrahman. "Odakule Yangını Felaket Geliyorum Diyor" (PDF). Yangin.org sitesi. 14 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Mart 2017.