Yeni Sinagog (Berlin)
 Berlin Neue Sinagogu | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Berlin, Almanya |
| Koordinatlar | 52°31′29″K 13°23′40″D / 52.52472°K 13.39444°D |
| İnanç | Yahudilik |
| Mimari | |
| Mimar(lar) | Eduard Knoblauch, Friedrich August Stüler |
| Mimari biçim | Magribi |
| İnşaat başlangıcı | 1856 |
| Tamamlanma | 1866 |
Neue Sinagogu ("Yeni Sinagog") 1856-1866 yılları arasında inşa edilmiş, Berlin Yahudi cemaatinin ana sinagogudur. Magribi stiliyle El Hamra Sarayına benzeyen bu yapı 19. yüzyılın ikinci yarısının önemli mimari eserlerindendir.
Tasarısını Eduard Knoblauch'un yaptığı bu binanın imar sorumluluğunu Knoblauch hastalanınca Friedrich August Stüler devraldı. Sinagogun 1866'daki açılışına Kont Otto von Bismarck'ın yanı sıra Prusya Başbakanı da yer aldı. II. Dünya Savaşı'ndan önce ve savaş süresince hasar görünce sinagogun bazı bölümleri yıkılıp baştan inşa edilmek zorunda kaldı. Giriş kapısı, kubbe, kuleler ve binanın arkasındaki birkaç oda sinagog'un yeniden inşa edilen yerleridir.
Bina
[değiştir | kaynağı değiştir]Oranienburger Straße'ye bakan sinagogun ön yüzü üzerinde renkli camlar bulunan şekil verilmiş tuğlalarla zengin bir biçimde süslenmiştir. Girişin arkasında ise önceden bulunan inşa yapısıyla binanın hizası değişir. Sinagogun altın kaplama kirişli kubbesi gözler alıcıdır. Ana kubbenin iki kanadı pavilyon tarzı iki küçük kubbeyle desteklenmiştir. Giriş holünün ardında 3000 koltuklu ana hol bulunur. Binanın hiza sorunu oldğundan bina eksenine ayar verilmiştir.
İlk olarak bina yapımında demir kullanılmamasına rağmen sonradan eklenen demir dış sütunlarda ve sinagogun kubbesinde görülür.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Neue Sinagogu, başta doğudan gelen göçler olmak üzere şehirde artan Yahudi nüfusuna hizmet vermek için inşa edildi. 3000 koltuklu bu sinagog Almanya'da zamanının en büyük sinagoguydu. 1930'da Albert Einstein'ın da katıldığı keman konserlerine sahne oldu. Org ve koro grubuyla hizmet veren sinagog cemaatin dini açıdan liberal atılımların olduğunu göstermektedir.[1]
9 Kasım 1938'de Kristal Gece olarak da bilinen gecede Neue Sinagogu ateşe verildi. 10 Kasım sabahı sinagogun bulunduğu mahalde görev yapan polis memuru Otto Bellgardt Nazi kalabalığını dağıttı. Binanın tarihi değeri yüzünden koruyacağını söyleyen Bellgradt silahını çekip kanunlar çerçevesinde kullanmaktan çekinmeyeceğini söyledi. Bu durum itfaiyenin bölgeye gelip yangını söndürmesine olanak sağladı.[2] Polis memuru Bellgardt'ın üssü olan bölge sorumlusu Kıdemli Çavuş Wilhelm Krützfeld bu durum karşısında polis memurunu korudu. Berlin polis komiseri Graf Helldorf Krützfeld'i sözlü olarak kınadı ve Krützfeld hatalı bir şekilde[3] Neue Sinagogu'nun kurtarıcısı olarak tanındı.[4]
Rykestrasse Sinagogu gibi Neue Sinagogu da 1940'a kadar hizmet verdi. 1940'ta bu iki sinagog Wehrmacht tarafından ele geçirilip II. Dünya Savaşında depo olarak kullanıldı. 22 Kasım 1943'te Müttefik Devletlerce yapılan hava saldırılarında ağır hasar gören sinagog 1958'de ön bölüm hariç yıkıldı. Sinagogun yeniden inşası Berlin Duvarı'nın 1989'da yıkılmasından sonra başladı. 1988'den 1993'e kadar ön cepheden arta kalanlar ve arkadaki "Centrum Judaicum" ("Yahudi Merkezi") adı altında restore edildi. 1995'te sinagog kısmen hayata geçirildi fakat 19.yy'daki ihtişamını bulamadı.
Neue Sinagoguyla birlikte açılan burjuvazi portföyüne sahip şık lokantalar ve butikler muhite can verdi.
Bugün
[değiştir | kaynağı değiştir]Neue Sinagogu halen Konservatiflere hizmet vermektedir;[5][6] Yapının büyük bir bölümü ofis ve müzelere ev sahipliği yapmaktadır. Kubbe, ziyarete açıktır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Rebiger, 26
- ^ Scheer, 77
- ^ Knobloch, passim and United States Holocaust Memorial Museum
- ^ Scheer, 78. Scheer explains that Heinz Knobloch popularised, that Wilhelm Krützfeld rescued the New Synagogue. Knobloch learned about the rescue by the report of an eyewitness, the late Hans Hirschberg. In 1938 still being a boy and the son of the tailor Siegmund Hirschberg, he later recalled that, his father and the police officer, being one of the tailor's clients and whom Hans assumed to be the head of the police precinct, got into a conversation, while the same police officer was supervising the work of the fire brigade, about their common wartime experiences in the same sector of the front. So when Knobloch researched for his book Der beherzte Reviervorsteher about the rescue of the New Synagogue, he figured out who was the head of the precinct, which was Krützfeld. But Krützfeld was never conscripted in WWI. But after Knobloch's book appeared another neighbour, Inge Held, Hirschberg and his sister in Israel confirmed that the rescuer was Otto Bellgardt. However, it is difficult to do away with the urban myth about Krützfeld being the rescuer.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2010.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Entry at Berlin Monuments site28 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca)
- Centrum Judaicum
- Oranienburger Straße Synagogue
