Alt bitümlü kömür
Alt bitümlü kömür, yarı bitümlü kömür[1] , bitümlü şeyl[2] (bituminous shale) ya da bitümlü şist (bituminous schist) olarak da adlandırılan kömür tipi kayaç. MTA tarafından yapılan tanımında, organik çözücülerde çözünmeyen ve kerojen adı verilen organik madde içeren, ince taneli ve genellikle laminalı (bantlı) bir yapıya sahip tortul kayaç (sedimanter) olarak nitelendirilir.[2] Kömürleşme süreci içinde Linyit ve Taşkömürü (bitümlü kömür) arasında yer alır. Linyit ile birlikte bitümlü şeyl "kahverengi kömürler"[1] grubunda yer alır. Linyitten daha kaliteli kabul edilen bitümlü şeyl, yakıldığın açığa çıkan enerji miktarı 17-24 MJ/kg (4.165-5.700 Kcal/kg) civarlarındadır. Linyitte ise bu miktar 17 MJ altındadır.[1] Alt bitümlü kömürün en önemli özelliklerinden biri de sentetik petrol üretiminde kullanılabilir olmasıdır. Örnek olarak Fas'ın sahip olduğu bitümlü şeyl rezervleri 12.3 milyar tondur. Bu miktardan da sentetik petrol olarak 3.42 milyar varil petrol elde edilebilir.[3]
Bulunması 1800'lerin başına dayanan bitümlü şeyl, bu dönemde dikkatleri çeksede 1859'da ticari petrolun keşfi ile arka plana atılır. II. Dünya Savaşı ve Petrol Krizi gibi gibi petrol ticaretinin aksadı ya da petrol'un pahalandığı dönemlerde tekrar tekrar gündeme gelse de, bu dönemleri geçişiyle bitümlü şeyllere olan ilgi yine azalır.[3] Günümüzde petrol kaynaklarının tükenme tehlikesine karşı tekrar önem kazanmaktadır.
Dünyada
Dünyada bilinen bitümlü şeyl rezervleri 411 milyar tondur. Bu miktarında büyük bölümü ABD'de bulunmaktadır.[3]
Türkiye
Türkiye'nin bitümlü şeyl rezerv miktarı 1.641.381 bin tondur[3] Fakat burdaki bitümlü şeyller içeriğinde yoğun kül barındırır ve rezervin sadece küçük bir bölümü açık işletmeye uygundur.[4]
Kaynakça
- ^ a b c Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ)2010 sektör raparu
- ^ a b Bitümlü Şeyl MTA-Fosil Yakıtlar Koordinatörlüğü
- ^ a b c d Asfaltit ve Bitümlü Şeylin Türkiye'deki Potansiyeli ve Enerji Değeri Dr İlker Şengüler
- ^ Türkiye'nin Enerji Kaynaklarının Genel Değerlendirilmesi (2003) Jeoloji Mühendisleri Dergisi Sayı 27
Ek kaynaklar
- Alternatif Bir Enerji Kaynağı: Bitümlü Şistler Prof.Dr. Cahit Hiçyılmaz, ODTÜ (Video)</small">