Manas Han

Manas Heykeli (yandan görünüm) - Bişkek, Kırgızistan

Manas Han – Türk, Altay ve özellikle Kırgız mitolojisinde söylencesel hakan. Manas Destanı'nın başkişisidir. Kırgızların bir ulus haline gelmelerinde büyük bir etkisi olmuştur. Hatta destanın kendisi bile Kırgızları bir araya getiren ortak bilinç aşılayan bir etkendir.

Manas Destanı' nda adı çoğu zaman Manas, Er-Manas nadiren de Manas Han olarak geçer. Manas, basit bir kabile reisidir. Babasının adı Yakup Han' dır. Kırk yiğidi vardır ve bu yiğitlerin kendi aralarında da bir hiyerarşi vardır. Manas’ın karısı Kanıkay Hanım’ın da savaşçı Kırk Kız’ı (yardımcıları) vardır. Doğarken elinde bir kan pıhtısı vardır. Anasının karnında on ay kalmıştır. Anadolu'da söylenen ve karşısındakinin kendisini üstün görmesini vurgulayan “Sen on aylık mısın?” sorusu ile bu durum ilginç bir benzerliğe sahiptir. Pek çok söylence kahramanı gibi o da bir günde bir yaşına yedi günde yedi yaşına gelir. Altı yaşındayken güreşmeye başlar. İlerleyen yıllarda büyük bir savaşçı olur. Öldükten sonra tekrar dirilir. Oğlunun adı Semetey'dir. Manasçılar tarafından destanı ezberlenir ve nesilden nesile aktarılır.

Kanıkey

Kanıkey Hanım, Manas'ın karısı olan ve Türk, Altay ve özellikle Kırgız destanlarında adı geçen söylencesel hanım. Kanıkey veya Kenikey olarak da bilinir. Manas Han’ın karısıdır. Savaşçı Kırk Kız yardımcısı vardır. Oğluna kız arayan Manas’ın babası ondan daha iyi bir eş bulamadığını ifade eder. Kanıkey Hatun iyi bir binicidir, savaşçıdır. Kocasına yerinde öğütler verir. Manas öldüğünde İlaç yaparak kocasını diriltir. İyi bir eşin ne kadar önemli olduğu bu şekilde simgeselleştirilmiştir. Sadıktır, kocasının ismine gölge düşürmez. Sözcük, soyluluk anlamı içerir. Moğolca Hanı/Kanı sözcüğü eş anlamına gelir.

Etimoloji

(Ban/Man/Yan) kökünden türemiştir. Heybetli, görkemli anlamına gelir. Ayrıca bu sözcük huy, mizaç karakter demektir. Türkçede Yağan/Yağna, Moğolca Zağan, Tuvaca Çağan sözcükleri ile aynı kökten gelir ve bunların tamamı fil demektir. Eski Altaycada öğrenmek anlamı da kökün içinde mevcuttur.

Kaynakça

• Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0)