Filatelik yayınlar

Sayfanın 4 Aralık 2020 tarihinde onaylanmış olan kontrol edilmiş bir sürümü, bu revizyonu temel almıştır.

Filatelik yayınlar filateli konusu ile ilgili olarak hazırlanan yayınlardır, esas olarak Posta pulları ve Posta tarihi konularında bilgi vermek için çıkartılırlar.

Aşağıdaki şekilde kategorilere ayrılabilirler:

Pul katalogları
1. Tek ülke katalogları
2. Dünya katalogları
3. Coğrafi bölge katalogları (Afrika vb.)
4. Dönem katalogları (Ankara Hükümeti dönemi vb.)
5. Uzmanlaşmış - damga, perfinler vs.
Süreli yayınlar
1. Dergiler
2. Gazeteler
3. Duyurular
4. Diğer
  1. Pul borsası
    1. Müzayede katalogları
    2. Diğer - pul tüccarlarının fiyat listeleri
Kitaplar
Arka plan materyalleri - Posta ve pul ile ilgili yazılmamış, ama koleksiyoncular için referans bilgiler içeren yayınlar. Örnek olarak belirli bir yıl için döviz kurları verilebilir.
Filatelik yayınların Bibliografileri

Devletlerin posta idareleri yaygın hizmet görmekle birlikte alçakgönüllü olan yapılar olduğu için ortaya çıkarılması gereken çok büyük miktarda ve ele geçirilmesi güç bilgi bulunmaktadır. Elinize eski tarihli bir mektup geçtiği zaman onun yollandığı postaneyi, geçtiği yolları ve kullanılan taşıma araçlarını, aradaki posta merkezlerini, sınırları nasıl aştığını düşünmeye başlayabilirsiniz.

İşte filateli ve posta tarihi araştırmaları bu tür soruları yanıtlamaya çalışır; ulaşılabilen sonuçlar filatelik kitap ve dergiler aracılığı ile yayınlanır.

En temel yayın türü pul kataloglarıdır. Bunlar pul cinslerini pazar fiyatları ile veren listelerdir. Amerika Birleşik Devletleri'nde ilk yayınlanan katalog A.C.Kline tarafından 1862 yılında çıkarılan The Stamp Collector's Manual adlı kitaptır^[1]. 1868 yılında J. W. Scott pulların kullanılmaya başlamasından sadece 28 yıl sonra her yıl yenilenen katalogunu yayınlamaya başlamıştır. Michel ve benzeri bazı diğer tek ülke katalogları temel bilgiler dışında bilgileride içerirler.

Türkiye'de uzun yıllardır bu ihtiyacı Ş.Bahadır tarafından çıkartılan PULKO pul katalogu tek başına karşılamaya çalışmaktaydı. 2005 yılında İSFİLA kuruluşu tarafından çıkarılmaya başlanan pul katalogu filatelistlere yeni ve güçlü bir seçenek getirmiştir.

Bir diğer alışılagelmiş kitap türü, tek ülke için yayınlanan "Pul ve Posta Tarihi" kitaplarıdır. Bu kitaplar belirli bir pulun nerede, ne zaman basıldığı ve pazar fiyatı dışında pulun neden basıldığı, nerede nasıl kullanıldığı, ve daha genel olarak ülkenin posta sisteminin değişik dönemlerde nasıl çalıştığı gibi ayrıntıları anlatırlar. İyi bir kitap aşağıdaki konularda bilgiler içermelidir:

Pullar
1. Pulun kendisinin resmi
2. Tasarım ve çıkış noktası konusunda kısa bir tanım
3. Pulun çok önemli ve az önemli varyeteleri
  1. Dantel varyeteleri
  2. Kağıt varyeteleri
  3. Fligran varyeteleri
  4. Baskı hataları
  5. Zamk varyeteleri
  6. Birleşme varyeteleri
4. Deneme baskı eseleri
5. Sahteleri
Posta tarifeleri
Posta işaretlemeleri
1. Damgalar
  1. Ülkeye ait tipik damgalar
  2. Örnek zarflar
  3. Flam (slogan) damgalar
  4. Damga çeşitleri
  5. Kasaba, şehir, veya postane listeleri; kullanılan damga çeşitleri, kullanım zamanları ve ne kadar nadir olduğu
2. Diğer posta işaretlemeleri
  1. Sansür damgaları
  2. Uçak, takse, ve diğer özel uygulamalar
  3. Vapur postası ve diğer ulaştırma işaretlemeleri
Diğer
1. Kaza geçiren postalar
2. Posta tarifeleri
3. Koli gemileri - tarifeleri, dönemleri, tarifeleri, işaretlemeleri
4. Fiskal kullanımlar ve iptalleri - el damgası, imza, veya delgi
5. Postane listeleri - Açılış, kapanış tarihleri ve postane müdürleri

Bir sonraki uzmanlık seviyesi ayrıntıların seviyesi ve yayınların sayısı bakımlarında şaşırtıcıdır. Uzmanlar bir tek pul cinsi hakkında - tasarlanmasının tarihçesinden, baskı işlemlerine, pulun nerelerde ve nasıl satışa çıktığına, ve posta gönderilerinde kullanılma yollarına kadar her türlü bilgiyi özetleyen yazıları yayınlanmıştır. Pulların gerçekten çok nadir olduğu durumlarda kaç kopyası bulunduğu ve bunların her birinin detaylarıda kitaplara konu olabilmektedir. Tahmin edilebileceği gibi bu tip kitapların okuyucusu az ve baskı sayısı sınırlıdır. Artık baskısı yapılmayan bazı kitapların peşinden koşanlar pulun kendisinin peşinde koşanlardan fazla olabilir!

Ayrıca sınırlı bölgelerde ve dönemlerde posta kullanımını anlatan uzmanlaşmış ve kapsamlı çalışmalarda bulunmaktadır.

Türk pulculuk tarihinin en heyecan verici ve kapsamlı çalışması hiç şüphesiz İSFİLA kuruluşu tarafından yürütülen dünyanın en önemli posta idarelerinden birine sahip olan Osmanlı İmparatorluğunun postanelerini araştıran çalışmadır. Bosna Hersek'ten Yemen'e; Kafkasya'dan Libya'ya; bugün bağımsız devletler olarak gördüğümüz tam 23 devlette posta hizmetlerinin başlangıcı Osmanlı İmparatorluğu döneminde olmuştur. İmparatorlukta bulunan binlerce postaneye ait damgaları araştıma amacı ile yapılan çalışmalar sonucu ortaya çıkan bu yayının çıkarılan 7. cildinde N harfine ulaşılmıştır. Bu çalışma bitirildiği zaman Türk filatelisi çok önemli bir kaynak kazanmış olacaktır.

Kitaplar dışında çok sayıda filatelik dergi vardır, bunlar genel konuları ele alan 1887 yılından beri yayınlanan American Philatelist isimli dergiden sadece Amerikan Hükümeti tarafından basılan pullar konusunda uzmanlaşanlar veya yerel dernek ve kulüplerin yayınlarına kadar değişmektedir. Okuyucusu az olanlar birkaç sayı çıkıp sonra başarısız olabilmekte, ama yayınlanan birkaç önemli makale nedeni ile peşinde pek çok kişi olabilmektedir.

Filatelik yayınların miktarı ve karmaşıklığı konusunu anlamak için şunu söyleyebiliriz; Amerikan Filatelik Araştırmalar Kitaplığı (American Philatelic Research Library) üç ayda bir Philatelic Literature Review isimli bir dergi çıkartmaktadır.

Ölçek konusunda bir fikir vermek için William Reynolds Ricketts tarafından 1911 ile 1926 yayınlanan makalelelerin bibliyografyası olan "Ricketts Index", 700 sayfa idi ve 2000 değişik dergiyi kapssıyordu ve ancak "G" harfine kadar gelebilmişti^[2] O günden beri benzeri yayınları endekslemek için benzer şekilde yarım kalan birkaç deneme olmuştur, bunların arasında en başarılısı 1950 yılında yayınlanan Literatur Nachrichten adlı Alman kitabıdır.

Dünyada çıkan belli başlı filateli konusundaki periyodik yayınlar;

American Philatelist (USA) - ABD başta dünya çapında filatelik konular
Canadian Stamp News (Canada) - Kanada başta dünya çapında filatelik konular
Deutsche Briefmarken Zeitung (Germany)-Almanya
Gibbons Stamp Monthly (UK) - İngiltere ve dominyonları başta dünya çapında filatelik konular
Linns Stamp News (USA) - ABD başta dünya çapında filatelik konular
The London Philatelist - Royal Philatelic Society London yayın organı, özgün makale ve araştırma ağırlıklı
Mekeel's Weekly Stamp News (USA) - ABD başta dünya çapında filatelik konular
Scott Stamp Monthly (USA) - ABD başta dünya çapında filatelik konular

Türkiye'de filatelistler tarafından her zaman arzulanan güvenilir ve sürekli periyodik yayınlar çıkarılması konusunda başarılı olunamamıştır. Çıkan periyodik yayınlar kısa ömürlü olmuştur, uzunca bir süredir ortada kalan bu ihtiyacı karşılamak için deneme bile yapılamamıştır.

Kaynakça

^ Herbert A. Trenchard and George T. Turner, "John William Kline America's First Philatelic Author", in Philatelic Literature Review, Vol. 42, No. 1, pp. 24-41, 1993
^ Bill Welch, "Ricketts' U. S. Index To Be Published in PLR" in Philatelic Literature Review, vol. 43, No. 2, p. 99, 1994

[1] Herbert A. Trenchard and George T. Turner, "John William Kline America's First Philatelic Author", in Philatelic Literature Review, Vol. 42, No. 1, pp. 24-41, 1993

[2] Bill Welch, "Ricketts' U. S. Index To Be Published in PLR" in Philatelic Literature Review, vol. 43, No. 2, p. 99, 1994

[1]

[2]