Ağ Dosya Sistemi

Sayfanın 9 Ekim 2020 tarihinde onaylanmış olan kontrol edilmiş bir sürümü, bu revizyonu temel almıştır.

Ağ Dosya Sistemi (İngilizce Network File System, kısaca NFS), Sun Microsystems tarafından 1984 yılında geliştirilmiş, ağdaki bilgisayarların ortak bir dosya sistemine, yerel diskleri kadar kolay ulaşmasını sağlayan, RPC temelli dağıtık dosya sistemi yapısıdır.

Ağ Dosya Sistemi (NFS),bir ağ üzerindeki birden fazla bilgisayarda bulunan dosyaların, tek bir sabit diskte yer alıyormuşçasına yönetilmelerini sağlar.

Böylece, dosyaların erişelebilmek için fiziksel olarak nerede bulunduklarının bilmesi gerekmez.

NFS sayesinde bir makinada yer alan belirli bir disk bölümü, başka makinalar tarafından okunabilir veya yazilabilir. Bu işleme özellikle büyük organizasyonlarda, disk alanından tasarruf etmek için başvurulur. Her makinada ayni dosyalar, çalistirilabilir programlar olmasi yerine bunlar tek sunucuda toplanir, diğer bilgisayarlar bu alani ortaklasa paylasirlar. Paylasilan dizin, sanki yerel makinanin bir diziniymis gibi davranir. Kendi disk alanini paylastiran makinaya NFS sunucusu, bu diske erisim yapan makinalara da NFS istemcisi adi verilir.

NFS Protokolü Hakkında

NFS olarak adlandırılan şey birbirinden farklı 4 protokolün birleşmesinden meydana gelmiştir. Bu 4 protokolde RPC(Remote Procedure Calls) ve portmap (rpc.portmap) portmapper, RPC program numaralarını port numaralarına çevirir. RPC sunucusu çalışmaya başladığında portmap'e hangi kapının kullanılacağını ve yönetilen RPC program numarasını söyler.Bir kullanıcı bir program numarasına bir RPC isteği göndermek istediğinde; istenen programa erişim veren port numarasını almak için öncelikle sunucu 'portmap'iyle bağlantı kurulur.Ardından RPC paketleri ilgili portlara gönderilir.

NFS nin çalışmasını sağlayan 4 yardımcı şunlardır:
Protokol	Tanımı	Arabirimi
NFS	Temel protokol olup dosya yaratma, arama, okuma, yazmaya izin verir. Güvenilirlik ve dosya istatiğini de yöneten protokoldür	nfsd
mountd	İhraç edilen dosya dizgelerinin nfs ile erişimlerini sağlamak için kurulmalarından sorumludur. 'mount' ve 'umount' gibi istekleri alan sunucu ihraç edilen dosya dizgelerine ait bilgileri tutmak zorundadır.	mountd
Nsm (Ağ Durum Ekranı)	Bir makinanın durumunu (sunucu-istemci) belirlemek için ağ düğümlerini izleyip kontrol etmek amacıyla kullanılır.	statd
Nlm(Ağ kilit Yöneticisi)	Aynı anda farklı istemcilerin verileri değiştirmesini engellemek için bu protokol bir kilit dizgesi kullanır. Hangi dosyaların kullanıldığını bilir ve nsm protokolünün yardımıyla bir istemcinin ne zaman başladığını saptar.Nsm her kullanıcını kilidini, geri vermeden önce serbest bırakır.	lockd

Ağ Üzerinde Paylaşım

NFS'in çalışması, yerel bir diskin mount edilmesi kadar kolaydır. Örnek olarak NFS sunucusu olan aspendos makinesinde yer alan /home dizinini, yerel makinadaki /users dizinine yerleştirmek için:
# mount -t nfs aspendos:/home /users kullanılır. mount, karşı makinanın erişim izinleri doğru olduğunu teyit ettiği anda bu işlemi gerçekleştirir. Sunucu ile istemci arasındaki mesaj alış-verişini mountd programı üstlenir.

NFS kullanabilmek için çekirdekte NFS desteğiufd';lp'fdsl'; olması şarttır. Eğer aşağıdaki satırlarda nfs kelimesi geçmiyorsa çekirdeğe NFS desteği verilerek tekrar derlenmesi gerekir.

  $cat /proc/filesystems
        minix
        ext2
        msdos
  nodev proc
  nodev nfs

NFS için mount programının genel kullanımı şu şekildedir:

 mount -t nfs <sunucu-adresi:paylaşma-dizini> <yerel-dizin> -o <secenekler>

Sistem açılırken /etc/fstab dosyasında yer alan bilgilerle uzak makinanın diski otomatik olarak paylaştırılabilir. Mount programı bazı seçenekleri destekler. Bu seçenekler -o yardımıyla komut satırında verilebildiği gibi /etc/fstab içinde de belirtilebilir. Her iki durumda da birden fazla seçenek kullanılırsa bunlar birbirlerinden virgülle ayrılırlar.

Açılış sırasında news makinesindeki /usr/spool/news dosyasını yerel makinadaki /usr/spool/news dizini altına yerleştiren /etc/fstab satırı

 news:/usr/spool/news  /usr/spool/news nfs timeo=20

şeklinde yazılır.

NFS ile kullanılan timeo seçeneğinin karşısında yer alan sayı (saniyenin onda biri olarak), bağlantının kurulabilmesi için geçecek maksimum zamanı gösterir. Bu zamanın aşılması halinde sunucuyla bağlantı kesilir.

NFS kullanımının avantajları

Yerel bir isletmede tüm kullanıcılar tek bilgisayar üzerindeki ayni disk alanını paylaşabilirler. NFS'in NIS ile birlikte kullanımı sayesinde bir kullanıcı herhangi bir makinaya girip diğer kullanıcılarla birlikte ayni dosya yapısı ile çalışabilir.
Paylaşım sayesinde büyük disk alanı isteyen programlar tek bir sunucuda toplanabilir ve bu sayede önemli miktarda diskten tasarruf sağlanabilir.
Bir makina üzerinde yapılan değişiklik, her makinada yapılmış gibi olur. Böylece ayni yazılımı örneğin 20 bilgisayara yüklemek zorunda kalmazsınız.

Dış bağlantılar

İnternet iletişim kuralları dizisi OSI modeli
	^Katman	^{İletişim kuralları}
7.	Uygulama katmanı	HTTP, DNS, SMTP, FTP, TFTP, UUCP, NNTP, SSL, SSH, IRC, SNMP, SIP, RTP, Telnet, ...
6.	Sunum katmanı	ISO 8822, ISO 8823, ISO 8824, ITU-T T.73, ITU-T X.409, ...
5.	Oturum katmanı	NFS, SMB, ISO 8326, ISO 8327, ITU-T T.6299, ...
4.	Ulaşım katmanı	TCP, UDP, SCTP, DCCP, ...
3.	Ağ katmanı	IP, IPv4, IPv6, ICMP, ARP, İnternet Grup Yönetim Protokolü, IPX,...
2.	Veri bağlantısı katmanı	Ethernet, HDLC, Wi-Fi, Token ring, FDDI, PPP, L2TP...
1.	Donanım katmanı	ISDN, RS-232, EIA-422, RS-449, EIA-485, ...