04.39, 12 Eylül 2020 tarihinde Mavrikant Bot(mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 23203155 numaralı sürüm (Kaynaksız şablonuna tarih eklendi. Kaynak)
Bu madde Japon kılıcı için kullanılan terimler ve anlamları hakkındadır. Kılıçlar hakkındaki açıklamalar için katana maddesine göz atın.
Japon kılıcı için kullanılan terimler
Aykuçi:
El korunağı (tsuba) olmayan küçük bıçak (tanto). Genellikle elbisenin içerisine gizli olarak kadınlar tarafından taşınırdı.
Aşi
Jiden hamona uzanan yumuşak çelikten küçük kanallar. Genel anlamda “ayaklar”. Hamondaki bu düzensizliklerin, keskin kenarın parçalarının kırılmasını engellemek için olduğu söylenir.
Ayasugi
Bir çeşit jihadda. Kılıcın boş kısmı yapılırken masame desenli çelik bloğunun törpülenmesi sırasında oluşan düzenli dalgalı çizgiler.
Bo'hi
Geniş yiv ya da hi
Boşi
Uçtaki sert kenar deseni.
Çoci
Yonca ya da mantar şekilli hamon.
Çokuto
Düz kılıç
Gunome
Yarım daire dalga şeklindeki hamon.
Ha
Keskin kenar
Habuçi
Hamonun kenarını sınırlayan çizgi, sertten yumuşak çeliğe geçiş kısmı
Hada
Dövme izleri
Hamaçi
Bilenmiş kenarın başlangıcındaki çentik izleri.
Hamon
Yumuşak perlit çeliğe geçiş bölgesini de kapsayan martensit çelik deseni.
Hi
Bıçağın üst kısmındaki yiv.
Hitasura çoji
Alacalı bıçakta çoji şekilli hamon.
Horimono
Bıçak üzerindeki oyma ya da işlemeler.
İnazuma
Habuki bölgesinin dikey zik-zak deseni. Tam çevirisi "yıldırım çizgileri"
İtame
Katlanmış çelik bloğunun dövülmesiyle oluşan tahtaya benzer damarlı doku. Tahta üzerindeki düzensiz yuvarlak şekillere benzer.
Kılıcın kın içerisine temas etmesini engellemek için kullanılan metal halka.
Ito
Kabzayı tenge tutturmak için sarılan örgü. Bir arada durmaları için menukinin üzerine sarılır.
Kaşira
Kabzanın sonundaki dipçik boşluğu.
Koşirayi
Saya, suba, suka, menuki, habaki, kaşira, sagiyo ve diğer aksamın bütünüyle montajı.
Kurikata
Sagiyoyu kına bağlamak için atılan düğüm.
Medugi
Kabzayı (suka) subaya sabitlemek için kullanılan pim.
Menuki
Medugi üzerine yerleştirilen süs.
Sagiyo
Kılıç kuşanırken kını kemere bağlamak için kullanılan ip.
Sami'
Kabzayı kaplamak için kullanılan deri.
Saya
Kın.
Şirasaya
Kılıcı muhafaza etmek/depolamak için kullanılan basit, tahta "dinlenme" kını.
Suba
El korunağı.
Suka
Kabza ya da tutamaç.
İmalat terimleri
Age gitaye
Şita gitaye şeklini oluşturmak için birkaç kere katlanmış çeşitli çelik parçaları
Denkayi tetsu
Eloktrolitik fırında imal edilmiş hurda metalden eritilmiş demir. %99,99 saf demirdir. Demirci, oroşigane işlemini kullanarak yeterli miktarda karbon ekler.
Hagane
Hon sanmayi gitaye metodu kullanılarak imal edilen keskin kenar için kullanılan daha sert (yüksek karbon içerikli) çelik.
Hizu-kuri
Sunobe kullanılarak bıçağın şekillendirilmesi. Bıçak ısıtılır ve bir seferde küçük bir kısmı dövülerek şekillendirilir. Bıçak şiyage için hazır hale gelir.
Hon sanmayi gitae
Kılıç yapım metodlarından daha az bilinenidir; her bir taraf için 3 farklı daha sert kavagane çelik kullanılır; göbek kısmı için yumuşak şingane parçaları, ve keskin uç kısmı için ise daha sert bir çelik olan özel hagane parçaları kullanılır.
Kera
Tatarada oluşturulan ham çelik. Çeliğin neredeyse yarısı tamahaganedir ve kılıç yapımı için kullanılmaya hazırdır. Geri kalan çelik, demirci tarafından ocakta karbon oranı ayarlandıktan sonra kullanılabilir.
Kaji-oşi
Demirci tarafından kılıca son şeklinin bıçak, eğe ile verilmesi ve pürüssüz cilalamanın yapılması.
Kangan tetsu
Oksijensiz ortamda eritilerek imal edilen süngerimsi demir. Demirci döküm ocağındaki karbon oranını oroşigane işlemini kullanarak ayarlar.
Kavagane
Kılıcın gövde kısmına başlangıç malzemesi olarak kullanılan sert (karbon oranı yüksek) çelik. Karbon oranı %1,0 - %1,5 arasındadır.
Kitaye
Metal çubuğun dövülerek ya da katlanarak bıçak yapılmak için hazır hale getirilmesi.
Kobuse gitaye
En bilindik bıçak yapma şeklidir, şingane özlü yumuşak bir merkez ve kavagane bir kılıf.
Nakago-şitate
Bıçağın sapa yakın kısmının törpülenerek tamamlanması
Omura
Suçiyoki esnasında kılıca kaplanacak olan sulu kile katılması için omuna taşının öğütülerek toz haline getirilmesi.
Oroşigane
Dövme işlemi esnasında çeliğin karbon oranını ayarlama işlemidir. Karbon seviyesi, çeliğin odun kömürünün üst kısmında ısıtılmasıyla ve kılıç aşağıya doğru ulaştıkça yeni odun kömürü atılmasıyla artırılır. Kılıcın karbon oranının düşürülmesi ise; demir ocağının etrafına hava menfezi yerleştirilerek ısıtılması ve böylece karbonun oksijenle birleşip karbonmonoksit haline gelmesiyle yapılır.
Satestu
Çeliğin yapımı için kullanılan demir oksit kumu.
Sen
Kılıca şekil vermek için kullanılan bıçak. Çok sert bir kılıç çeliğinden yapılmıştır ve her darbede metalin ince kısımlarını rende gibi ayırır.
Şiyage
Bir bıçak ve eğe ile kılıca şekil verme. Suçiyokide bıçağın yüzeyi kil uygulanmasına hazırlanır. Bu hizukuriden sonra yapılır.
Şingane
Yumuşak çelik. Daha yumuşak (karbon seviyesi %0,5’in altında) çelik, kılıcın orta kısmını yapmada kullanılır.
Şitagitaye
Dövme işlemi. Dövme işlemi esnasındaki ilk altı kat.
Kılıç yapılmak üzere dövülmeye hazır boş çelik bar.
Tamahagane
Kılıcın gövdesini yapmak için kullanılan işlenmemiş çelik.
Tatara
Kalcı. Odun kömürünü, tamagahane oluşturmak için demir oksit kumuyla yakar.
Tanren
Birçok parça çeliğin bir blok haline getirilecek şekilde kaynak yapılması işlemidir. Düz hale getirilecek şekilde çekiçle dövülür ve 12-15 kez çaprazlama katlanır. Bu bitmiş kılıcın jihaddasını oluşturur.
Suçi-oki
Sulu kil, odun kömürü tozu ve öğütülmüş omura taşı ile kılıcın sertleştirme işlemi öncesinde kaplanması. Kilin kalınlığı, yaki ire esnasında kılıç suya soğutmak için daldırıldığında işlemin hızını belirlemeye etki eder. Kılıcın çabuk soğuyan kısmı sert çelik, yavaş soğuyan kısmı ise daha yumuşak bir yapıya dönüşür. Bu bitmiş bir kılıcın modelini belirler.
Sukuri-komi
Şiganenin yumuşak özü, tanren esnasında kılıçta oluşturulan oluğa yerleştirilir. Bu daha sonra sunobenin oluşturulması için kullanılır. Şigane ya da yumuşak çelik daha önceden dövülmüştür. Bıçaktaki bu öz ya da daha yumuşak kısım (çelikteki karbon oranı daha düşüktür), kılıca esneklik verir ve kırılmasını önler.
Sumivakaşi
Çelik blokların dövülme işlemi için montajlanması. Küçük kavagane parçaları bir yığın haline getirilir, kağıda sarılır ve sulu kile daldırılır. Daha sonra ısıtılır ve tek bir parça haline gelinceye kadar kaynar halde dövülür ve saf olmayan kısımlar atılır.
Yaki-ire
Kılıcın ısıtılıp suya sokulmasıyla sertleştirilmesi. Kılıcın keskin ucu, ince bir kil tabakayla kaplıdır. Çelik 700 °C’den 900 °C’ye kadar ısıtıldığında, çelik kristalleri östenit adı verilen yapıya dönüşür. Hızlıca soğutulduğunda, kilin ince olduğu yüzeyde martensite dönüşür. Çeliğin geri kalan kısmı yavaşça soğur ve orijinal ferrit ya da perlit yapısına geri dönüşür. Ayrıca kılıç kıvrımını, uç ve daha kalın olan arka kısmın farklı oranlarda genişlemesi ile kazanır.
Yaki-modoşi
Kılıcın, yaki ire sonrasında iç gerilimin alınması amacıyla tavlanması. Kılıç 150 °C’ye kadar ısıtılır ve suda soğutulur.
Demirciler hakkındaki terimler
Ningen Kokuho
"Yaşayan Ulusal Hazine" ya da "Önemli Kültürel Değerlerin Sahibi" olarak tayin edilmiş.
Masamune Ödülü
Yıllık kılıç yapma yarışmasında, mukansa tarafından seçilen en iyi sunuma verilen devasa ödül.
Mukansa
Genel kılıç yapma yarışmasının üzerine terfi ettirilen ve artık sadece diğer mukansalarla kıyaslanan kılıç imalatçısı.
Kılıcın menşeini tanımlarken kullanılan terimler
Ato Meyi
Demircinin kendisi tarafından eklenmemiş olan, sonradan eklenen imzası. Bunların doğru olduğu kabul edilir ve demircinin bilerek bıraktığı imzası ile uyuşmaz. Kılıcın özü, bu uygulamayı desteklemektedir.
Bizen
Beş bölgesel Japon kılıç yapma geleneğinden biri.
Dayi Meyi
Usta demirci ve ona yardımcı olan öğrencisi tarafından yapılmış kılıç.
Dayi Saku
Usta demircinin talimatıyla, öğrencisi tarafından yapılan ve usta demircinin imzasını taşıyan kılıç. Bu genelde ustanın yaptığı kılıç ile aynı değerde tutulur.
Gendayito
1876 ve daha sonralarda yapılan modern ve çağdaş kılıçlar.
Go Kaden
Beş kılıç yapma geleneği. Kantayinin ilk aşamasında kılıç bu beş gelenekten birisine göre sınıflandırılır.
Gimeyi
Sahte imza (meyi), aldatmak amacıyla eklenmiştir.
Gunto
II.Dünya Savaşı sırasında Japon ordusu için yapılmış olan kılıçlar. Genellikle geleneksel yöntemlerle yapılmamışlardır.
Kanteyi
Kılıcın menşeini tanımlama şeklidir. Bu, yapıldığı zamanı, yeri ve demircisini kapsar.
Koto
1573’lü yıllardan önce yapılan kılıç.
Mumeyi
Demircinin imzası olmayan kılıç.
Mino
Beş bölgesel Japon kılıç yapma geleneğinden biri.
Oşigata
Kılıcın çizilerek ya da mum vb. sürerek özelliklerini gösteren kopyalarının çıkartılması. Bu bütün kılıç için ya da sadece sapa doğru olan kısım (nakago) için olabilir, kılıcın imzasını (meyi) gösterir.
Şinsakuto
Yeni yapılmış kılıç.
Şin şinto
1772’den 1925 yılına kadar yapılmış olan yeni kılıçlar.
Şinto
Yaklaşık olarak 1573 ve 1760 yılları arasında yapılmış yeni kılıçlar.