İsveç-Şili ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Şili-İsveç ilişkileri sayfasından yönlendirildi)
Şili-İsveç ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Chile ve Sweden

Şili

İsveç

İsveç-Şili ilişkileri, İsveç ile Şili arasındaki diplomatik ilişkileri ifade eder. Her iki ülke de, önemi 1970'lerde Şilililerin İsveç'e göçünün tarihine odaklanan dostane ilişkilere sahiptir. Yaklaşık 100.000[1] Şilili ve onların soyundan gelenler İsveç'te ikamet ediyor ve bu da ülkeyi üçüncü büyük Şilili diaspora topluluğuna (Arjantin ve Amerika Birleşik Devletleri'nden sonra) ev sahipliği yapıyor.[2] Her iki ülke de Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı üyesidir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken ilişkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Şili'ye İsveç göçü, Şili'nin hala İspanyol İmparatorluğu'nun bir parçası olduğu 1700'lerin sonlarında ve 1800'lerin başında başladı. Önemli bir İsveçli, bağımsızlık savaşları sırasında Şili için savaşan ve matbaayı ülkeye tanıtan Mateo Arnaldo Höevel'di.[3] 1827'de İsveç-Norveç Birliği, yeni bağımsızlığını kazanan Şili ile diplomatik ilişkiler kurdu ve bir Dostluk Antlaşması imzaladı.[4][5] 1851-1853 yılları arasında İsveçli fırkateyn HSwMS Eugenie, İsveç ticaretini teşvik etmeyi amaçlayan bir yolculukta dünyanın çevresini dolaşan ilk İsveç savaş gemisi oldu. Bu süre zarfında Eugenie liman kenti Valparaíso'da kaldı.

Salvador Allende ve Şili darbesi[değiştir | kaynağı değiştir]

1915'te Şilili diplomat Agustín Edwards Mac-Clure, İsveç'in ilk büyükelçisi oldu.[6] 1969'da İsveç Eğitim Bakanı (ve geleceğin Başbakanı) Olof Palme Şili'ye gitti ve birkaç Şili hükûmet yetkilisi ve gelecekteki Şili Nobel Ödülü sahibi Pablo Neruda ile görüştü.[7] Kasım 1970'te, Salvador Allende, bir sosyalist partiden olan ilk Şili cumhurbaşkanı seçildi. 1970 yılında İsveç, Şili'ye kalkınma yardımı sağlamayı onayladı. 1971'de Şili, İsveç'ten bir buçuk milyon İsveç kronu aldı. Aynı yıl, her iki ülke de Şili'nin silah ve eski İsveç savaş gemisi satın alması için anlaşmalar imzaladı. 1972'de Şili yardım olarak 25 milyon İsveç kronu aldı.

1972'de İsveç büyükelçisi Harald Edelstam yeni görevini üstlenmek için Şili'ye geldi. 11 Eylül 1973'te, Başkan Allende hükûmeti, Amerika Birleşik Devletleri hükûmeti tarafından desteklenen General Augusto Pinochet tarafından bir darbeye uğradı. Cumhurbaşkanı Allende'nin darbe sırasında intihar ettiği açıklandı ve General Pinochet hükûmeti devraldı ve ülkenin yeni cumhurbaşkanı oldu. Pinochet, Başkan Allende'nin takipçilerini tutuklamaya, işkence etmeye ve infaz etmeye başladı. Bu süre zarfında, binlerce Şilili, Şili başkentindeki başlıca Avrupa ve Latin Amerika büyükelçiliklerine sığındı.[8] Büyükelçi Edelstam yönetiminde, İsveç kapılarınısığınmacılara açtı. 500'den fazla Şilili, 54 Uruguaylı ve bazı Kübalılar İsveç büyükelçiliğinde mülteci oldu.[9] Pinochet başkanlığının sona ermesiyle, 40.000'den fazla Şilili siyasi sığınmacı olarak İsveç'e göç etti.[10] Aralık 1973'te büyükelçi Edlestam, Şili hükûmeti tarafından istenmeyen adam ilan edildi. Edlestam Şili'den sınır dışı edildiğinde, İsveç Başbakanı Olof Palme, 1990 yılına kadar ülkede demokrasi yeniden kurulana kadar Şili'de İsveç büyükelçisinin olmayacağını açıkladı.

Mevcut ilişkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Şili 1990'da demokrasiye geri döndüğünde, her iki ülke de ilişkileri normalleştirdi ve büyükelçileri kendi hükûmetlerine akredite etti. 1990 yılında Şili Cumhurbaşkanı Patricio Aylwin İsveç'i ziyaret etti.[11] 1996'da İsveç Kralı XVI. Carl Gustaf, Şili'ye resmi bir ziyarette bulundu ve Başkan Eduardo Frei Ruiz-Tagle ile bir araya geldi.[12] Mart 2016'da, Şili Devlet Başkanı Michelle Bachelet'e Kral'ın daveti üzerine İsveç'e bir devlet ziyareti teklif edildi. Cumhurbaşkanı Bachelet, ziyareti sırasında Şilili mültecileri İsveç'e kabul etmede belirleyici bir rol oynayan eski Başbakan Olof Palme'nin mezarına bir çelenk koydu. Başkan Bachelet ayrıca İsveç'teki Şili toplumunun iş adamları ve üyeleriyle bir araya geldi.[13]

Üst düzey ziyaretler[değiştir | kaynağı değiştir]

Başkan Michelle Bachelet'in İsveç'e resmi ziyareti; 2016

Şili'den İsveç'e üst düzey ziyaretler[14][15][16]

İsveç'ten Şili'ye üst düzey ziyaretler[17]

İkili ilişkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Her iki ülke, bir Ticaret Anlaşması (1953) gibi birkaç ikili anlaşma imzalamıştır; Hava Taşımacılığı Anlaşması (1957); İşbirliği ve Dostluk Anlaşması (1991); Sosyal Güvenlik Anlaşması (1995); Kalkınma için Yatay İşbirliği ve Ekonomik İşbirliği Uygulama Anlaşması (1998); Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (2004); Yeşil Teknolojiler ve Sürdürülebilir Kentsel Kalkınmada İşbirliği Mutabakat Muhtırası (2011); Sürdürülebilir Orman Yönetimi İşbirliği Mutabakat Muhtırası (2011); Sürdürülebilir ve Yenilikçi Madencilik İşbirliği Mutabakat Zaptı (2011) ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk İşbirliği Mutabakat Muhtırası (2012).[18][19]

Ticaret[değiştir | kaynağı değiştir]

Stockholm'deki Şili Büyükelçiliği'nin ev sahipliği yaptığı bina

2002'de Şili, Avrupa Birliği (İsveç'i de içeren) ile bir serbest ticaret anlaşması imzaladı. 2016 yılında Şili ile İsveç arasındaki ticaret 481 milyon ABD doları olarak gerçekleşti.[20] Şili'nin İsveç'e ihraç ettiği başlıca ürünler şunlardır: Bakır, şarap, kereste ve meyveler. İsveç'in Şili'ye ihraç ettiği başlıca ürünler şunlardır: Makine ve nakliye ekipmanları, imal edilmiş ekipmanlar, kimyasallar ve ilgili ürünler, gıda ve canlı hayvanlar, içecekler ve tütün.[21] AstraZeneca, Ericsson, H&M, Saab Group ve Volvo gibi İsveçli çok uluslu şirketler Şili'de faaliyet gösteriyor. Şili, İsveç'in Latin Amerika'daki üçüncü büyük ticaret ortağıdır.

Yerleşik diplomatik misyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Chile". Wiki-Rötter (İsveççe). 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. 
  2. ^ "Chile's Bachelet Thanks Sweden for Help During Dictatorship". 16 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  3. ^ "Höevel, Mateo Arnaldo (in Spanish)". 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  4. ^ "Historia diplomática de Chile (1541-1938) (in Spanish)". 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  5. ^ "Declaración conjunta de la Presidenta Michelle Bachelet y el Primer Ministro Stefan Löfven (in Spanish)". 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  6. ^ Chilean Ministry of Foreign Affairs: Ambassador to Sweden (in Spanish)
  7. ^ Las relaciones entre Chile y Suecia durante el primer gobierno de Olof Palme, 1969-1976 (in Spanish)[ölü/kırık bağlantı]
  8. ^ Camacho Padilla. "Los asilados de las embajadas de Europa Occidental en Chile tras el golpe militar y sus consecuencias diplomáticas: El caso de Suecia". European Review of Latin American and Caribbean Studies (İspanyolca). 81. doi:10.18352/erlacs.9646. 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  9. ^ "Harald Edelstam, el embajador que salvó a cientos de personas tras el golpe militar (in Spanish)". 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  10. ^ Una vida para Chile. La solidaridad y la comunidad chilena en Suecia (İspanyolca). Santiago: LOM Impresiones. 2011. ISBN 9789163382420. 
  11. ^ "Una Visita de Miel y Agraz: Bachelet llega a Suecia invitada por el Rey (in Spanish)". 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  12. ^ "Nace la Alianza del Pacífico Nace Alianza del Pacífico bajo los cielos transparentes de Paranal (in Spanish)". 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  13. ^ "Minuto a minuto: Así fue la visita de la Presidenta a Suecia y el Reino Unido (in Spanish)". 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  14. ^ "El Presidente Ricardo Lagos llegó a Finlandia (in Spanish)". 28 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  15. ^ "Presidente chileno Ricardo Lagos inicia gira a Suecia, Holanda y España (in Spanish)". 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  16. ^ Presidenta de Chile Michelle Bachelet inició visita oficial a Suecia con recepción al Palacio Real (in Spanish)[ölü/kırık bağlantı]
  17. ^ "Primer ministro sueco visita Chile en un intento por relanzar la "Tercera Vía" (in Spanish)". 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  18. ^ "Agreements and Treaties between Chile and Sweden". 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  19. ^ "Tratados firmados entre Chile y Suecia (in Spanish)". 28 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  20. ^ "Comercio Bilateral: Chile-Suecia (in Spanish)" (PDF). 14 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2018. 
  21. ^ Capturing the Chilean Opportunity[ölü/kırık bağlantı]
  22. ^ "Embassy of Chile in Stockholm". 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  23. ^ "Embassy of Sweden in Santiago". 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021.