Ay'ın evreleri

AYIN SAFHALARI

    Ay küre, tıpkı yer küre gibi, kendinden ışık vermez. Güneşten aldığı ışığı yansıtır. 
     
    Ayın bir özelliği, günlük hareketini 24 saatten daha fazla bir sürede tamamlamasıdır. 

Buna gecikme süresi denir. Bu gecikme, 20 dakika ile 80 dakika arasında olup ortalama 50 dakikadır. Dolayısıyla ay her gün bir önceki güne göre, 50 dakika sonra ve daha gerideki bir enlem üzerinde doğmaktadır. Dolayısıyla ayın bir günü ortalama 24 saat 50 dakikadır.

   Ay küre, bir aylık hareketini 29-30 günde, yıllık hareketini de 354 günde tamamlamaktadır. 

Böylece yeni ay yılı, milâdî seneye göre 11 gün önce gelmektedir.

   Ayın bir özelliği de kendi etrafında  dönmemesidir.  Ay, mahrekinde/yörüngesinde kayarak 

hareket eder. Bu yüzden, Ay'ın dünyadan görünen kısmı aydınlık, arka yüzeyi ise devamlı

karanlıktır.

    Ayın safhaları veya fazları, genel olarak Dünya'daki bir râsıdın (gözlemcinin) gördüğü, 

Ay'ın aydınlanan yüzünün, ayın dünyaya ve güneşe bakan tarafına yâni ay diskinin toplam görünür yüzüne oranını belirtir.

    Ay; hilâl [yeniay], yarımay, şişkinay, dolunay, son şişkinay, son yarımay ve son hilâl gibi 

şekillerde görünür ki, bunlara Ayın Safhaları denir. Ay’ın safhaları arasındaki zaman aralıkları birbirine eşit değildir.

Ayın beş ana safhası vardır. Bunlar; 1- Hilâl [Yeniay], 2- İlk yarımay, 3- Dolunay, 4- Son yarımay, 5- Muhak.

    Ay, dünya ile güneş arasındayken ayın dünyadan görünebilen tarafına güneş ışınları 

vurmaz. Bu durumda ay, dünyadan görülemez, tamamı karanlık olur. Buna Muhak denir.

    Muhak zamanı, en az 28 saat, en fazla 72 saat sürer. Ay muhakdan çıkarken ayın güneş 

ışığına tâbi kısmının kenarı, güneşin batışından kısa bir zaman sonra ince bir kavis şeklinde gözükmeye başlar. Ayın bu hâline Hilâl veya Yeni ay denir.

    Ay, muhakdan kurtulduğu vakit, hangi memleketde güneş batmakda ise, o tûl (boylam) 

derecesindeki memleketlerden Hilâl şeklinde görülür.

    Hilâlden, bir hafta kadar bir zaman içerisinde ayın sağ yarısı aydınlanır. 

Bu hâle de İlk Yarımay denir.

   İlk yarımaydan, bir hafta kadar sonra, ay diskinin tamamı aydınlanmış olarak görünür. 

Buna Dolunay denir.

    Dolunaydan, bir hafta kadar sonra, ayın sağ yarısı karanlık hâle gelir, bu sefer de sadece 

sol yarısı aydınlık kalır. Ayın bu hâline Son Yarımay denir.

    Son Yarımaydan, 5-6 gün kadar sonra; ay ile güneş arasına, dünya girdiğinden ay 

görülemez, tam karanlık olur. Böylece ay tekrar Muhak safhasına girer.

   Muhak süresi, yıl boyunca her ay sabit olmayıp 1-3 gün arasında değişir.

    Ayın her devrinde [her ayın sonlarında], bir kere ay-dünya-güneş bir doğrultuda bulunurlar. 

Bu hâle (İctimâ’ı neyyireyn, Conjunction) denir. Bu İctimâ’ vakti, Muhak zamanının tam ortası olup, ilmî takvimlerde her ay için yazılıdır. İki ictimâ’ vakti [veya ayın aynı her iki safhası] arasındaki zaman, 29 gün 13 saattir.

    İctimâ’ vaktinden sekiz derece [takrîben 14 saat] geçmeden evvel, yâni Dünya ile Ayı ve 

Dünya ile Güneşi birleştiren, iki yarım doğru arasındaki (Beynûnet=Elongation) açısı sekiz dereceden [14 saatdan] az iken, hilâl hiçbir zamanda, hiçbir yerde görülemez. Azamî 18° olunca, ay muhakdan kurtulup, güneş batarken, 45 dk içinde batı tarafında ufuk hattı üzerinde, yeni ayın hilâli görünür.

    Gündüz görülen hilâl gelecek gecenin hilâlidir. Hilâl, şafaktan evvel batarsa, birinci gecenin; 

şafaktan sonra batarsa, ikinci gecenin hilâlidir.

    NOT: İlk Dördün ve Son Dördün AY KÜRE’ye göre isimlendirilmiştir. Bu durumda, DOLUNAY’a 
              Yarımay denmesi gerekir. DOLUNAY, ayın görünen tam yüzü olduğuna göre dördünler 
             dolunayın yarısı oluyor. Dolayısıyla, dördünlere; İlk Yarımay, Son Yarımay demek daha 
             yerinde  olur.