Yer çekirdeği: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
SkyHorizon (mesaj | katkılar) kDeğişiklik özeti yok |
Düzeltmeler yapıldı (TDK) |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{kaynaksız}} |
|||
{{Yerküre}} |
{{Yerküre}} |
||
''' |
'''Yer çekirdeği''', [[Dünya]]'nın en iç kısmını oluşturur. En kalın yer katmanıdır ([[geosfer]]). |
||
[[Manto]]dan [[Wiechert-Gutenberg süreksizliği]] ayrılır. 2.890 kilometre derinlikten |
[[Manto]]dan [[Wiechert-Gutenberg süreksizliği]] ile ayrılır. 2.890 kilometre derinlikten Dünya'nın merkezine (6.370 km) kadar uzanır; yani 3.480 kilometre kalınlıktadır. Yoğunluğu dış sınırında 10 g/cm³, Dünya'nın merkezî kısmında ise 13 g/cm³ kadardır. Esas olarak [[demir]] ve [[nikel]]den oluştuğu sanılmaktadır. Çekirdek, eski literatürde ''nife'' terimiyle açıklanan kısma karşılık gelir. [[Deprem dalgaları]]nın yayılışına bakılarak yapılan araştırmalar, çekirdeğin iki kısımdan meydana geldiğini göstermektedir: |
||
Çekirdek, [[dış çekirdek]] ve [[iç çekirdek]] olmak üzere iki kısma ayrılır. Dış çekirdek |
Çekirdek, [[dış çekirdek]] ve [[iç çekirdek]] olmak üzere iki kısma ayrılır. Dış çekirdek, 2.890–5.000 kilometre arasında yer alır ve kalınlığı 2.110 km'dir. Burada yoğunluk 5,5'dan 10'a kadar çıkar ve P dalga hızı ise 13.6 km/s'den 8.1 km/s'ye düşer. Enine deprem dalgaları (S dalgaları) bu kısma sokulmadıklarından dış çekirdeğin sıvı olduğu sonucuna varılmıştır. İç çekirdek ise 5.000-6.370 kilometreler arasında, yani Dünya'mızın tam merkezinde yer alır ve katıdır. Kalınlığı 1.370 kilometredir. Dış ve iç çekirdek arasındaki yoğunluk 12,3, sıcaklık ise {{convert|4300|C|K}}'i bulur. Dış ve iç çekirdek arasındaki en önemli fark, dış çekirdekte demir/nikel karışımı [[magma]] ergimiş hâlde iken iç kısımda çok yüksek [[basınç]] etkisiyle [[kristal]] hâlinde olmasıdır. İç çekirdekte yoğunluk 13,6 g/cm³, sıcaklık ise {{convert|6300|C|K}}'dir. İç çekirdeğe yoğunluğunun çok fazla olması sebebiyle ağırküre anlamında barisfer de denilir. |
||
Yukarıda da görüldüğü gibi |
Yukarıda da görüldüğü gibi yerkürenin yoğunluğu yeryüzünden mantoya doğru artmaktadır. [[Granit]]ik yer kabuğunda 2,7–2.8 g/cm³ civarında olan yoğunluk, merkezde 13 g/cm³'ü bulmaktadır. |
||
Yoğunluk artışı sürekli ve |
Yoğunluk artışı sürekli ve tedricî değildir; belirli derinliklerde ani yoğunluk artışları görülür. Bu derinliklerden biri ''[[Mohorovičić süreksizliği|Mohorovicic kesintisi]]'' veya kısaca ''Moho kesintisi'' olarak adlandıran ve yer kabuğu ile manto arasındaki sınıra tekabül eden derinliktir. Mantodan çekirdeğe geçişte de bu şekilde bir ani yoğunluk artışı görülür. Mantonun alt zonunda 6 g/cm³'e yakın olan yoğunluk, çekirdeğin üst sınırında birden 10 g/cm³'e çıkar. Ani yoğunluk artışının görüldüğü bu sınıra da ''[[Wiechert-Gutenberg süreksizliği|Wiechert-Gutenberg kesintisi]]'' denir. |
||
Yerkürenin merkezine doğru gidildikçe |
Yerkürenin merkezine doğru gidildikçe yoğunluk değerleri gibi sıcaklık ve basınç değerleri de artar. Ancak sıcaklığın ve basıncın birim mesafedeki artış değeri, yani gradyanları sabit değildir. |
||
== Kaynaklar == |
|||
{{Kaynakça}} |
|||
== Ayrıca bakınız == |
== Ayrıca bakınız == |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
* [[Manto]] |
* [[Manto]] |
||
* [[Yerküre]] |
* [[Yerküre]] |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
{{Dünya'nın yapısı}} |
{{Dünya'nın yapısı}} |
||
Sayfanın 08.50, 2 Kasım 2015 tarihindeki hâli
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Yer çekirdeği, Dünya'nın en iç kısmını oluşturur. En kalın yer katmanıdır (geosfer).
Mantodan Wiechert-Gutenberg süreksizliği ile ayrılır. 2.890 kilometre derinlikten Dünya'nın merkezine (6.370 km) kadar uzanır; yani 3.480 kilometre kalınlıktadır. Yoğunluğu dış sınırında 10 g/cm³, Dünya'nın merkezî kısmında ise 13 g/cm³ kadardır. Esas olarak demir ve nikelden oluştuğu sanılmaktadır. Çekirdek, eski literatürde nife terimiyle açıklanan kısma karşılık gelir. Deprem dalgalarının yayılışına bakılarak yapılan araştırmalar, çekirdeğin iki kısımdan meydana geldiğini göstermektedir:
Çekirdek, dış çekirdek ve iç çekirdek olmak üzere iki kısma ayrılır. Dış çekirdek, 2.890–5.000 kilometre arasında yer alır ve kalınlığı 2.110 km'dir. Burada yoğunluk 5,5'dan 10'a kadar çıkar ve P dalga hızı ise 13.6 km/s'den 8.1 km/s'ye düşer. Enine deprem dalgaları (S dalgaları) bu kısma sokulmadıklarından dış çekirdeğin sıvı olduğu sonucuna varılmıştır. İç çekirdek ise 5.000-6.370 kilometreler arasında, yani Dünya'mızın tam merkezinde yer alır ve katıdır. Kalınlığı 1.370 kilometredir. Dış ve iç çekirdek arasındaki yoğunluk 12,3, sıcaklık ise 4.300 °C (4.570 K)'i bulur. Dış ve iç çekirdek arasındaki en önemli fark, dış çekirdekte demir/nikel karışımı magma ergimiş hâlde iken iç kısımda çok yüksek basınç etkisiyle kristal hâlinde olmasıdır. İç çekirdekte yoğunluk 13,6 g/cm³, sıcaklık ise 6.300 °C (6.570 K)'dir. İç çekirdeğe yoğunluğunun çok fazla olması sebebiyle ağırküre anlamında barisfer de denilir.
Yukarıda da görüldüğü gibi yerkürenin yoğunluğu yeryüzünden mantoya doğru artmaktadır. Granitik yer kabuğunda 2,7–2.8 g/cm³ civarında olan yoğunluk, merkezde 13 g/cm³'ü bulmaktadır.
Yoğunluk artışı sürekli ve tedricî değildir; belirli derinliklerde ani yoğunluk artışları görülür. Bu derinliklerden biri Mohorovicic kesintisi veya kısaca Moho kesintisi olarak adlandıran ve yer kabuğu ile manto arasındaki sınıra tekabül eden derinliktir. Mantodan çekirdeğe geçişte de bu şekilde bir ani yoğunluk artışı görülür. Mantonun alt zonunda 6 g/cm³'e yakın olan yoğunluk, çekirdeğin üst sınırında birden 10 g/cm³'e çıkar. Ani yoğunluk artışının görüldüğü bu sınıra da Wiechert-Gutenberg kesintisi denir.
Yerkürenin merkezine doğru gidildikçe yoğunluk değerleri gibi sıcaklık ve basınç değerleri de artar. Ancak sıcaklığın ve basıncın birim mesafedeki artış değeri, yani gradyanları sabit değildir.