Çelebi Sultan Mehmet Camii (Dimetoka)
 2010 yılında Çelebi Sultan Mehmet Camii | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Dimetoka, Yunanistan |
| Koordinatlar | 41°20′57″K 26°29′38″D / 41.34917°K 26.49389°D |
| İnanç | İslam |
| Mimari | |
| Mimar(lar) | İvaz ibn Bayezid |
| İnşaat başlangıcı | 14. yüzyılın sonları |
| Tamamlanma | 1420) |
Çelebi Sultan Mehmed Camii (Yunanca: Τέμενος Μεχμέτ Α'), Bayezid Camii (Τέμενος Βαγιαζήτ) ve Ulu Camii,[1] Yunanistan'ın en kuzeydoğusundaki Dimetoka, Doğu Makedonya ve Trakya'da yer alan 15. yüzyılın başlarından kalma bir Osmanlı camisidir.
İnşaat
[değiştir | kaynağı değiştir]17. yüzyıl Osmanlı gezgini Evliya Çelebi, caminin inşaatının Sultan I. Bayezid (h. 1389-1402) döneminde başladığını, ancak sultanın Ankara Savaşı'nda ölümünden ve ardından gelen kargaşadan sonra kesintiye uğradığını kaydetmiştir. Sultan Mehmed (1413-1421) döneminde inşaata yeniden başlandı ve ana girişin üzerindeki kitabede belirtildiği üzere cami Mart 1420'de tamamlanarak açıldı. Bir yan girişin üzerindeki ikinci bir kitabede, mimar İvaz ibn Bayezid'in, inşaatçı (bağışçı) Doğan ibn Abdullah'ın ve inşaatı denetleyen yerel kadı Seyid Ali'nin adı görülmektedir.[2]
Yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Cami, duvarlar da dahil olmak üzere her iki taraftan yaklaşık 30-32 metre boyutlarında kare bir yapıdır. Cami, dökme taş tekniği ile inşa edilmiş ve kireç taşı kesme bloklarla kaplanmıştır ve dış duvarları yaklaşık olarak 2.2–2.7 m kalınlığındadır. Biri zemin seviyesinde diğeri yukarıda olmak üzere iki sıra penceresi vardır. Ana giriş güney cephede, ikincil kapılar doğu ve batı cephelerindedir.[2][3]
Düzeninden yola çıkarak, binanın başlangıçta giriş ekseninde iki küçük kubbe ile çevrili iki büyük kubbe ile taçlandırılacak şekilde tasarlandığı, üç küçük kubbe ile üst üste binen bir revak eklendiği anlaşılmaktadır. Özgün tasarımdan vazgeçildi ve yerini bugüne kadar ayakta kalan dört kenarlı bir piramit şeklindeki kurşun kaplı ahşap bir çatı aldı. 17. yüzyılda asıl çatının altına asılan bir kubbe ile kaplanmış ahşap plakalardan bir iç çatı eklendi.[2][3][4]
İç mekan, ana ibadet alanı olarak hizmet veren merkezi bir meydana ve etrafındaki dört uzatılmış alana dört kare ayakla bölünmüştür. Mihrap güney duvarında yer alır ve üzerinde cennet gibi bir şehri betimleyen fresk vardır. Diğer duvarlar Kuran'dan alıntılar, dualar ve çağrılar ile süslenmiştir.[2] Minare güneydoğu köşesinde yer almaktadır. Üst kısmı, 1912'de Birinci Balkan Savaşı'nda Bulgar işgali sırasında, Aya Yorgi'ye adanmış bir kiliseye dönüştürüldüğünde yıkıldı, ancak 1913'te Türkler şehri kurtardığında yeniden inşa edildi. O sırada minareye ikinci bir şerefe eklendi.[1]
Önemi ve korunması
[değiştir | kaynağı değiştir]
Cami, Yunan hükûmet yetkilileri tarafından sadece Yunanistan'da değil, tüm Avrupa'daki en önemli Müslüman anıtlarından biri ve Avrupa'daki en eski cami olarak kabul edilmektedir.[5] 1946'dan beri koruma altındaki bir anıttır.
Yunanistan'da Osmanlı mimarisi üzerine bir çalışmanın yazarı olan A. Bakirtzis'e göre 15. yüzyılın başlarından kalma meşe çatı, "dünyanın en önemli ahşap anıtlarından birini" oluşturmaktadır.[6] Orijinal kurşun örtüsü, İkinci Dünya Savaşı sırasında kaldırıldı ve savaş sonrasında önce sac metal örtülerle, daha sonra tekrar kurşun kaplamalarla değiştirildi. Bu kaplamalar 1998'de çatının onarımı için kaldırıldı, ancak çalışma durdu. Bunun yerine çatı koruyucu bir örtü kapatıldı, ancak bu örtü, 2008'de minarenin bir parçası düştüğünde yırtıldı.[5]
Yapının acil onarım ihtiyacı gündeme geldi ve olası bir deprem nedeniyle özellikle tehlike altında olduğu ifade edildi. Son olarak, 23 Kasım 2010'da, Merkez Arkeoloji Konseyi, hem ulusal kaynaklar tarafından finanse edilecek hem de AB finansman programlarını kullanacak olan restorasyon çalışmalarının yeniden başlatılmasına karar verdi.[5][6]
22 Mart 2017 sabahı erken saatlerde, çatıdaki restorasyon çalışmaları sırasında cami alev aldı. Yangın birkaç saat içinde söndürüldü, ancak tüm çatı yıkıldı; iç ve duvarlardaki hasar tespit edilemedi.[7]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Τέμενος Βαγιαζήτ" (Yunanca). Didymoteicho Municipality. 2014. 15 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2017.
- ^ a b c d "Τέμενος Μεχμέτ Α΄" (Yunanca). Hellenic Ministry of Culture. 7 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2013.
- ^ a b "Çelebi Sultan Mehmet Camii". ArchNet. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2013.
- ^ Carroll, Lynda, (Ed.) (2002). A Historical Archaeology of the Ottoman Empire: Breaking New Ground. Kluwer Academic Publishers. s. 117. ISBN 0-306-46311-3. r eksik
|soyadı1=(yardım) - ^ a b c "Εργα αποκατάστασης στο τέμενος Βαγιαζήτ" (Yunanca). To Ethnos. 26 Kasım 2010. 4 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2013.
- ^ a b "Ανάσα ζωής στο Βαγιαζήτ τζαμί στο Διδυμότειχο - "Ναι" του ΚΑΣ για ένταξή του στο ΤΔΠΕΑΕ" (Yunanca). Kathimerini. 26 Kasım 2010. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2013.
- ^ "Εκτεταμένη η ζημιά από τη φωτιά στο τέμενος Βαγιαζήτ του Διδυμοτείχου" (Yunanca). in.gr. 22 Mart 2017. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2017.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Repair of the Bayezid Mosque. Didymoteicho: Delta TV. 26 Mart 2011. Etkinlik zamanı: 00:00. 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2020.