İçeriğe atla

Sakarya: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Hendekli (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
2.458 değişiklik
Ahmetan (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
6.855 değişiklik
telifli kısım çıkarıldı
1. satır: 1. satır:
{{Diğer anlamı|Sakarya}}
{{Diğer anlamı|Sakarya}}
| ''Bu madde '''Sakarya il sınırları''' içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Şehir merkezi için [[Adapazarı, Sakarya|Adapazarı]] sayfasına gidiniz.''
{{İl bilgi kutusu|

{{Trİl|
İl adı=Sakarya|
İl adı=Sakarya|
Bölge=Marmara Bölgesi|
Bölge=Marmara Bölgesi|
Harita adı=Sakarya|
Harita adı=Sakarya|
Yüzölçümü=4.817|
Yüzölçümü=4.821|
Nüfus=756.168 (2000 yılı nüf. say. göre)|
Nüfus=756.168 (2000 yılı nüf. say. göre)|
Nüfus yoğunluğu=156|
Nüfus yoğunluğu=156|
14. satır: 16. satır:
}}
}}


[[Marmara Bölgesi]]'nde yer alan bir ildir. Merkez ilçesi [[Adapazarı, Sakarya|Adapazarı]]'dır.Ayrıca bu ilimizin patatesi, kabağı ,ıslama köftesi ,çoğu ildeki merkezi caddeleri kıskandıran [[çark caddesi]] ve [[tatangalar]]ı meşhurdur.
= İdari Yapı =
[[Resim:Sakaryaistanbulbus.jpg|thumb|300px|right|'''Sakarya İstanbul Yolu''']]
'''Sakarya''', 4.817 km.2’lik bir yönetim bölgesi içinde yer alan merkez ilçeyle birlikte 13 ilçe, 5 bucak, 40 belediye, 470 köy olmak üzere toplam 515 yerleşim biriminden müteşekkildir. İlçeleri; [[Adapazarı]] (Merkez İlçe), [[Akyazı, Sakarya|Akyazı]], [[Ferizli]], [[Geyve]], [[Hendek, Sakarya|Hendek]], [[Karapürçek, Sakarya|Karapürçek]], [[Karasu, Sakarya|Karasu]], [[Kaynarca]], [[Kocaali]], [[Pamukova]], [[Sapanca]], [[Söğütlü, Sakarya|Söğütlü]] ve [[Taraklı]]'dır.

Sakarya kamu sektöründe; 19.264’ü memur ve 6.768’i işçi olmak üzere toplam 26.032 kişi istihdam edilmektedir.Memurların; 6.997’si genel idare+yardımcı hizmetler, 6.088’i eğitim hizmetleri, 2.242’si sağlık ve yardımcı sağlık hizmetleri, 1.053’ü teknik hizmetler, 1.319’u din hizmetleri, 255’i avukatlık hizmetleri ve 1.310’u emniyet hizmetleri sınıflarına mensup olup işçilerin ise 4.873’ü daimi, 1.895’i geçici işçi statüsündedir.

İlk belediye teşkilatının 1868’ de Adapazarı Belediyesi olarak kurulduğu Sakarya'da, 40 belediye idaresi bulunmakta olup, Adapazarı Belediyesi, 06.03.2000 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 593 sayılı KHK ile Söğütlü ve Ferizli ilçelerini de kapsamına alarak Büyükşehir Belediyesi statüsüne kavuşturulmuştur.

Merkez ilçeye bağlı olarak [[Adapazarı]] Büyükşehir Belediyesi ile birlikte [[Arifiye]], [[Çaybaşı Yeniköy]], [[Erenler]], [[Güneşler]], [[Hanlı]], [[Nehirkent]], [[Serdivan]], [[Yazlık]], [[Bekirpaşa]], [[Kazımpaşa]], [[Söğütlü]] ve [[Ferizli]] belediyeleri olmak üzere toplam 14 belediye idaresi bulunmaktadır.

= Tarih =
Sakarya, milat öncesi uygarlıklar döneminden Osmanlı Devleti’ne, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan tarih çizgisinde, Anadolu’ya renk veren kültürlerin birleştiği, 19. yüzyılda başlayan göçlerle, Kafkaslardan ve Balkanlardan gelen toplulukların oluşturduğu ve bu kültürlerin barış içinde yaşadığı bir ildir.

Sakarya, hem tarihi hem de bugünü ile Türkiye’nin bir özeti niteliği taşımaktadır. Farklı coğrafyalardan gelmiş olmak ve farklı kültürlere sahip olmak Sakarya’da ayrıştırıcı değil birleştirici ve kaynaştırıcı bir rol oynamaktadır.

Selçuklular devrinde, Anadolu’nun tamamı hakimiyet altına alınınca bu nehre ve çevresine Sakarya adı verilmiştir. Sakarya ismi Türkler tarafından özellikle verilmiştir. Daha önceki isimlerinden ayrı, özgün bir isimdir.

Adapazarı’na gelince; Sakarya’nın merkezi olan Adapazarı, adını eskilerde bu alanda kurulan bir pazardan almaktadır.

== Krallıklar Devrinde Sakarya ==

Sakarya ilinin bilinen tarihi Hititlerle başlamaktadır. Çünkü Anadolu’da ilk siyasi birliği Hititler kurmuşlardır. Bu dönem de M.Ö. XIII. Yüzyıllara rastlar. M.Ö. 1200 yıllarında Hint-Avrupa asıllı ve Deniz Kavimleri denen topluluklar, Friglerle birleşerek Hitit egemenliğine son vermişlerdir. Bu kez Frigler Sakarya Irmağı ile Büyük Menderes’e kadar olan bölgeye sahip oldular. Sonra da hakimiyet alanlarını doğuda Kapadokya, batıda da Kilikya (Adana)’ya kadar genişlettiler. Başkent ise Gordion şehriydi. Sakarya Irmağı ile Ankara arasında yoğunlaşan Friglere M. Ö. VII. Yüzyılın ilk yarısında Kafkasya üzerinden Anadolu’ya gelen Kimmerler son vermiştir. Aynı dönemde Ege bölgesine Lidyalılar hakim olmuşlar ve hakimiyet alanlarını Sakarya’yı da içine alacak şekilde genişletmişlerdi. Ancak milli bir ordu meydana getirememeleri, Lidyalıların ömrünün kısa sürmesine yol açmıştır.

== Selçuklular Devrinde Sakarya ==

XI. yüzyılın başlarında 1015 ile 1021 yılları arasındaki Kafkasya’dan Anadolu’ya keşif harekatı olarak yapılan ilk akınları Çağrı Bey gerçekleştirmiştir.

Anadolu’nun fethi amacıyla girişilen esas akınlar ise, 23 Mayıs 1040 tarihindeki Dandanakan zaferinden sonra kurulan Selçuklu Devleti’nin hükümdarı Tuğrul Bey’in öncülüğünde 1048’den 1055 yılına kadar aralıklarla devam edildi. Bundan sonra da her yıl akınlar sürdü.

Alpaslan da Çağrı ve Tuğrul Beyler gibi Batıdaki genişleme siyasetine devam etti. 1064’de Ani ve Kars kalelerini ele geçirdi. Komutanlarından bazılarını Anadolu’ya akınlar yapmaları için görevlendirdi. Bu akınlar zamanla Urfa ve Antakya yoluyla Malatya’ya kadar genişledi. Hatta zaman zaman Sakarya Irmağı’na kadar uzadı.

26 Ağustos 1071 Malazgirt Zaferi, Bizans savunma hattını yıkarken, Anadolu’nun kapılarını da Müslüman Türklere açıyordu.

== Osmanlı Döneminde Sakarya ==

1071 Malazgirt Zaferi’ni müteakip Selçuklular, Horasan bölgesindeki Türk aşiretlerini Anadolu’ya yerleştirmişlerdi.

Osmanlı Devleti’nin özellikle İstanbul’un Fethin’den sonra, tüm Anadolu ve Balkanlarda istikrarı sağlaması ve müreffeh bir toplum yaratmasıyla başlayan süreçten Adapazarı ve çevresi de nasibini aldı. Osmanlının çöküş dönemlerine kadar Sakarya bölgesine sulh ve sükun egemen oldu.

Ancak çöküş dönemlerindeki olumsuzluklar Sakarya’yı da olumsuz etkilemiş, özellikle 2. Mahmut dönemindeki Ayanlık sistemi bölgeye de zarar vermiştir.

Öte yandan bu dönemlerde Adapazarı bölgesine, çok önemli miktarda mülteci akını olmuştur. Bu akınları doğuran olaylar, 1853 Kırım Savaşı, 1850-60 arası Şeyh Şamil olayı ve 1877-78 Osmanlı-Rus (93 Harbi) Savaşı’dır. Ayrıca gerek Balkan Savaşları, gerekse II. Meşrutiyetin ilanından sonra Bosna-Hersek’in Avusturya’ya geçmesiyle çok sayıda göçmen Adapazarı’na yerleştirilmiştir. Bu göçler, bugünün Sakarya’nın zengin kültürel varlığının oluşmasına da zemin hazırlamıştır.

== Kurtuluş Savaşında Sakarya ==

Mustafa Kemal Paşa 9. Ordu müfettişliğine atanmış ve 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkmıştı. Havza ve Amasya genelgelerini yayınlayıp kongreler yaparak Kurtuluş Savaşı’nı başlatmıştı. Üç yıl boyunca devam eden Milli Mücadele hareketinde ve Kuvay-ı Milliye’nin kurulması aşamasında Adapazarı ön saflarda yerini almıştır.

Adapazarı’nda ilk müfrezeyi kurmakla Yüzbaşı Rauf, Yüzbaşı Ramiz ve Trabzonlu Doktor Raik görevlendirilmişlerdi. Onlar da Meto Hüseyin ve Mehmet beylerin katkılarıyla bu görevi tamamlamışlardı. Aynı anda Adapazarı, Hendek ve Geyve’de de Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri kurulmuştu. Düşman ise paralı ajanlar vasıtasıyla ayaklanma çıkarma çabasını sürdürmekteydi.

Adapazarı’nda Kuvay-ı Milliye teşkilatını kurup, Mustafa Kemal Paşa’ya bağlılık mesajını çekenler şunlardı: Belediye Başkanı Fahri Bey, Müderris Harun, Ali Faik, Adil Hasan, İşadamı Metazade Hüseyin, Mehmet Sıtkı, Ömer Faik, Fabrika Müdürü Necmettin, Dava Vekili İbrahim ve emekli binbaşı İsmail Hakkı Bey.

Ayrıca Adapazarı çevresindeki Türk gençleri çeşitli çeteler oluşturarak, Ermeni ve Rum çeteleriyle mücadele ediyorlardı. Bunların belli başlıcaları Hendek, Akyazı ve Sapanca bölgelerini kontrolünde tutan Kazım Kaptan Grubu, Kaynarca yöresinde Rum ve Ermeni çeteleriyle savaşan Halit Molla Grubu ve Karasu ile Kandıra bölgesinde Ermeni çetelerine göz açtırmayan İbsiz Recep grubuydu.

10 Mayıs 1920’de Ahmet Anzavur Adapazarı ve Geyve bölgesinde ayaklanmış, ancak bütün savaşları başarısızlıkla sonuçlanarak 22 Mayıs 1920’de İstanbul’a gitmiştir. Kuvay-ı İnzibatiye de Eskişehir-İstanbul tren yolunu açmak ve Geyve Boğazı’na hakim olmak amacıyla ayaklanarak Sapanca ve Adapazarı’nı ele geçirmişse de Çerkez Ethem tarafından bozguna uğratılmıştır. İsyancılar Düzce ve Hendek’i ele geçirmişler ancak yine Çerkez Ethem tarafından etkisiz hale getirilmişlerdir.

Öte yandan 11. Yunan Tümeni İzmit’i işgal altında bulundururken, 24 Mart’ta Kırkpınar’ı, Sapanca’yı, bir gün sonra da Adapazarı’nı işgal etmişti. 3 ay süren Yunan işgalini milli çete grupları dağıtmışlardır.

İşgalin sinyallerini alan Adapazarı halkı önceden şehri boşaltmıştı. Kimsesiz kadın ve çocuklar da İran Konsolosluğu’na sığınmışlardı.

28 Mart sabahı Yunan birlikleri Sakarya’yı geçerek nehrin 500 metre doğusuna ilerlemişlerse de, Türk kuvvetleri yoğun çarpışma ile tekrar Yunan kuvvetlerini nehrin batısına püskürtmüştü.

Ahşap Tavuklar Köprüsü birliklerimiz tarafından yakılmış ve düşmanın köprüyü kullanarak nehrin doğusuna geçmesi engellenmişti. Aynı amaçla Taşlık Köprüsü de yakılmıştı.

Diğer taraftan görevi Kocaeli bölgesini düşman işgalinden kurtarmak olan, yeni bir kolordu kuruluyor, komutanlığına da Albay Kasım Bey atanıyordu. Kasım Bey Mayıs 1921 başlarında kolordusunu Düzce’den Geyve’ye naklediyordu. Bir alay Sakarya Nehri boyunca yayılırken, bir alay da Arifiye-İzmit güzergahına yerleşmişti. Diğer bir alay da İzmit dolaylarında yedekteydi.

Düşmanın 19. Tümeni ise yeni bir düzenleme çerçevesinde 16 Haziran 1921’den itibaren İzmit’te toplanmaya başlamıştı ki, esas itibarıyla düşman Bursa’ya çekiliyordu. Ancak düşmanın Adapazarı’ndan çekilirken şehri yakmaması için tedbirler alınmış ve Sakarya Bölge Komutanlığı’nın üç baskın kolu, 21 Haziran 1921 sabahı erken saatlerde küçük bir çatışma sonucu şehre girmişti. Osman Kaptan, Kazım Kaptan kuvvetleri ile Molla Halit kuvvetleri derhal şehirde asayişi sağlamış, Hükümet Konağı’na Türk bayrağını çekmiş ve kurtuluştan sonraki ilk sabah ezanını da Halit Molla bizzat okumuştu. İşte bu yüzden her yıl 21 Haziran tarihi Adapazarı’nın kurtuluş günü olarak kutlanmaktadır.

= Coğrafi Yapı =

Sakarya, ormanın, denizin, göllerin ve akarsuların bir araya geldiği, eşsiz doğal güzelliklere sahip bir yurt köşesidir. Kuzeyden deniz, güneyden sıradağların arasında kalan bir düzlük üzerine kurulan şehir, var olan bütün yer yüzü şekillerinin yarattığı güzelliklere sahiptir. Denizden ırmağa, gölden kaplıcaya, yayladan vadiye kadar, doğanın sunduğu tüm zenginlikleri barındıran bir yer olarak Sakarya, Marmara Bölgesi’ne ve tüm Türkiye’ye hitap edecek kadar çeşitli doğal varlığa sahiptir.

Kuzeyinden Karadeniz ile çevrilen Şehre, kurulduğu toprakların tam ortasından geçen Sakarya ırmağı can verir. Ormanın ve ağaçlık alanın kuşattığı Sakarya toprakları üzerinde serpilen, başta Sapanca gölü olmak üzere büyüklü küçüklü göller ve akarsular, kimi yerde dağla, kimi yerde ise ormanla iç içe geçerek ayrı bir güzellik oluşturur. Sakarya coğrafyası, insanı hayrette bırakacak doğal harikalarla doludur.

== Coğrafi Konum ==

Marmara Bölgesi’nin kuzeydoğu bölümünde yer alan Sakarya 29,57,53 doğu meridyenleri ve 40, 17, 41, 13 kuzey paralelleri arasında yer almıştır.

Sakarya İli doğudan Bolu, Düzce güneyden Bilecik, batıdan Kocaeli, kuzeyden ise Karadeniz ile çevrilidir.

İlin yüzölçümü 4817 km2, il merkezinin yüksekliği ise ortalama 31 metredir.

İlin merkezi olan Adapazarı, Akova adı ile anılan düzlükte, Sakarya havzasının aşağı kısmındadır. Doğudan Çamdağı, güney ve güneydoğudan Samanlı dağları, kuzeyden Karadeniz ile sınırlanan Sakarya ilinin batıdan belirgin bir doğal sınırı yoktur. Sakarya vadisinin Kocaeli platosu ve İzmit Körfezi'nin doğusunda da süren çöküntü alanı, ilin bu bölümüne girer.

Kendi adı ile anılan ovanın güneybatı kenarında kurulmuş olup tarihi İstanbul-Anadolu yolunun Sakarya ırmağını aştığı noktada bir köprübaşı ve kavşak noktası konumuna sahiptir.

İstanbul’dan gelen tarihi kervan yolu Sakarya Irmağı’nı aştıktan sonra Adapazarı Ovası’na gelince o zamanlar ova bataklık ve sıtma yuvası olduğundan doğrudan doğruya geçmeyip ikiye ayrılırdı. Bir kol ovanın kuzeyinden dolaşarak Bolu üzerinden gider asıl önemli kol ise güneye yönelerek Geyve-Taraklı-Göynük üzerinden geçerdi.

== Yüzey Şekilleri ==

Sakarya ilinin yüzey şekilleri sade bir özellik gösterir. Bunları üç bölümde incelemek mümkündür.

* Kuzeydeki tepelik alan
* Ortada Adapazarı Ovası veya Akova diye anılan düzlük
* Güneydeki engebeli topraklar

İl alanı, güneyden kuzeye doğru uzanarak Kocaeli peneplenini yani, yarı ovalarının doğusunda Karadeniz'e açılır. Üçüncü zamanın sonları ile dördüncü zamanın başlarında oluşmuştur. Bu jeolojik zamanda ortaya çıkan kıvrılma ve kırılma hareketleri nedeniyle Trakya'nın güneye, Kocaeli Yarımadası'nın kuzeye doğru farklı yönlerde çarpılmasına neden olmuştur. Çarpılmanın etkisi Sakarya ilinde daha güçlü olmuş ve il alanı Karadeniz'e doğru eğim kazanmıştır. Sakarya Irmağının İç batı Anadolu platolarından taşıdığı maddeler il alanında yığılarak alüvyal ve kolüvyal ovalar oluşturmuştur.

Yüzey şekillerinin başlıca öğesini "Adapazarı Ovası" oluşturur. Elips biçimli olan ova, doğuya ve güneydoğuya doğru bir körfez gibi sokulur. Batıya doğru Sapanca Gölü'nü içine alan ve İzmit Körfezi'nin doğusundaki ova ile birleşen oluk biçimindeki bir çukurda uzanır. Güneydoğu yönünde ise, Samanlı dağlarının dik yamaçlarına dayanır. Sakarya ırmağı, Geyve Boğazı aracılığı ile bu dağlar arısından ovaya çıkar.

İlde platolar önemli bir yer tutar. Dağlar ilin güney yarısında yoğunlaşır, öbür kesimler büyüklü küçüklü taban topraklarla kaplıdır. Kuzey Anadolu sistemine bağlı dağlar, il alanına yakın kesimlerde alçak platolara dönüşerek doğu-batı yönünde uzanır. İlin orta ve batı kesimleri Kocaeli platosunun uzantısı durumundadır. Yer yer görülen düşük yükseltili tepeler dışında genellikle alçak ve düz bir yapıdadır.
İl topraklarının yeryüzü şekillerine göre dağılım yüzdeleri:

Dağlar %34
Platolar %44
Ovalar %22 şeklindedir.

=== Dağlar ===

İldeki tek düzenli sıradağ, Samanlı Dağları’dır. Bolu’nun güneyinde düzenli ve Yüksek sıradağlar oluşturan Köroğlu dağlarının batı uzantısı olan Samanlı Dağları, İl’de Hendek, Akyazı ve Sapanca Gölü’nün güneyde kalan kısmını bütünüyle kaplar. Samanlı Dağları, batıya doğru uzanarak İzmit Körfeziyle Gemlik Körfezi arasını doldurur. Dağlar, kuzeyde Adapazarı Ovası’na , Güneyde de Pamukova’ya doğru alçalarak sokulur. Samanlı Dağları pek yüksek değildir. İl alanında başlıca doruklar; Sakarya Ovası’nın doğu ucunda yer alan 1543 m yükseltili Keremali Dağı ile güneydeki 1467 m yükseltili Karadağ’dır. Böylece Keremali Dağı İl’in en yüksek noktasıdır.

Hendek ile Karadeniz arasında pek yüksek olmayan bir kabarıklık oluşturan Çamdağı, Zonguldak ve Bolu İl alanlarından batıya doğru sokulan Akçakoca ve Bolu dağlarının uzantısı durumundadır. Düzce çöküntü alanında birden kesintiye uğrayan Akçakoca ve Bolu Dağları çöküntü alanının batısında yeniden şekillenerek tek tek tepecikler şeklinde Sakarya topraklarında belirir.
Çam Dağı’nın rakımı 880 metredir. Bu yükselti doğuya doğru artar ve Fındıklıtepe’de 900 metreye ulaşır. Buna karşılık kuzey yönünde hızla azalarak Keltepe’de 550 metreye Sivritepe’de 239 metre ve Uzunçarşı Tepe’de de 237 metreye düşer. Sakarya İlinde bunların dışında önemli doruk yotur. Kuzey Batı ve Batı’da Kocaeli platosu çok sayıda tepe versada bunların yüksekliği 250 metreyi aşmaz.

=== Platolar ===

Sakarya’da Yeryüzü şekillerinde platolar ağırlıklı durumdadır. İl alanının %44,3 ‘ünü oluşturan platolar yer yer ormanlarla kaplıdır. İl’in en önemli platosu Batı sınırlarından girerek Sakarya Vadi’sine dek sokulan Kocaeli Platosu’dur. Sakarya’da Kocaeli Platosu dışında kalan platolar genellikle Samanlı dağlarıyla Çam Dağı kütlesinin Hendek, Akyazı ve Sapanca’ya doğru uzanan kesimlerinde dizilmişlerdir. Başlıcaları ; Hendek-Akyazı arasında kalan Çiğdem, Turnalı ve Gındıra Platoları, Keremali Platosu Akyazı’nın kuzeyinde Acele ve Karagöl, Geyve yöresinde Katırözü , Soğucak, Çataldağ, Çataltepe ve Ziyarettepe Platoları’dır.

=== Vadiler ===

Aşağı Sakarya havzasında kalan İl alanındaki Vadiler önemli yeryüzü şekilleridir.Vadi tabanlarının yükseltileri genellikle düşük olduğundan akarsuların akış hızı azalmakta , bu nedenle de taşıdıkları maddeler, vadi tabanlarına yığılmaktadır.

İl’deki en önemli vadi Sakarya Vadisidir, Türkiye’nin de önemli vadilerindendir.İç Ege Platoları üzerinde yükselen Emir ve Türkmen Dağlarından başlayan çeşitli kollardan oluşan Sakarya Vadisi, bölgede, doğudan batıya geniş bir yay çizer. Bu arada Porsuk ve Ankara Çayı Vadileri ile birleşir.

Cambaz Boğazı’ndan sonra genişlemeye başlayan vadinin tabanında Pamukova oluşmuştur.

Pamukova’dan sonra vadi yeniden daralır ve Geyve Boğazı adıyla anılan yerde, uzun ve derin bir oluğa dönüşür. Birden genişleyerek İl’in en büyük ovası olan Akova’yı oluşturur.

Daha sonra Karadeniz’e doğru yönelen Sakarya Vadisi, batıdan ve doğudan çok sayıda yan vadilerle birleşerek Karasu yakınlarında Karadeniz’e açılır.

=== Ovalar ===

==== Akova ====

İl’in en büyük ovasıdır. Bir adı da “Adapazarı Ovası”dır. Aşağı Sakarya Vadisi’nde Sapanca gölü ile Adapazarı’nın doğusunda yer alır. Doğuda Keremali Dağı’nın eteklerine dek uzanan Akova, Marmara Bölgesi’nin En büyük ovalarından biridir.

Sakarya Irmağı’nın taşıdığı kalın bir alüvyon tabakasıyla kaplı olduğundan çok verimlidir.

Ova’yı güneyden kuzeye doğru akan Sakarya Irmağı ve doğudan güneye doğru akan Mudurnu Çayı sulamaktadır.

==== Pamukova ====

Aşağı Sakarya Vadisi’nin Akova’dan sonra ikinci büyük tarım alanı, Pamukova’dır. İl topraklarında hızla genişleyen Sakarya Vadisi’nde alüvyonların birikmesiyle oluşmuş verimli bir ovadır.

Pamukova, Adapazarı Ovası’na göre daha yüksek olduğundan, Sakarya Irmağı, burada daha hızlı akar.

Irmak derinden aktığı için yatağı değişmemektedir. Taban suyu Akova’ya göre daha düşüktür.

==== Söğütlü Ovası ====

Akova’nın kuzeyinde yer alan Söğütlü Ovası İl’in en çukur tarım alanıdır. Taban Suyunun yer yer yüzeye çıkması ve Sakarya Taşkınları nedeniyle ovanın bazı kısımları sazlık ve bataklık durumundadır. Söğütlü Ovası’nda toprakların tarıma elverişli duruma getirilmesi amacıyla yoğun drenaj çalışmaları yapılmıştır.

Bu çalışmalarla ovanın kimi yerinde taban suyunun düzeyi düşürülmüş bataklıkların bir bölümü kurutulmuştur. Sakarya İli’nde bu büyük ovalardan başka Sakarya Vadisi ile bu vadinin tabanlarında kimi küçüklü büyüklü tarım alanları vardır. Bu alanlar alüvyal toprakla kaplı olduklarından verimleri yüksektir.

=== Akarsular ===

==== Sakarya Nehri ====

Eskişehir’in çifteler ilçesi yakınlarından doğan Sakarya Irmağının kolları ile birlikte toplam uzunluğu 824 km.dir. Ancak başlangıcında yer alan bazı kaynaklarının kuruduğu göz önüne alınırsa ırmağın uzunluğu 720 km kabul edilir. İlimiz sınırları içerisindeki uzunluğu 159,5 km’dir. Nehir, Osmaneli’ni geçince İnegöl ve Yenişehir ovalarını sulayan Göksu kolunu alır. Osmaneli’ne varmadan aşağıdan Göynük çayını da alarak Pamukova’ya ulaşır. Geyve ile Doğançay arasında dik yamaçlı ve dar Geyve Boğazından akarak Adapazarı ovasına (Akova) ulaşır. Burada vadi tabanı 35 metrenin altına iner ve tam bir ova akarsuyu halini alır. Adapazarı şehir merkezinin 4 km. doğusundan geçen Sakarya ırmağı, ovanın kuzey kemsinde sağdan Mudurnu çayını, daha ilerde, tepelik bir alanda soldan Sapanca Gölü’nün fazla suyunu boşaltan Çark suyunu alır. Ve Karasu ilçe merkezi Yenimahalle semtinde Karadeniz’e dökülür. Sakarya'nın deltası, Kızılırmak ve Yeşilırmak deltası gibi denize doğru belirli bir çıkıntı meydana getirmez. Tarih devirlerinde Sakarya’nın Adapazarı ovasında birkaç defa yatak değiştirdiği sanılmaktadır.
Sakarya nehri üzerinde Sarıyar ve Gökçekaya barajları bulunmaktadır.

==== Çark Suyu ====

Sapanca gölünün ayağı olan Çark suyu, Sakarya ırmağına boşalır. Uzunluğu 45 km. olan akarsu Sapanca gölü’nün doğusundan ve batıdan Elmalı Deresi, Kocadere ve Söğüt Deresi’ni alarak kuzeydoğuya yönelir . Seyifler Köyü yakınında Sakarya Nehri’ne katılır. Adapazarı’nın içme ve kullanma suyu, uzun yıllar çark suyundan sağlanmıştır.

==== Dinsiz Çayı ====
Uzunluğu 34 km.dir. Densiz ya da son dönemlerde olduğu gibi Dilsiz olarak ta adlandırıldığı olur. Mudurnu çayının bir kolu olan Dinsiz Çayı, Hendek sınırı yakınında Şark Beynevit Köyü civarında doğar, daha sonra doğudan Fabrika Dere ve Balıklı Dereyi, güneyden Bıçkı ve Gürcü Derelerini alır. Akyazı, Hendek ve merkez ilçe sınırlarının birleştiği yerde Mudurnu Çayına katılır.

==== Maden Deresi ====
Uzunluğu 30 km. olan Maden deresi, Hendek yakınında [[Çam Dağı]] Çataltepe'den doğar. Önce Kabalak Deresi adıyla kuzeye akar. Yayla Deresi ile birleştikten sonra Karasu adını alır ve Karasu ilçesinin doğusundan Karadeniz'e dökülür. Görülmeye değer bir şelalesini yanında dereboyu zorlu yürüme parkurları vardır.

=== Göller ===

==== Sapanca Gölü ====

İzmit Körfezi’nin doğusunda vaktiyle Marmara Denizi’nin bir parçası iken yığılmalar sonucunda oluşan Sapanca Gölü’nün doğu-batı yönünde uzunluğu 17km. en geniş yeri ise, 6km.’ye ulaşır. Deniz seviyesinden yüksekliği 30 metre kadar olan gölün en derin yeri 61 metredir. Yüzölçümü 42 km2 olan Sapanca Gölü, kabaca elips biçimindedir. Evliya Çelebi Sapanca Gölü’nü şöyle anlatır:

“Sapanca Gölünün çevresi 24 mildir. Dört çevresinde kasaba gibi 76 köy vardır. Cümle halkı bu haliç’in suyundan içtiklerinden yüzlerinin rengi kırmızıdır. Ürünleri çok ise de bağları yoktur. Bahçeleri hadden aşkındır. Bu gölün kenarında bir tür kavun ve karpuz olur ki, ancak ikisini bir eşek çekebilir. Bu göl içinde 80 pare(parça) kayık ve çırnaklar (tahıl kayığı) vardır ki, köyden adam, kereste ve eşya götürürler. Bu gölde bulunan yetmiş seksen çeşit balıktan avlayıp kar ederler. Alabalığı, Sazan balığı, turna balığı gibi tatlı su balıkları gayet lezzetli olur. Gölün derinliği ekseri yerlerinde yirmi kulaçtır. Suyu gayet saf ve berraktır. Kıyısında olan köylerin kadınları elbise yıkadıklarında asla sabun sürmezler. Bu gölün doğusunda iki saat uzaklıktan Sakarya nehri geçer. Kocaeli’nde İrva kasabası kenarında Karadeniz’e dökülür. Sakarya azıcık bir himmet ile bu göle akıtılabilir. Bu göl, İzmit Körfezi’ne üç saat kadar yakın olduğundan ayağı İzmit Tuzlası önünde deryaya karışır. Hatta, bir asırda bu gölü İzmit Körfezi’ne katmak için yüzbinlerce kazma ve çapalı ırgat toplattırılmış ise de İzmit halkının buna birçok hazineler ve Nuh Ömrü gerektirir diye gevşeklik göstermesi işin tamamlanmasına engel olmuş. Ama Sakarya Nehri bu gölde, İzmit körfezine karıştırılsa Bolu’ya kadar beş konaklık yer mamür olurdu. İstanbul gemileri ta Bolu’ya yetişir ve İstanbul’da bir tahta üç akçeye, bir kantar odun beş akçeye olup hayratı büyük olurdu.

==== Poyrazlar Gölü ====

Adapazarı’nın kuzeydoğusunda Sakarya Irmağı’nın yakınındaki 60 hektarlık bu göle, yanındaki Poyrazlar Köyü nedeniyle bu ad verilmiştir. Gölün başka bir adı da Teke Gölü’dür. Sakarya Irmağı’nın eski yatağında oluşan Poyrazlar Gölü, iki sırt arasında uzanmakta olup, Sakarya Irmağı taştığında fazla suları Kapaklı Boğazı’ndan göle boşalmaktadır. Genel olarak bu şekilde beslenen Poyrazlar Gölü, oldukça derin olup yalnızca güney kıyıları sığ ve sazlıktır. Kuzey ucunda bir ayakla fazla suları Sakarya Irmağı’na boşalır. Başta sazan olmak üzere çeşitli tatlı su balıkları bulunan göl, son yıllarda piknik alanları ile gitgide turistik bir önem kazanmaya başlamıştır.

= Sosyal Yapı =

== Nüfus ==

2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre, 756.168 olan Sakarya toplam nüfusunun 459.824’ü şehirlerde (% 60), 296.344’ü ise köylerde (% 40) yaşamakta olup, yıllık nüfus artış hızı %o 10 (binde on) ’dur. Nüfus yoğunluğu olarak km2’ye il genelinde 156, il merkezinde ise 624 kişi düşmektedir. Sakarya'nın ortalama hanehalkı büyüklüğü yavaş bir şekilde azalmaktadır. 1955 yılında ortalama hanehalkı büyüklüğü 5,7 iken, 2000 yılında 4,5 kişi olmuştur.

=== İlçelere Göre Nüfus ===

{| border="1" cellpadding="5"
!width="10"|İlçeler
!width="10"|Toplam Nüfus
!width="10"|Şehir Nüfusu
!width="10"|% Oran
!width="10"|Köyler Nüfusu
!width="10"|% Oran
!width="10"|Yüzölçümü
!width="10"|Nüf. Yoğ.
|-
|Merkez
|340.825
|283.752
|83
|57.073
|17
|546
|624
|-
|Ferizli
|24.383
|12.379
|51
|12.004
|49
|133
|183
|-
|Söğütlü
|14.316
|7.858
|55
|6.458
|45
|94
|152
|-
|Akyazı
|77.536
|23.192
|30
|54.344
|70
|617
|126
|-
|Geyve
|44.907
|17.318
|39
|27.589
|61
|727
|62
|-
|Hendek
|63.703
|28.537
|45
|35.166
|55
|585
|109
|-
|Karapürçek
|11.073
|4.186
|38
|6.887
|62
|170
|65
|-
|Karasu
|54.630
|24.672
|45
|29.958
|55
|477
|115
|-
|Kaynarca
|24.339
|5.064
|21
|19.275
|79
|363
|67
|-
|Kocaali
|30.676
|13.793
|45
|16.883
|55
|315
|97
|-
|Pamukova
|24.072
|13.200
|55
|10.872
|45
|360
|67
|-
|Sapanca
|36.496
|21.727
|60
|14.769
|40
|119
|307
|-
|Taraklı
|9.212
|4.146
|45
|5.066
|55
|332
|28
|-
|Toplam
|756.168
|459.824
|60
|296.344
|40
|4.838
|156
|}

=== Yıllara Göre Nüfus ===

{| border="1" cellpadding="5"
!width="10"|
!width="10"|1985
!width="10"|1990
!width="10"|1997
!width="10"|2000
|-
|İl Toplamı
|610.500
|683.061
|732.414
|756.168
|-
|İlçeler Toplamı
|227.625
|297.759
|333.772
|176.072
|-
|Köyler Toplamı
|382.785
|385.302
|398.642
|296.344
|-
|Merkez
|152.291
|171.225
|184.013
|158.474
|-
|Nüfus Artış Hızı
|‰ 21.33
|‰ 22.46
|‰ 9.65
|‰ 10
|}

== Sosyal Yardım ==

==== Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı ====

Vakıf, 5’i aşevi personeli olmak üzere toplam 16 personel ile hizmet vermektedir. Vakfa ait 4 adet araç bulunmaktadır. Hizmet ve aşevi binası Belediyeye ait olup ihtiyaca cevap vermektedir.

17 Ağustos 1999 depreminden önce 2000 aileye hitap eden Vakfa yapılan başvuru sayısı 12.000`e ulaşmıştır. Aktif olarak 6.000 dosya bulunmaktadır.

Merkez Vakıfça Ocak-Ağustos 2005 tarihleri arasında 18.582 kişiye 594.735.60 YTL, İlçelerde ise 42.041 kişiye 4.225.385.81 YTL olmak üzere toplam 60.623 kişiye 4.820.121.141 YTL tutarında yardım yapılmıştır. Bu yardım toplamı içerisinde Projeli Yardımlar ise 3.103.628.71 YTL.`dir.

Vakfa Türkiye Kömür İşletmeleri tarafından muhtaç kişilere dağıtılmak üzere tahsis edilen 3.600 ton hibe kömürden 3.200 ton`u 3.200 aileye dağıtılmış ve kalan miktarın dağıtımı devam etmektedir.

2005-2006 öğretim dönemi için Eğitim Yardımı olarak 225.000.00 YTL.`lik Eğitim yardımı çalışması yapılmaktadır.

= Ekonomik Yapı =

== Tarım ==

Tarıma elverişli iklimi, verimli ve geniş arazileri ile kadim bir tarım kenti olan Sakarya bu özelliğini, sanayi ve ticaret alanlarında elde edilen son gelişmelere rağmen de sürdürmektedir.

=== Arazi Varlığı - Toprak ve Su Rejimi ===

Sakarya İlinde tarım yapılan topraklar 245.356 hektar genişlikle ilin yaklaşık %51’ini kaplamaktadır. Sulanabilme kabiliyetine haiz 93.000 hektarlık alanın yaklaşık 20 bin hektarlık (toplam alanın % 8’i) bölümünde sulama ünitelerinden fiilen yararlanılarak sulu tarım yapılmaktadır.

=== Tarımın Ekonomideki Yeri ===

Ülke genelinde tarım sektörü GSMH içinde %14,5’lik payla sanayi ve ticaret sektörlerinden sonra üçüncü sırada yer almakta iken, diğer sektörler karşısında sanayinin tartışılmaz üstünlüğü görülen Marmara bölgesinin bir ili olan Sakarya’da sanayi sektörünün az bir farkla arkasından gelen ve sanayiye kaynak aktaran itici bir güç konumundadır. Sakarya ekonomisi içerisinde tarım sektörü önemli bir paya sahiptir.

2005 yılında bir işletme başına düşen GSH 20 bin 916 YTL.’dır. İşletmelerdeki ortalama fert sayısının 5,5 olduğu varsayıldığında fert başına düşen GSH 3 bin 803 YTL.'dir. Tarımsal üretim değeri bu yılın cari fiyatlarına göre 1 milyar 234 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu değerin sektörlere göre dağılımına baktığımızda %42,03’lik bir payla hayvansal üretim ilk sırada yer almaktadır. Bunu %37,63’lük oranla meyve üretimi, %13’lük oranla tarla bitkileri üretimi ve %7,09’luk oranla sebze üretimi izlemektedir. Tarımsal üretim değerinde 2004 yılına göre %12’lik bir azalma olmuştur. Bu azalmada en önemli faktör, 2005 yılında fındık rekoltesinin %45 azalması ve mısır alım fiyatlarının bir önceki yıla oranla çok düşük seyretmesidir. Sakarya'nın güneyinde yer alan ilçelerimizde sebzecilik ve çeşitli meyveler, orta kesimde başta mısır olmak üzere tarla ziraatı ve sebzecilik, kuzeye gidildikçe fındığın öne çıktığı görülmekle birlikte il genelinde hayvancılık yaygın olarak yapılmaktadır.

=== Tarım Alanlarının Dağılımı ===

Sakarya İli arazilerinin kullanım amacına göre dağılımı;

{| border="3" cellpadding="3"
!width="10"|Tarım Alanlarının Dağılımı
!width="10"|Hektar
!width="10"|%
|-
|Tarla Arazisi
| 116.865
| 47,63
|-
|Sebze Arazisi
| 10.364
| 4,22
|-
|Meyve Arazisi
| 5.887
| 2,40
|-
|Fındık
| 68.660
| 27,98
|-
|Bağ
| 3.623
| 1,48
|-
|Zeytin
| 195
| 0,08
|-
|Kavak
| 8.750
| 3,57
|-
|Diğer Kullanım Amaçlı Arazi
| 38.935
| 15,87
|-
|İkinci Ürün Ekilişleri
| -7.992
| -3,23
|-
|TOPLAM
| 245.356
| 100,00
|}

Bu alanlar yaklaşık 60 bin aile tarafından kullanılmakta ve işletme başına ortalama 41 dekar arazi görünmesine rağmen, işletmelerin ancak % 18’i 50 dekarın üzerinde arazi varlığına sahiptir.

== Sanayi ==

Sakarya, Cumhuriyetin ilk yıllarında kamu yatırımları ile başlayan sanayileşme sürecini, özel sektör yatırımları ve organize sanayi bölgeleri devam ettiren bir ildir. Sakarya son yıllarda kurulan büyük ölçekli sanayi kuruluşları ile ülke sanayinin gözde yatırım bölgelerinden birisi olma özelliğini kazanmıştır. Sakarya, tarım temelli ekonomiden sanayi temelli ekonomiye hızlı ve sağlıklı geçişin modeli konumundadır.

İnsan ihtiyaçlarının sonsuz olması, sanayinin gelişmesine, hızlanmasına ve modernleşmesine sebep olmuştur. İhtiyacın büyük emek gücüyle karşılanması, bunun sonucunda maliyetin pahalıya mal olmasına nedendir. İnsan emeğinin az harcandığı sanayi bugün inanılmaz boyutlara ulaşmıştır.

Gerek yerleşim yeri üstünlüğü, gerek alt yapı imkanlarının varlığı ve gerekse İstanbul gibi büyük bir kentin varlığı sanayi yatırımlarının Marmara Bölgesi'nde ve özellikle İstanbul'da yoğunlaşmasını sağlamıştır. Ancak sanayi yatırımlarının bölgesel yoğunlaşması olumsuz etkiler yaratmakta ve üretim maliyetlerinin artmasına neden olmaktadır. İstanbul, çevre sorunlarının artması, enerji sıkıntısı, alt yapı ve arazi maliyetlerinin giderek artması sonucu çekiciliğini kaybetmiştir. Yeni yatırımlar alt yapı ve pazarın gelişmiş bulunduğu çevre illere Bursa, Kocaeli, Tekirdağ ve Sakarya'ya kaymaya başlamıştır.

Sakarya, çeşitli iklim şartları, ucuz arazi varlığı, elektrik enerjisinin toplaşım yeri, kara ve demir yolları ağına dahil oluşu, nüfus yoğunluğunun sağladığı iş kolu imkanları ile sanayi kuruluşlarını kendine cezbetmektedir. Sakarya, Cumhuriyet öncesinde ve 1940'lı yıllara kadar çok zengin ormanlık alanlara sahip bir vilayetti. Bu nedenle, bölgede sanayinin ilk adımlarının ağaç işleriyle atıldığı görülür. 1900 yılında Türkiye'nin ilk demir yolları yapılırken ray döşemesi için kullanılan traverslerin, 1.Dünya Savaşı'nda ordumuza yapılan arabaların ve tüfek kundakları için gereken ağaç ihtiyaçlarının Sakarya'daki ormanlık alanlardan sağlandığı bilinmektedir. Sonraki yıllarda adı Türkiye Zirai Donatım Kurumu olan, Demir Tahta Fabrikası (DA-TA) Adapazarı'nda 1917 yılında kurulmuştur. Bu yıllarda, ağaç sandalye ve ev eşyası imalatı yaygındır.

1.Dünya Savaşı öncesinde, Adapazarı'nda yaşayan azınlıklar içinde Rumlar ipekböcekçiliğini geliştirmişler, 16 ham ipek atölyesi işletmişlerdir. Adapazarı Cumhuriyet Döneminde büyük gelişme göstermiş, şehirde 1935 yıllarında birçok ipek fabrikası kurulmuştur. Bu işletmeler varlıklarını suni ipek yaygınlaşıncaya kadar sürdürmüşlerdir. Bu arada bölgenin tarıma elverişli olması nedeniyle, Adapazarı'nda bir un fabrikası kurulmuş. Adapazarı-Hendek yolu üzerinde de, halkın "Ateş Değirmenleri" diye nitelendirdiği un değirmenleri varmış.

Tarıma elverişi olan Adapazarı topraklarının kiremit yapımına uygun olduğu 1900'lü yıllarda bilinmektedir. Bugün hemen her çatıda görmeye alıştığımız "Marsilya Tipi Kiremit” 1900'lü yıllarda Adapazarı'nda üretilmeye başlanmıştır. Marsilya tipi Kiremitten önce, Adapazarı'nda,"Alaturka" denilen, yarım ay biçiminde iç içe geçme kiremitler kullanılırdı. Tanin Gazetesi'nde 1909 yılında yayınlanan araştırmaya göre, makineleşmemiş 7 kiremit ocağının sadece ikisinde yerli işçiler çalışırken, beşinde Ermeni işçiler olduğu tespit edilmiş.


Adapazarı'nda sanayi gerçek atılımını 1940-1950'li yıllarda ve 1 Aralık 1954 tarihinde il olduktan sonra yapmıştır. Bu yıllarda büyük sanayi kamu kuruluşları ile gelmiştir. Türkiye Zirai Donatım Kurumu'nun çiftçilerimize tarım aletlerini yapan fabrikası 1943 yılında kurulmuştur. Askeri Ağır Bakım Fabrikası 1943, yılında Çorlu'dan Adapazarı'na nakledilmiş, TCDD Vagon Fabrikası 1951 yılında işletmeye açılmıştır. Adapazarı Şeker fabrikası ise 1953 yılında işletmeye açılmıştır. Bölgede sanayinin ve sanayi işletmeciliğinin oluşmasını sağlayan kamu kuruluşlarından sonra, Sakarya'da sanayi yatırımlarının hemen hemen tamamı özel sektör tarafından yapılmıştır. Sözü edilecek tek kamu yatırımı 1973 yılında işletmeye açılan, halkın Tank-Palet ismiyle tanıdığı 1010 Ordu Donatım Ana Tamir Fabrikası olmuştur.


'''Kamuya Ait Sanayi Tesisleri'''
1950'li yıllardan günümüze kadar Uniroyal Lastik Fabrikası (Daha sonra Good- Year olmuştur), Satüdaş, Paksan Kireç Sanayi, Alüminyum Alaşımları Anonim Şirketi, Lucas Elektrik Sanayi, Doğan Gıda, Freuhauf, Otoyol Sanayi AŞ. Gibi sanayi kuruluşları Adapazarı'nda faaliyetleriyle öne çıkmıştır. Günümüzde küçük imalat sanayi kent içinde ( şeker, yağ, sabun, bisküvi, gazoz, kolonya, el sanatları... vs.) binaların alt katlarına bunun yanısıra kent içinde faaliyet gösteren torna, tesviye, marangoz aletleri, ısı cihaz ve alet-makina sanayileri kent dışına çıkmıştır. Kent dışına çıkan bu kuruluşlar toplu haldedir. Örneğin Marangozlar sitesinde Marangozlar, Dörtyol sanayi çarşısında otomotiv sanayisine yönelik faaliyetler toplanmıştır. Kent içinde ise dağınık şekildedirler. Fabrikaların çoğu eski konumuna göre kent dışında iken nüfus artışı ve yerleşme neticesinde kent çekirdeğinin içerisinde kalmıştır.
* VagonFabrikası
* 1nci Ana Bakım Mrkz Komutanlığı
* Şeker Fabrikası


'''Özel Sektöre Ait Sanayi Tesisleri'''
Sakarya, 1987-1998 yılları arasında Türkiye'nin refah düzeyi artan illeri içinde yer almıştır. Kaldı ki bu gelişme istatistikleri Sakarya'da her yıl üretilen, Gayri Safi Milli Hasıla'yı tam anlamıyla yansıtmamaktadır. Sakarya'da faaliyet gösteren ve büyük çaptaki firmalarımız Türkiye'nin en büyük 500 kuruluşu içinde yer almaktadır. İlimizde üretim yapan dev kuruluşların (Otoyol, Toprak Grubu, Pilsa, Yazakisa, Goodyear, Noksel) yönetim merkezleri Sakarya'da olmadığından, ürettikleri GSMH’lar İlin yıllık üretim değerleri içinde görülmemektedir.
* Başak Traktör Fabrikası
* Toyota otomobil Fabrikası
* Otoyol Sanayi A. Ş.
* Otokar - Fruehauf
* Good-Year Lastik Fabrikası
* Pilsa
* Yazakisa
* Noksel
* Toprak İlaç
* Kılıç elektrik A.Ş
* Panoteks tekstil sanayii
* Ak Gıda Pamukova


== İlçeler ==
Günümüzde sanayi yatırımlarını teşvik, düzenli şehirleşme ve istihdam sorunlarını çözümlemeye yönelik etkili bir kalkınma aracı olarak görülen Organize Sanayi Bölgesi kurulması çalışmaları 1976 yılından itibaren Sakarya'da devam eden Organize Sanayi Bölgesi 1993 yılında nihayet bulmuştur. Sakarya’da son yıllarda özellikle otomotiv, tekstil ve gıda sektörlerinde büyük gelişmeler yaşanmıştır. Bu sektörlerde önümüzdeki yıllarda da hızlı bir büyüme beklemekteyiz. Otomotiv devi olan Toyota, Otoyol, Otokar ve Tırsan firmalarının önemli yatırımlarını İlimizde yapmaları, beraberinde otomotiv yan sanayi üreticilerinin de hızla büyümelerini sağlayacaktır.


Merkez , [[Adapazarı]]
Gıda sektöründe özellikle Süt ürünleri ve Tavukçuluk alanında önemli yatırımlar gerçekleşmiştir. Ülker grubunun Pamukova ve Akyazı ilçelerinde, Şenpiliç A.Ş. Geyve ilçesinde, Köy-tür A.Ş. Kaynarca ilçesinde yapmış olduğu yatırımlar Sakarya'da mevcut diğer üreticiler için de bir ivme kazandırmıştır.
[[Akyazı]]
[[Ferizli]]
[[Geyve]]
[[Hendek]]
[[Karapürçek]]
[[Karasu]]
[[Kaynarca]]
[[Kocaali]]
[[Pamukova]]
[[Sapanca]]
[[Söğütlü]]
[[Taraklı]]


== İlgili Siteler ==
Tekstil sektöründe de son yıllarda önemli yatırımlar gerçekleşmiştir. Bunun en önemli sebeplerinin başında Sakarya’nın Tekstilin önemli merkezleri olan İstanbul ve Bursa illerine olan yakınlığıdır.


* [http://www.sakarya.gov.tr/ Sakarya Valiliği]
Sakarya, otomotiv ve yan sanayi, tekstil, gıda, orman ürünleri, elektrik-elektronik, yapı-inşaat malzemeleri, süs bitkiciliği gibi alanlarda yatırıma uygun konumu ile Türkiye’nin önemli bir yatırım merkezidir.
* [http://www.sakarya.edu.tr/ Sakarya Üniversitesi]
* [http://www.adapazari.bel.tr/ Büyükşehir Belediyesi]
* [http://www.adapazarimerkez.bel.tr/ Adapazari Merkez Belediyesi]
* [http://www.manavturkleri.tr.cx/ manav türkleri]
* [http://www.yenisakarya.com/ Yerel Basın]
* [http://www.sakaryarehberim.com/ Sakarya Rehberi]


{{Sakarya ilçeler}}
Sakarya’nın çeşitli bölgelerinde değişik sektörlerde üretim yapan yaklaşık 700 KOBİ‘de 20.000 civarında kişi istihdam edilmektedir.
{{turkiyenin_illeri}}
= Kültür =
== Sakarya Kaleleri ==
Sakarya diğer bölgelerde olduğu gibi bir çok kaleye sahiptir.
# [[Sidera Kalesi]]
# [[Kurtköy Kalesi]]
# [[Asar Kalesi]]
# [[Kız Kalesi]]
# [[Kadife Kale]]
# [[Eğridere Derbendi Kalesi]]
# [[Balaban Kaleleri|Balaban (Geyve Boğazı) Kaleleri: Adliye ve Çoban Kalesi]]
# [[Geyve Kalesi]]
# [[Mekece Kalesi|Mekece-Akhisar ve Çevresi Kalesi]]
# [[Taraklı Kalesi]]
# [[Karaçepiş Kalesi]]
# [[Ab Suyu Kalesi|Alp: Abe: Âb Suyu Kalesi]]
# [[Tersiye Kalesi]]
# [[Beşköprü Burgazı]]
# [[Harmantepe Kalesi]]
# [[Seyifler Kalesi]]
# [[Karadeniz Kıyısı Kaleleri]]


[[Kategori:Sakarya|*]]
== Sakaryalı Ünlüler ==
<!-- interwiki -->
=== Sakaryalı Müzisyenler ===
Udi [[Emre Hırand]], Bestekar-Ses Sanatçısı [[Ziya Taşkent]] (1932, Adapazarı - 1999, Yalova), [[Lamia Taşkent]], [[Zeki Gündüz]], [[Coşkun Erdem]], [[Esin Engin]], [[Ayşegül Aldinç]], [[Mustafa Topaloğlu]], [[Erkan Mutlu]], [[Kaya Kayabaşı]], [[İhsan Kayral]], [[Ethem Acar]], [[Erol Güdüloğlu]], [[Ali Fuat Yılmazoğlu]] gibi sanatçılar, Sakarya'da doğup büyüyen ve ülke genelinde tanınmış müzik adamlarıdır.


[[az:Sakarya]]
[[ar:ساكاريا (محافظة)]]
[[az:Sakarya Vilayəti]]
[[cv:Сакарья (ил)]]
[[cv:Сакарья (ил)]]
[[de:Sakarya]]
[[de:Sakarya]]
525. satır: 79. satır:
[[id:Provinsi Sakarya]]
[[id:Provinsi Sakarya]]
[[it:Sakarya (provincia)]]
[[it:Sakarya (provincia)]]
[[ku:Sakarya]]
[[nl:Sakarya (provincie)]]
[[nl:Sakarya (provincie)]]
[[pt:Sakarya (província)]]
[[pt:Sakarya (província)]]
[[sl:Sakarya (provinca)]]
[[sl:Sakarya (provinca)]]
[[sv:Sakarya (provins)]]
[[sv:Sakarya (provins)]]
[[tk:Sakarya]]
[[uz:Sakarya]]
[[uz:Sakarya]]

Sayfanın 09.50, 27 Eylül 2007 tarihindeki hâli

Başlığın diğer anlamları için Sakarya sayfasına bakınız.

| Bu madde Sakarya il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Şehir merkezi için Adapazarı sayfasına gidiniz.

Şablon:Trİl

Marmara Bölgesi'nde yer alan bir ildir. Merkez ilçesi Adapazarı'dır.Ayrıca bu ilimizin patatesi, kabağı ,ıslama köftesi ,çoğu ildeki merkezi caddeleri kıskandıran çark caddesi ve tatangaları meşhurdur.

Sakarya İstanbul Yolu


Kamuya Ait Sanayi Tesisleri

  • VagonFabrikası
  • 1nci Ana Bakım Mrkz Komutanlığı
  • Şeker Fabrikası

Özel Sektöre Ait Sanayi Tesisleri

  • Başak Traktör Fabrikası
  • Toyota otomobil Fabrikası
  • Otoyol Sanayi A. Ş.
  • Otokar - Fruehauf
  • Good-Year Lastik Fabrikası
  • Pilsa
  • Yazakisa
  • Noksel
  • Toprak İlaç
  • Kılıç elektrik A.Ş
  • Panoteks tekstil sanayii
  • Ak Gıda Pamukova

İlçeler

Merkez , Adapazarı Akyazı Ferizli Geyve Hendek Karapürçek Karasu Kaynarca Kocaali Pamukova Sapanca Söğütlü Taraklı

İlgili Siteler

Şablon:Turkiyenin illeri

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sakarya&oldid=2204205" sayfasından alınmıştır